*Fotoğraf galerisi için tıklayın.
12 Eylül 1980 askeri darbesinin yargılama süreci bugün Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi'nde başladı. Dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ve Hava Kuvvetleri Komutanı Tahsin Şahinkaya'nın sanık olarak yargılandığı davaya Evren ve Şahinkaya sağlık sorunlarını ileri sürerek katılmazken mahkeme müdahillik taleplerini değerlendiriyor.
12 Eylül mağdurlarından Selami Şakiroğlu, Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Genel Sekreteri Metin Bakkalcı, İnsan Hakları Derneği (İHD) kurucularından ve 78'liler Girişimi Sözcüsü Nimet Tanrıkulu, Devrimci 78'liler Federasyonu Başkanı Kamber Ateş ve Dev-Yol Davası'nın bir numaralı sanığı Oğuzhan Müftüoğlu, 12 Eylül davasını bianet için değerlendirdi.
Şakiroğlu, Bakkalcı, Tanrıkulu ve Müftüoğlu 12 Eylül askeri darbesiyle hesaplaşmanın iki generalin sanık sandalyesine oturtulmasıyla gerçekleşemeyeceğini ifade ederken, gerçek hesaplaşmanın yukarıdan aşağıya 12 Eylül'ün tüm kademelerinden hesap sorularak gerçekleşebileceğini dile getirdi.
Şakiroğlu: BBP'liler Maraş Katliamı'na "katliam" diyor
Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya'nın yargılanmasını 12 Eylül'le hesaplaşmanın başlangıcı olarak görmek gerekiyor. Sembolik değerinin çok fazla olduğunu düşünüyorum.
Fakat bu başlangıç kademe, kademe generallerden aşağı doğru her türlü baskı ve işkenceyi yapan, 12 Eylül'ü hukuklaştıran kurucu meclise kadar sürdürülmelidir.12 Eylül'ün tüm organlarının yargılanması için politikalar üretebilirsek Türkiye'nin demokratikleşmesi için önemli bir adım atmış oluruz.
Burada tüm kaybettiğimiz arkadaşlarımızla birlikteyiz. Onların resimlerini görüyoruz, isimlerini söylüyoruz. Burada olmak son derece sevindirici.
Burada sosyalist kanadın yanı sıra Büyük Birlik Partili (BBP) kişiler de var. Onların söylemi de son derece ilginç. Mesela Maraş Katliamı'ndan "katliam" olarak söz ediyorlar.
Maraş Katliamı'nı gladyonun yaptığını söylüyorlar. Kenan Evren'in ve diğer cuntacıların emriyle gladyonun Maraş Katliamı'nı organize ettiğini söylüyorlar.
Sosyalist kanadın söylemiyle BBP'lilerin söylemi arasında fazla fark görmüyorum ve bu şaşırtıcı.
Bakkalcı: Bugün 12 Eylül'ün derinleşmişini yaşıyoruz
12 Eylül'le gerçek anlamda hesaplaşma ve direnme 12 Eylül 1980'de askeri faşist darbe yapıldığı gün başlamıştır. Bu hesaplaşma işkencehanelerde, cezaevlerinde devam etmiştir. Daha sonra son derece değerli inisiyatiflerle, örgütlenmelerle devam etmiştir.
TİHV olarak tüm basında 12 Eylül'ün bilançosu yer alıyor. Bu TİHV'in o güne kadar ki çabaların sonucunda, onlara hürmet ederek hazırladığı 1995'te bastığı işkence dosyasında yer almıştır.
Bunların sonucunda Evren ve Şahinkaya'nın yargılandığı bir duruşma başladı. Eğer bugün TBMM gerçekten müdahil olmak istiyorsa, bu hesaplaşmayı başlatanlara öncelikle teşekkür etmeliler ve onlardan özür dilemeliler. Çünkü pek çok insan hesaplaşma sürecinde canını yitirdi. Onların sayesinde bugünlere gelindi.
Biz insan hakları savunucuları olarak içtenlik çağrısı yapıyoruz. Eğer hakikaten 12 Eylül'le bir hesaplaşma yaşanacaksa 12 Eylül hakikatinin ortaya çıkarılması gerekir. 12 Eylül neden olmuştur? 12 Eylül'de ne olmuştur? Bu süreçte kimler, nasıl yer almıştır?
