Toksik ilişkilerden nasıl kopabiliriz?

* Fotoğraf: Pexels

Dr. Gizem Sürenkök’ün düzenlediği yazı ilk olarak Yakın İlişkiler’de, “Toksik İlişkilerden Nasıl Kopabiliriz?” başlığıyla yayınlandı.

İlişkinizde sürekli kapana kısılmış, suçlanmış, istediği şeyleri anlatmaya fırsat verilmeyen, kişisel alanınızın sürekli ihlal edildiği veya duygularınızın, ihtiyaçlarınızın yok sayıldığı bir konumda mısınız? Cevabınız evet ise toksik bir ilişkilenme içinde olabilirsiniz.

Toksik romantik ilişkiler, genel olarak hem toksikliğe sebebiyet veren kişi(ler) hem de toksik ilişkiye maruz kalanlar için oldukça yorucu, hatta motivasyon bitirici bir şekilde ilerliyor. Bu tür bir ilişkiden çıkarken genel olarak nasıl bir yol izlendiğini anlamak için kabullenme, destek alma ve ayrılma süreçlerini incelemek oldukça kritik.

İlk adım: Kabullenme

Ayrılmanın gerçekleşebilmesi için öncelikle toksik bir ilişkide olunduğunun kabul edilmesi gerekiyor. Bu kabullenme tabii ki hiç kolay değil; çünkü bütün toksikliğe rağmen partnere duyulan sevgi ya da ilişkinin başından beri geçirilen güzel zamanlar gibi ilişkiye bağlı kalınmasına yol açan sebepler bulunuyor.

Önemli olan, bu bağlılığın bir noktadan sonra sevgiden çok, büyük ölçüde karşı tarafın ilgisine ve onayına bağımlı olarak ilişkiyi sürdürmeye dönüştüğünü farketmek. Bu farkındalığı kazanmanıza yardımcı olacak kimi yöntemler bulunuyor. Örneğin, ilişkide kötü hissettiğiniz anlardaki duygularınızı ve olayları not almakla başlayabilirsiniz. Notlar, bir günlük şeklinde tutulabilir ya da anlık hislerinizi karaladığınız bir defter olabilir. Not almak, alabileceğiniz terapi sürecinde yardımcı olmanın yanında, aynı zamanda toksik ilişkinin dinamikleri hakkında bilgi edinme ve farkındalık kazanma gibi kapıları da sizin için aralayabilir.

Yalnız değilsiniz

Farkındalık kazanmak için aynı zamanda yalnız olmadığınızı hatırlamakta fayda var. Çoğu toksik ilişkideki sorunlar, genelde ilişkinin dışındaki kişiler tarafından bilinmiyor. Yakın olduğunuz bir dostunuza ya da aile bireyine yaşadığınız sıkıntıları anlatarak içinde bulunduğunuz durumu daha net bir biçimde fark edebilirsiniz.

Özellikle evlilik içinde gerçekleşen şiddetin başka bir yakın arkadaşa ya da aile bireyine aktarılması, ilişkinin toksikliğini fark etme ve içinden çıkmak için karar alma konusunda ciddi bir rol oynuyor.

Yapılan bir araştırma, fiziksel şiddet içeren ilişkiden çıkmak isteyen bireylerde arkadaş çevresinden ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarından gelen sosyal desteğin süreci hızlandırabileceğini ortaya koyuyor. Ancak bu noktada önemli olan, yakın olduğunuz kişinin içinde bulunulan toksik ilişkiyi sizin için normalleştirmiyor ya da meşru kılmıyor oluşu. Çünkü normalleştiren ya da meşru kılan bir yaklaşım, toksik ilişkiden kurtulma sürecine ket vurabilir. Bu süreçte kendi kendinizi de yalnız bırakmamak mümkün; bunun için partneriniz hayatınızdan çıktıktan sonra neler yapacağınızı planlayabilirsiniz.

Araştırmalar, yeni bir iş bulmanın ya da hiç denemediğiniz hobileri denemenin geçiş sürecini sizin için hafifletebileceğini ve duygusal boşluk konusunda yardım edebileceğini gösteriyor.

Harekete geçmek

Varsayalım ki ilişkinizin toksikliğini fark ettiniz ve daha huzurlu bir hayatın mümkün olabileceğini gördünüz. Kararı aldıktan ve planlarınızı kafanızda oturttuktan sonra sıra harekete geçmeye geliyor.

Araştırmalar, bu noktada alınan ayrılık kararının tekrar barışmakla sonuçlanabileceğini gösteriyor. Ancak bu ayrılma ve barışma döngüsü, her iki tarafa da yıpratıcı süreçler yaşattıktan sonra ilişkinin tamamen bitmesine sebep oluyor. Hatta, toksik ilişkiye tamamen son verme sürecinin olumlu bir parçası gibi bile görülebiliyor.

Diğer yandan, toksik bir ilişkide karşınızdaki kişinin narsist kişilik özellikleri taşıması ve ayrılma sürecinde ya da konuşması esnasında sizi suçlamaya devam etmesi çok muhtemel. O yüzden bu duruma hazırlık olunması gerekiyor.

