Batı Balkanlar Ve Türkiye Sivil Toplumu Üsküp'te Tartışıldı

Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya’nın başkenti Üsküp’te iki günlük bir program (27-28 Nisan) çerçevesinde bir araya gelen 50 kadar katılımcı, her bir  aday ülkede 2015 yılı içinde sivil toplumun gelişimini ele aldı ve önümüzdeki yıl için olanaklar hakkında görüş alışverişinde bulundu. 

'Avrupa Birliği Genişleme Bölgesindeki Sivil Topluma Destek Rehberi, 2014-2020', 2012 yılında başlayan çalışmalarla, her bir aday ülkede sivil toplumla ilgili yasal çerçeve ve kapasite alanlarında yaratılmak istenen sonuçların, niceliksel ve niteliksel göstergeler ile tanımlandığı, çerçeve bir stratejik doküman olarak katılımcı biçimde hazırlandı. Rehber, AB aday ülkelerinde sivil toplumun gelişimi için yasal çerçeve ve sivil toplumun kapasitesi gibi iki ana eksende beklenen sonuçları sunan çerçevenin iki hedefi var: Bunlardan ilki, tek tek aday ülkeler düzeyinde ve bölgesel düzeyde sivil topluma ilişkin yasal düzenlemeler ve politikalara ilişkin reform süreçlerinin çok paydaşlı biçimde planlanması, uygulanması ve gelişmelerin izlenmesi; ikincisi ise; tek tek ülkelerde sivil toplumun gelişimine yönelik reform hazırlıklarında, hükümetlere ilham verecek ve yol haritası sunacak bir çerçeve sağlamak.

AB Rehberinin geliştirilmesinde ve izleme çerçevesinin oluşturulmasında kolaylaştırıcılık yapan AB destekli TACSO ( Sivil Toplum Kuruluşları için Teknik Destek) Projesi Türkiye Ofisi’nin Koordinatörü Ayça Bulut Bican ile AB Rehberi konusunda Türkiye’deki çalışmaları, Avrupa Komisyonu Avrupa Komşuluk Politikası ve Genişleme Müzakereleri Genel Müdürlüğü’nde, “Genişleme Bölgesinde Sivil Topluma Destek için AB Rehberi”ni hayata geçiren Batı Balkanlar, Bölgesel İşbirliği ve  Programları Bölümü Yöneticisi Nicola Bertolini ile AB Rehberini ve Türkiye’deki gelişmeleri konuştuk.   

Türkiye’de AB Rehberine ilişkin çalışmaları, 2014’te Tiran’da gerçekleştirilen Açılış Konferansı ile oluşturulan ve anahtar paydaşların temsilcilerini bir  araya getiren bir çalışma grubu, TACSO Türkiye’nin kolaylaştırıcılığı ile yürütüyor. TACSO Türkiye Koordinatörü Ayça Bulut Bican, AB Rehberi çalışmalarının Türkiye’de nasıl ilerlediğini anlattı: 

“AB Rehberi, aday ülkelerin tümünde sivil toplumu düzenleyen yasal çerçeveye ve sivil toplumun kapasitesine ortak kriterlerle ve ortak  standartlarla bakabileceğimiz bir araç sağladı, Rehberin en yenilikçi yönü bu bölgesel boyutu. Zira, Türkiye’de AB’nin sivil topluma yönelik desteğinin uzun bir geçmişi ve Batı Balkanlar’daki aday ülkelerle karşılaştırıldığında kayda değer bir mali hacmi ve stratejisi  var. AB Rehberi çalışması, küçük çaplı da olsa Türkiye’de kendi başına AB- sivil toplum-kamu idaresi temsilcilerinin bir araya gelerek sivil toplumun gelişimini birlikte ele alabildiği bir platform sağladı, bu açıdan bile tek başına önemli bir deneyimi hayata geçiriyoruz. Örneğin, AB Rehberi için Türkiye’deki var olan durumu bölgesel ölçütlere göre belirleme sürecinde, AB Türkiye Delegasyonu temsilcilerinin de katkısı,  İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Avrupa Birliği Bakanlığı ile birlikte, Kalkınma Bakanlığı ve Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın temsilcilerinin de katılımı ve desteği ile sivil topluma ilişkin eksik verileri oluşturmaya ve  sivil topluma ilişkin bölgesel resme Türkiye açısından katkıda bulunmaya çalıştık.

"Bu çalışmalar, sivil topluma ilişkin daha kapsamlı verilerin ilgili kamu kurumları tarafından paylaşılır hale gelmesine de vesile oldu.  Bu ortak çabayı 2014 sonrasında her yıl için hazırlanan ülke izleme raporları için de sürdürdük. Ayrıca, Avrupa Birliği Bakanlığı, Katılım Öncesi Mali yardım Aracı kapsamında sivil topluma yönelik AB desteklerinin programlanmasındaki rolü ile AB rehberinde sivil toplumla ilgili çeşitli alanlarda daha çok bilgi üretilmesi için kamu kurumları arasında kolaylaştırıcılık inisiyatiflerini de hayata geçiriyor. 

"AB Rehberi çalışmasının  sivil toplum ayağını ise doğrudan sivil toplumun gelişimi üzerine çalışan Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı ve TACSO’nun Türkiye’deki kaynak kuruluşu olan Sivil Toplumu Geliştirme Merkezi oluşturuyor. Çalışma grubumuzun sivil toplumdan üyelerinin çalışmaları, izleme raporlarının oluşturulmasının önemli girdilerini sağlıyor. Bu çalışmalar içinde özellikle,  TÜSEV’in üyesi olduğu  Balkan Sivil Toplumu Güçlendirme Ağı (BCSDN)  ile yürüttüğü AB destekli bölgesel İzleme Matrisi Projesine (www.monitoringmatrix.net)  dikkat çekmek isterim. 

