İsveç Kraliyet Akademisi'nin verdiği Nobel Barış Ödülü'nü bu yıl Liberya'dan Ellen Johnson-Sirleaf ile Leymah Gbowee ve Yemenli Tevekkül Karman paylaştı.
Devlet Başkanı Sirleaf ve iç savaşa karşı kadın hareketi başlatan Gbowee, ülkelerinde kadın haklarını için verdikleri mücadele göz önüne alınarak ödüle layık görüldü.
Yemenli kadın hakları savunucusu Karman da kadınların sesini güçlendirmek için verdiği çabalar nedeniyle ödül aldı.
Bu yıl, ödüle 241 aday gösterildi. Aralarında Wikileaks gibi örgütlerin de bulunduğu adaylar arasında öne çıkanlar, Arap Baharı'nda rol oynayan aktivistler oldu.
Karman, kazandığı ödülü "Arap Baharı'nda sokaklara dökülen tüm demokrasi yanlısı eylemcilere" adadı. Karman, Nobel Barış Ödülü'nü kazanan ilk Arap kadın olarak da tarihe geçti.
"Kadınlara fırsat verilmeli"
Liberya'nın özgür seçimlerle göreve gelen ilk kadın lideri olan Sirleaf, gelecek hafta seçimlerde yeniden devlet başkanı seçilmek için yarışacak. Gbowee ise iç savaş esnasında kadınları bir araya getirerek "seks grevi" başlatmasıyla öne çıktı.
Komite başkanı Thorbjoern Jagland, "Demokrasi ve sona ermeyen barış için erkeklerin toplumların tüm seviyelerinde egemen olduğu bir dünyada kadınlara fırsat vermeliyiz" dedi.
Komite ayrıca, Nobel Barış Ödülü'nün kadın hakları savunucularına verilmesiyle birçok ülkede kadınlara uygulanan baskının azaltılmasına yardımcı olmak istediklerini, kadınların demokrasi ve barış için sağlayabilecekleri gücün anlaşılması gerektiğini ifade etti.
91. kez verildi
Nobel Barış Ödülü ilk kez verildiği 1901 yılından bu yana 91 kişiye takdim edildi. Önceki yıl ödülü Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Barack Obama kazanmıştı. Nobel, geçen yıl da Çinli muhalif Liu Xiaobo'ya gitmişti.
Nobel Barış Ödülü'nün kazanan en genç insan, 1976'da henüz 32 yaşındayken bu ödüle layık görülen Mairead Corrigan'dı. En yaşlı kazanan ise 1995 yılında bu ödülle onurlandırılan 87 yaşındaki Joseph Rotblat oldu.
Nobel Barış Ödülü'nü kazanan isim, Norveç parlamentosundan seçilen beş kişi tarafından belirleniyor. Ödül, adını dinamitin mucidi İsveçli bilim insanı Alfred Nobel'den alıyor.
Adaylar, dünyanın dört bir yanındaki milletvekilleri, üniversite profesörleri, Nobel komitesi adayları ve ödülü geçmişte kazanan insanlar tarafından belirleniyor.
Ellen Johson Sirleaf
Liberya Devlet Başkanı Sirleaf, 2005'te ülkesinin özgür seçimlerde göreve gelen ilk kadın lideri olarak, iç savaş sonrası dönemde kadın hakları mücadelesinde sembol haline geldi.
Amacını anayasal reform olarak belirleyen Sirleaf, demokrasi yanlısı görüşleri nedeniyle 1980'lerde iki defa hapse girmişti.
72 yaşındaki Sirleaf, göreve geldiği günden bu yana elektrik, temiz su ve diğer önemli altyapıları olmayan ülkesinde yaptığı dönüşümler uluslararası kamuoyunun takdirini topladı. Ancak bir dizi yolsuzluk skandalı ve verilen bazı sözlerin yerine getirilememesi, Liberya içindeki popülaritesini düşürdü.
Sirleaf, 2009'da yayımlanan ve kendisini 30 yıl boyunca kamuda görev almaması gerekenler listesinde gösteren Doğruluk ve Bütünleşme Komisyonu'nun raporunu görmezden geldi. Taylor'un 1989'daki isyan hareketini ilk başlarda desteklediği için eleştirilere maruz kalan Sirleaf, insanlık suçlarının belirgin hale gelmesiyle isyan hareketine karşı sert bir tutum sergiledi.