Ayrılık konuşmasında karşı tarafın sizi kısıtladığını ve sistematik olarak yıprattığını, hobilerinizden ve arkadaşlarınızdan uzaklaştırdığını vurgulayabilirsiniz. İlişkide benlik kaybına yol açan tüm olayların sizin üzerinizdeki ciddi etkilerini anlatmak da ayrılık isteğinizi netleştirmekte yardımcı olacaktır. Bu, karşıdaki kişinin bu süreçte (muhtemelen) yapacağı ihlaller ve ilişkide size dayatılan suçluluk duygusunun tetiklenmesi açısından alınabilecek bir önlem niteliğinde bile değerlendirilebilir.

Kendinizi ikna etmek

Neden bu kararı alıyor olduğunuz konusunda en çok kendinizi ikna etmeniz gerekebilir. Ne yazık ki çoğu toksik ilişkinin bitiminde fiziksel ya da duygusal istismar uygulayan taraf ayrılma talebine ve kişisel alana saygı duymayabiliyor. Bu açıdan taleplerinizin, attığınız adımların ve koyduğunuz sınırların niteliğini olabildiğince net bir şekilde belirleyip dile getirmek bu durumu azaltabilir.

Ayrıldıktan sonra ise kesilebilecek tüm kanallardan iletişimi kesmek hem sonraki süreçte daha az tetiklenmeye yol açacak hem de hayata devam edebilme bakımından büyük bir katkı sağlayacaktır.

Ayrılma korkusu

Son olarak onlarca kötü anıya rağmen bazen ilişkiden kopmak mümkün olmayabiliyor. Yapılan bir araştırmaya göre, özellikle evlilik gibi ciddi ilişkilerin içinde bulunan kadınlarda bu durum daha sık görülüyor.

Ayrılma korkusu, bu tür ciddi ilişkilerde genel olarak kişinin maddi bağımsızlığının olmamasından ve cinsiyet rollerinin yükünden dolayı ortaya çıkıyor. Örneğin, ne olursa olsun evin sorumluluğunu ve iş yükünü taşımaya devam etme ya da evlilik ile beraber gittiği düşünülen ve büyük ölçüde anne figürüne yüklenen ebeveynlik görevi tamamen kopmayı ne yazık ki engelliyor.

Bunların dışında, toksikliğin fiziksel şiddete dönüştüğü ilişkilerde ayrıldıktan sonra gelmesinden endişe edilen fiziksel zarar da ilişkiden kopmaya engel olan nedenler arasında.

Problemin adını koyun

Şiddetin olmadığı bir ilişkide bile ayrılma fikri bazen dünyanın sonuymuş gibi hissettirebiliyor. Sağlıklı romantik ilişkilerin beraber acı çekmek ya da birbirine acı çektirmekten geçmediğini; iş birliğine dayalı, kişilerin birbirlerinin önceliklerine, zamanlarına ve hayat kalitesine saygı duyduğu bir zeminde ilerleyebileceğini hatırlamak bu noktada gerekli adımları atmak için yön gösterebilir.

Kısacası, toksik ilişkilerden kopmak, sağlıklı bir ilişkiyi bitirmeye kıyasla çok daha zor, yorucu ve büyük adımlar atmayı gerektiren bir süreç. Lakin zor olması, yapılamayacağı anlamına gelmiyor. Bu durumda, gereken desteği hem çevrenizde hem de kendi içinizde bulabilmek mümkün. Yeter ki yaşadığınız problemlerin adını koyun.

Kaynaklar

[1] Sword, R. K. M., & Zimbardo, P. (2015, April 25). 5 Steps to End a Toxic Relationship. Psychology Today. Retrieved from https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-time-cure/201504/5-steps-end-toxic-relationship
[2] Lancer, D. (2019, August 5). Discover 10 Ways Not to Be a Victim and to Become Empowered. Psychology Today. Retrieved from www.psychologytoday.com/gb/blog/toxic-relationships/201908/discover-10-ways-not-be-victim-and-become-empowered
[3] Lancer, D. (2018, May 12). Do You Feel Trapped in an Unhappy Relationship? Psychology Today. Retrieved from www.psychologytoday.com/gb/blog/toxic-relationships/201805/do-you-feel-trapped-in-unhappy-relationship
[4] Lancer, D. (2019, April 3). How to Leave a Narcissist or Toxic Relationship. Psychology Today. Retrieved from www.psychologytoday.com/gb/blog/toxic-relationships/201904/how-leave-narcissist-or-toxic-relationship
[5] Lancer, D. (2017, March 21). Is your relationship toxic? Psychology Today. Retrieved from https://www.psychologytoday.com/gb/blog/toxic-relationships/201703/is-your-relationship-toxic
[6] Lancer, D. (2018, February 14). Toxic romantic love. Psychology Today. Retrieved from http://www.psychologytoday.com/gb/blog/toxic-relationships/201802/toxic-romantic-love
[7] Anderson, D. K., & Saunders, D. G. (2003). Leaving an abusive partner: An empirical review of predictors, the process of leaving, and psychological well-being.Trauma, Violence, & Abuse,4(2), 163-191.
[8] Murray, C. E., Crowe, A., & Flasch, P. (2015). Turning points: Critical incidents prompting survivors to begin the process of terminating abusive relationships.The Family Journal,23(3), 228-238.[9] Borchard, T. J. (2013, April 15). You Deplete Me: 10 Steps to End a Toxic Relationship. Therese Borchard. Retrieved from https://thereseborchard.com/2013/04/15/you-deplete-me-10-steps-to-end-a-toxic-relationship/ [10] Carruthers, A. (2013).Freedom from Toxic Relationships: Moving on from the Family, Work, and Relationship Issues that Bring You Down. TarcherPerigee.

(BG/AS)