"AB Rehberi üzerine çalışmaya başladığımız 2014 yılından beri, bir çok alanda  yoğun gelişmelerin yaşandığı Türkiye’de sivil topluma ilişkin  yasal çerçevedeki reform gereksinimleri  politik gündemin ön sıralarında kendine yer bulamasa da, bu dönemdeki çalışmalarımızla sivil toplumu destekleyici bir ortamın gelişmesi ve sivil toplumun kapasitesinin güçlendirilmesi için bir zemin hazırlanmasına katkıda bulunuyoruz. ”

Avrupa Komisyonu Avrupa Komşuluk Politikası ve Genişleme Müzakereleri Genel Müdürlüğü’nde, “Genişleme Bölgesinde Sivil Topluma Destek için AB Rehberi”ni hayata geçiren Batı Balkanlar, Bölgesel İşbirliği ve  Programları Bölümü Yöneticisi Nicola Bertolini’ye İkinci Yıl İzleme Konferansında yaptığı açılış konuşmasında neden Batı Balkanlar’daki gelişmelere odaklandığını ve AB-Türkiye gündemindeki son gelişmelerin sivil toplum açısından nasıl bir etkisi olabileceğini ele aldık: 

Bildiğiniz üzere bir süredir Türkiye ve Avrupa Komisyonu arasındaki diyalogun gündemine mülteci krizi oturmuş durumda. Açılış konuşmanızda Batı Balkanlardaki aday ülkelerde sivil toplum alanında gerçekleşen bazı  ilerlemelere değindiniz, ancak Türkiye'den bahsetmediniz. AB rehberi bağlamında Türkiye ile gelişmeler konusunda değerlendirmeniz nasıl?

"Türkiye’nin Batı Balkan ülkelerinden farklı olduğunu söyleyebilirim. Batı Balkanlarda karşılaştığımız engeller birbirine benzerlik gösterirken Türkiye’de karşımıza çıkan engeller katılım müzakereleri mekanizmalarındaki teknik konulardan çok demokratik kriterlerle ilgili olabiliyor, bu bağlamda Türkiye’de sivil toplumun gelişiminde zor bir zamandan geçtiğini kaydedebilirim. Yine de Türkiye’de  yasal çerçevenin kötü olmadığını biliyorum ancak uygulama düzeyinde önemli hususlar var. 

Kişisel görüşüm; evet mülteci krizi  Türkiye- Avrupa Birliği diyalogunun gündemine oturdu. Meslektaşlarımın bu nedenle sıklıkla Ankara’da bulunduğunu biliyorum. Uzun vadede katılım müzakereleri, bugün gündemde önemli yer tutan mülteci krizinden daha öncelikli ve daha uzun sürecek bir konu. Türkiye müzakereleri başlatmak için çok önemli bir mesafe zaten kaydetti. Öte yandan müzakerelerden belki de en çok insan hakları ve özgürlükler alanında sorunların kökenine inilmek suretiyle fayda sağlanabilir. Daha fazla sinerji ve müzakereye gebe bu momentumu önemsiyorum. Bu sivil toplum açısından da gelişmelere yol açabilir."

Daha önceki söyleşimizde Türkiye hükümetinde müzakereler sürecinde kendini hissettiren bir kültürel/siyasal bariyer olduğundan bahsetmiş, Avrupa Birliği’nin Türkiye’ye karşı kendini daha güçlü bir şekilde ifade etmesi gerektiğini söylemiştiniz. Ayrıca Komisyon Başkanı Jean-Claude Juncker’in önümüzdeki beş sene içinde Birlik’e yeni üyelik olmayacağı yönündeki açıklamasının müzakerelerin durması anlamına gelmeyeceğini ifade etmiştiniz. Bu üç görüşünüzde herhangi bir değişiklik söz konusu mu?

 "Hayır. Hatta müzakere süreçlerinin ivmelendiğini görüyorum. Zira, örneğin 2021 ya da 2022 yılında Birlik’e üyeliği öngörülen bir ülke mevcut durumda demokrasi ve özgürlükler alanında çok daha fazla adım atmak durumunda. Kültürel/siyasal bariyerlerle ilgili sorunun ise oldukça karmaşık olduğunu düşünüyorum. Birlik üyesi olmak isteyen her ülke belli ilkeleri kabul etmek zorunda. Herhangi bir nedenle bu ilkeler göz ardı ediliyor, yurttaşların ayrım gözetmeksizin temel haklardan yararlanmaları engelleniyorsa katılım yönünde herhangi bir umut görünmüyor demektir. Bu açıdan Türkiye’de gelişmelere ihtiyaç var. Bunun içinse sivil topluma ve basın özgürlüğüne destek en önemli enstrümanlardan biri.  Türkiye kendi içindeki ilerlemenin farklılıkları yok etmek değil tanımak üzere gerçekleştirildiğinin altını çizmeli. Bu gerçekleşmezse, haklar ve özgürlüklerin Avrupa standartlarına taşınmadığı bir Türkiye’nin AB üyeliği yalnızca mali bir operasyon olarak kalacak, sürdürülebilir olmayacaktır.”

‘Avrupa Birliği Genişleme Bölgesindeki Sivil Topluma Destek Rehberi, 2014-2020’ ne ilişkin daha fazla bilgiyi TACSO Projesi web sayfasından  (www.tacso.org )alabilir, hazırlanan ülke raporlarını ve bölgesel karşılaştırmaları inceleyebilirsiniz. (EG)