Sirleaf, kısa bir süre önce Jeune Afrique dergisine yaptığı açıklamada, "Altyapı sorununu büyük ölçüde çözdük ancak hala uzun bir yol gitmemiz lazım" dedi.
Harvard Üniversitesi'nde iktisat okuyan Sirleaf, William Tolbert ve ardından devlet başkanlığına gelen William Tubman'ın hükümetlerinde Maliye Bakanlığı yaptı. Sirleaf, Dünya Bankası'nda da görev almıştı.
Leymah Gbowee
Barış aktivisti Leymah Gbowee, 13 yıl süren ve 250 bin insanın ölümüne neden olan iç savaş boyunca kadınları yerel diktatörlere karşı aynı hareket altında birleştirdi. Aynı zamanda, Afrika'nın en kanlı savaşlarından birinde erkekleri barışa sevk etmeyi başardı.
Gbowee, 2003'te sona eren savaşı, "Güçlerimiz Yüksek Olsun" adlı biyografisinde anlatmıştı. 39 yaşındaki Gbowee, "Bu kitap, kimsenin yapamayacağı bir zamanda, yaşanabilecek en kötü şeyler zaten yaşanmış olduğundan korku duymadan kadınlardan oluşan bir orduyu anlatıyor. Ahlaki açıklığı, istikrarı ve cesareti savaşa karşı sesimizi yükseltmek için nasıl kullandığımızı ve topraklarımıza mantığı nasıl geri getirdiğimizden bahsediyor" dedi.
Gbowee, iç savaş 1989'da patlak verdiğinde henüz 17 yaşındaydı. Yerel diktatörlerden Charles Taylor'ın Devlet Başkanı Samuel Doe'ye başkaldırmasıyla başlayan iç savaş, Dwobee'nin hayatını değiştirdi.
Tıp okumak ve doktor olmak isteyen Dwobee, 1997 yılında Taylor'ın Liberya'nın başına geçmesiyle barış için tek şansın kadınların başlatacağı barış hareketi olduğunu anladı.
Müslüman ve Hıristiyan kadınları bir araya getiren Dwobee, 2002'de "seks grevi" başlattı. Liberyalı kadınlar, iç savaş sona erinceye ve barış tekrar geri gelinceye kadar eşleriyle cinsel ilişkiye girmeyi reddetti. Bu hareketin ardından ateşkes ilan edildi. Hükümet ile isyancılar arasında temaslar başlarken, uzun yıllar başarısız olan barış görüşmeleri hayata geçti.
Dwoobe, merkezi Gana'da bulunan Afrika Kadın, Barış ve Güvenlik Ağı'nın (WIPSEN-A) derneğinin kurucusu ve başkanı.
Altı çocuk sahibi olan Dwobee, Harvard Üniversitesi Kennedy School of Government tarafından Mavi Kurdele ödülüne layık görülmüştü. Aynı zamanda, 2009 Gruber Kadın Hakları Ödülü'nün de sahibi.
Tevekkül Karman
Yemenli aktivist Karman, Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih'e karşı başlayan isyanın en sıcak oluğu Taiz kentinde yaşıyor. Gazeteci olan Karman, aynı zamanda İslami Parti üyesi. Babası, Salih hükümetinde görev almış bir isim.
Yemen'de uzun yıllar insan hakları ve özgürlük için mücadele veren Karman, 2006'dan bu yana Salih hükümetine karşı kampanya yürütüyordu. Karman aynı zamanda Yemenli gençlik gruplarının organize edilmesi ve ulusal konseyde muhalefetin güçlenmesine katkıda bulundu.
Karman, 23 Ocak'ta evinde gözaltına alındı. Ancak kadın hakları için protestoların çok nadir görüldüğü Yemen'de Karman'ın serbest bırakılması için büyük protestolar yapılınca, bir gün sonra serbest bırakıldı.
Yemenli muhalifler, Karman'a, "Devrimin Annesi" ve "Yemen Devriminin Ruhu" lakaplarını taktı. Başkent Sanaa'da Şubat ayında düzenlenen bir protesto gösterisinde AP'ye konuşan Karman, "Rejimi devirerek Yemen halkının haysiyetini koruyacağız" dedi. (AS)