Kenan Evren tabi ki önemlidir. Darbeyi yapanlar arasında hiyerarşik olarak en üsttedir. Ama bir yandan da Evren, kocaman bir makinenin küçücük bir parçasıdır. Dolayısıyla bu kocaman makinenin ortaya çıkarılması lazım.
Bir hesaplaşma yapılacaksa 12 Eylül Anayasası'yla ve zihniyetiyle hesaplaşmak lazım. Kenan Evren o dönem darbenin iki dönem sonra gerçek sonuçları ortaya çıkacak demişti. Bugün onu yaşıyoruz. Bugün 12 Eylül'ün daha derinleşmişini yaşıyoruz. 12 Eylül'de 650 bin kişi gözaltına alındı diyorduk. Ama son birkaç yılda 200 bine yakın kişi gözaltına alındı.
Basit bir yargılamanın ötesinde, madem müdahil oluyorlar, bir yasa çıkarsınlar ve 12 Eylül'ün tüm hakikati ortaya çıksın. İlgili tüm tarafların katılacağı etkin komisyonlar oluştursunlar.
Burada topluma da sorumluluk düşüyor. Eğer meselenin içi boşaltılırsa, 12 Eylül sulandırılırsa sorun daha da derinleşir. 12 Eylül'ün acılarını yaşayan bu toplum buna müsaade etmemeli.
Tanrıkulu: Tiyatro oynanıyor ama bu bile önemli
Dava, Evren ve Şahinkaya ile başladı ama onlarla bitmeyecek. Tüm darbeciler ve suç ortaklarının yargılanmasını istiyoruz.
12 Eylül darbesinden 32 yıl sonra, darbenin dokunulmaz generalleriyle ilgili iddianame düzenlendi. Biz bu iddianameyi önemli buluyoruz ama bu dava bu şekilde ilerleyemez. Ancak 12 Eylül'ün tüm aktörlerinin yargılandığı bir davaya dönüştüğünde gerçek adalet sağlanabilir.
1 Mayıs 1977, Çorum ve Maraş katliamları ele alındığında 12 Eylül şebekesinin suç ortaklıkları ortaya çıkacaktır. Evren ve Şahinkaya ile başlatılan davada dönemin tüm askeri ve sivil güçleri ortaya çıkacak. Çünkü bu dava sadece iki isimden ibaret değil.
Bugün kayıp yakınları, işkence görenler buradaydı. Onlar bugün kürsüden seslendiler ve bu davanın bu şekilde yürümemesi gerektiğini, tüm sorumluların yargılanması gerektiğini söylediler.
Burada bir tiyatro oynanıyor ama bu tiyatronun bile önemli olduğu düşüncesindeyim. Çünkü bu ülke hala darbe anayasasıyla yönetiliyor ve darbe anayasasının tüm kurumları ayakta.
Toplumda bir bilinç yaratılması durumunda darbenin tüm aktörlerinin hesap vereceğini düşünüyorum. Dünyada çeşitli örnekleri var; bir gün herkes hesap verir. Ben bu davanın bu şekilde yürümeyeceği ve ilgili tüm isimlerin hesap ödeyeceği konusunda umutluyum.
Müftüoğlu: Gerçek bir 12 Eylül yargılaması değil
Tiyatro başladı. Ciddi bir yargılama emaresi yok. Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya gelmedi. Avukatları var. Avukatları mahkemenin yetkisiz olduğunu söyledi. Anayasa onların eseri, mahkeme de o anayasaya bağlı...
Bu gerçek bir 12 Eylül yargılaması değil. 12 Eylül sanıklarından bir kısmı ile ilgili bir dava.
Bana göre bugünkü hükümet de Evren'in 12 Eylül yasalarıyla iktidarda. Siyasi partiler yasası, YÖK, hatta sendikalar yasası 12 Eylül döneminin eseri.
12 Eylül ancak yeni kurucu bir iradeyle gerçek anlamda yargılanabilir. Bu yeni bir düzeni kuracak devrimci irade ile olabilir. Ancak bu davanın vesilesiyle faşist darbenin suçlarının seslendirilmesi de önemli.
Ateş: Sanıklar tutuklansın, suçlarıyla yüzleştirilsin
Şu an önemli bir süreçteyiz. Bu mahkemede çıkacak sonuçlar Türkiye demokrasisi açısından önemli belirtiler taşıyacaktır. Biz sanıkların tutuklanmasını ve mahkeme önünde suçlarıyla yüzleştirilmesini istiyoruz. (EKN/YY)
