Haberleşme hakkı, sosyal güvence ve korunma hakkı, düşünce hakkı; barınma hakkı, eğitim hakkı...
Bunlar 20 Kasım 1989'da Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu'nun kabul ettiği Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde çocuğa tanınan haklardan sadece bir kaçı. Çocuğun bu temel haklarını Türkiyeli sanatçı Halis Dokgöz, "Karikatür ve Çocuk Hakları" kitabı için resmetti.
Kitap Avrupa Birliği (AB) Türkiye Delegasyonu tarafından desteklenen, Türkiye'de AB Bilgi Merkezleri Ağı'nı Destekleme Projesi çerçevesinde, Mersin AB Bilgi Merkezi ile Mersin Çocukları İstismar ve İhmalden Koruma Derneği'nin 25 - 31 Ekim 2010 tarihinde gerçekleştirdiği "Çocuk Hakları Karikatür Sergisi" kapsamında hazırlandı.
Sergide Almanya'dan Hayati Boyacıoğlu ve Erdoğan Karayel, Azerbeycan'dan Seyran Caferli, KKTC'den Hüseyin Çakmakçı, Belçika'dan İsmail Doğan, Türkiye'den Dokgöz ve Mehmet Gölebatmaz ile Norveç'ten Firuz Kutal'ın çizimleri yer aldı.
Çocuk Hakları Sözlemesi'nin kabulünün 21. yılında proje için çizdiği karikatürleri kişisel blogunda yayınlayan Dokgöz'ün çizimlerini, sözleşmenin ilgili maddeleriyle birlikte yayınlıyoruz.
Çocuğun Haberleşme Hakkı
Çocuğun haberleşme hakkı Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin 42. maddesinde düzenleniyor:
"Taraf Devletler, Sözleşme ilke ve hükümlerinin uygun ve etkili araçlarla yetişkinler kadar çocuklar tarafından da yaygın biçimde öğrenilmesini sağlamayı taahhüt ederler."
Çocuğun Sosyal Güvence ve Korunma Hakkı
Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin 26. maddesinde çocuğun sosyal güvenlikten yararlanma hakkı tanımlanıyor:
"Taraf Devletler, her çocuğun sosyal sigorta dahil, sosyal güvenlikten yaralanma hakkını tanır ve bu hakkın tam olarak gerçekleşmesini sağlamak için ulusal hukuklarına uygun, gerekli önlemleri alırlar.
"Sosyal Güvenlik, çocuğun ve çocuğun bakımından sorumlu olanların kaynakları ve koşulları göz önüne alınarak ve çocuk tarafından ya da onun adına yapılan sosyal güvenlikten yararlanma başvurusuna ilişkin başkaca durumlar da göz önünde tutularak sağlanır."
Çocuğun Düşünce Hakkı
Düşünceyi açıklama hakkı Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin 13. Maddesinde düzenleniyor. Sözleşmede Türkiye'nin de aralarında bulunduğu imzacı devletler, çocuğun düşüncesini özgürce ifade hakkını korumakla yükümlü kılınıyor:
"Çocuk, düşüncesini özgürce açıklama hakkına sahiptir. Bu hak, ülke sınırları ile bağlı olmaksızın; yazılı, sözlü, basılı, sanatsal biçimde veya çocuğun seçeceği başka bir araçla her türlü haber ve düşüncelerin araştırılması, elde edilmesi ve verilmesi özgürlüğünü içerir.
"Bu hakkın kullanılması yalnızca; a) Başkasının haklarına ve itibarına saygı, b) Milli güvenliğin, kamu düzeninin, kamu sağlığı ve ahlakın korunması nedenleriyle ve kanun tarafından öngörülmek ve gerekli olmak kaydıyla yapılan sınırlamalara konu olabilir."
Özürlü Çocukların Hakları
Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin 23. maddesinde özürlü çocuklarla ilgili düzenlemeler şöyle:
"Taraf Devletler zihinsel ya da bedensel özürlü çocukların saygınlıklarını güvence altına alan, özgüvenlerini geliştiren ve toplumsal yaşamı etkin biçimde katılmalarını kolaylaştıran şartlar altında eksiksiz bir yaşama sahip olmalarını kabul ederler.
"Taraf Devletler, özürlü çocukların özel bakımdan yararlanma hakkını tanırlar ve eldeki kaynakları yeterliliği ölçüsünde ve yapılan başvuru üzerine, yardımdan yararlanabilecek durumda olan çocuğa ve onun bakımından sorumlu olanlara, çocuğun durumu ve anne-babasının veya çocuğa bakanların içinde bulundukları koşullara uygun düşecek yardımın yapılmasını teşvik ve taahhüt ederler.
"Özürlü çocuğun özel bakıma gereksinimi olduğu bilincinden hareketle bu maddenin 2 inci fıkrası uyarınca yapılması öngörülen yardım, çocuğun anne-babasını ya da çocuğa bakanların parasal (mali) durumları göz önüne alınarak, olanaklara ölçüsünde ücretsiz sağlanır. Bu yardım; özürlü çocuğun eğitimi, meslek eğitimi, tıbbi bakım hizmetleri, rehabilitasyon hizmetleri, bir işte çalışabilecek duruma getirme hazırlık programları ve dinlenme/eğlenme olanaklarından etkin olarak yararlanmasını sağlamak üzere düzenlenir ve çocuğun en eksiksiz biçimde toplumla bütünleşmesi yanında, kültürel ve ruhsal yönü dahil bireysel gelişmesini gerçekleştirme amacını güder.
"Taraf Devletler, uluslararası işbirliği ruhu içinde, özürlü çocukların koruyucu sıhhi bakımı, tıbbi, psikolojik ve işlevsel tedavileri alanlarına ilişkin gerekli bilgilerin alışverişi yanında, rehabilitasyon, eğitim ve mesleki eğitim hizmetlerine ilişkin yöntemlerin bilgilerini de içerecek şekilde ve Taraf Devletlerin bu alanlardaki güçlerini, anlayışlarını geliştirmek ve deneyimlerini zenginleştirmek amacıyla bilgi dağıtımını ve bu bilgiden yararlanmayı teşvik ederler. Bu bakımdan, gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleri, özellikle göz önüne alınır."
Çocuğun Barınma Hakkı
Bu hak Sözleşme'nin 16. Maddesinde düzenleniyor:
"Hiçbir çocuğun özel yaşantısına, aile, konut ve iletişimine keyfi ya da haksız bir biçimde müdahale yapılamayacağı gibi, onur ve itibarına da haksız olarak saldıramaz. Çocuğun bu tür müdahale ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya hakkı vardır."
Çocuğun Eğitim Hakkı
Sözleşme'nin 28. Maddesinde çocuğun eğitim hakkı düzenleniyor:
"Taraf Devletler, okul disiplinin çocuğun insan olarak taşıdığı saygınlıkla bağdaşır biçimde ve bu Sözleşmeye uygun olarak yürütülmesinin sağlanması amacıyla gerekli olan tüm önlemleri alırlar.
"Taraf Devletler eğitim alanında,özellikle cehaletin ve okuma yazma bilmemenin dünyadan kaldırılmasına katkıda bulunmak ve çağdaş eğitim yöntemlerine ve bilimsel ve teknik bilgilere sahip olunmasını kolaylaştırmak amacıyla uluslararası işbirliğini güçlendirir ve teşvik ederler. Bu konuda, gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleri özellikle göz önünde tutulur." (SP)
