Muhtemel kanserojen glifosat hakkında neden bilgi verilmiyor?

Glifosat tarımda yaygın bir şekilde kullanılan tarım zehirlerinden biri. Tarım zehirleri, pestisit ya da tarım ilacı olarak da anılıyor. Ancak bu zehirli maddelere tarım zehri demek daha doğru.

Dünya Sağlık Örgütü'ne bağlı Uluslararası Kanser Araştırmaları Kurumu 2015 yılında glifosatın insanlar için muhtemel kanserojen madde olduğunu açıkladı. Bu açıklama ciddi tartışmalara ve tazminat davalarına neden oldu ve bu konudaki tartışmalar-davalar hala devam ediyor.

Bu konuda ayrıntılı bilgi edinmek isteyenler içinde glifosat meselesi hakkında çok sayıda bağlantının yer aldığı “Bayer Türkiye çiftçisine de tazminat ödeyecek mi?” başlıklı yazıya bakabilir.

Glifosatın Türkiye genelinde ne miktarda kullanıldığı bilinmiyor. Tarım ve Orman Bakanlığı bu konuda son altı yıldır hiçbir resmi açıklama yapmıyor. Bakanlığın hangi gerekçeyle pestisit ya da tarım zehri kullanım miktarlarına dair bilgileri açıklamaktan vazgeçtiğini bilmiyoruz. Bakanlık bu konuda tam bir sessizlik içinde. Ancak bu sessizliği kırmak için yapılmış bir girişim de var.

Glifosatın ne miktarda kullanıldığını öğrenmek için bir yurttaş tarafından 16 Temmuz 2020’de Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezine (CİMER) bir başvuru yapılmış.

Yapılan başvurunun ekran görüntüsü aşağıda:

Büyütmek için üstüne tıklayın

Glifosat hakkında sorulan soruya Tarım ve Orman Bakanlığı’nın verdiği yanıt ise aşağıda:

Büyütmek için üstüne tıklayın

2014-2020 yılları arasında Türkiye genelindeki glifosat kullanım miktarlarının ne olduğu sorulmasına rağmen bakanlığın verdiği yanıtta (yukarıdaki görselde görülebileceği gibi) bu soruya yanıt olabilecek hiçbir bilgi yok.

Ancak sorunun sahibi olan yurttaş vazgeçmiyor ve 11 Ağustos 2020’de tekrar CİMER’e başvurarak glifosat kullanım miktarının ne olduğu sorusunu bakanlığa bir kez daha yöneltiyor.

Bir kez daha sorulan sorunun ekran görüntüsü aşağıda:

Büyütmek için üstüne tıklayın

Yukarıdaki görselde sorulan soruya bakanlığın verdiği yanıt ise aşağıdaki görselde:

Büyütmek için üstüne tıklayın

Tarım ve Orman Bakanlığı yaptığı açıklamada Bitki Koruma Ürünleri (pestisitler) yani tarım zehirleri hakkındaki istatistiki verileri Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı'na (TÜİK) gönderdiklerini ve gönderilen bilgiler dışında bir veri paylaşımı yapmadıklarını söylüyor. Ancak bakanlığın TÜİK’e gönderdiği veriler arasında glifosat kullanımı ile ilgili bilgiler yer almıyor. Gönderilen veriler Türkiye genelinde kullanılan toplam tarım zehri miktarının ne kadar olduğu hakkında. Bu konuda TUİK’den elde edilebilecek veri aşağıdaki görselde yer alıyor.

Büyütmek için üstüne tıklayın

TÜİK tablosunda da görüldüğü üzere glifosat ile ilgili bir veri yok, tarımda kullanılan toplam tarım zehri (pestisit) miktarları var sadece.

Yukarıdaki görselde insektisitler, fungusitler ya da herbisitler olarak geçen başlıkların birer grup adı olduğunu ve o grupların her birinde kimyasal yapısı birbirinden farklı, çok sayıda tarım zehri bulunduğunu bilmeliyiz. Bir başka deyişle Türkiye genelinde tarımda kullanılan yüzlerce pestisit-tarım zehri var. Örneğin glifosat herbisitler grubunda yer alan tarım zehirlerinden biri.

Tarımda kullanılan çok sayıdaki tarım zehrinden bazıları muhtemel kanserojen, bazıları ise hormonal sistem bozucu ya da üreme sağlığını bozucu olarak niteleniyor. Bazı pestisitler çiftçiler ve tarım işçileri için çok zararlıyken, bazıları arılara ve kuşlara zarar veriyor. Ancak TUİK’deki son derece genel verilere bakarak hangi tarım zehrinin ne miktarda kullanıldığı ile ilgili bilgileri öğrenmek olanaksız. Yani sadece glifosat’ı değil, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Türkiye genelinde kullanılan tarım zehri miktarlarını tek tek etken madde bazında açıklaması gerekiyor. Bir yurttaş olarak bunu bilmek hakkımız.

Tarım ve Orman Bakanlığı 2014’e kadar iller bazında kullanılan pestisitlerin ne miktarda kullanıldığı hakkında yurttaşlardan gelen sorulara ayrıntılı yanıt veriyordu. Buna ek olarak Türkiye genelinde kullanılan yüzlerce tarım zehrinden her birinin hangi ilde ne miktarda kullanıldığını da kamuoyuna açıklıyordu. Bu bilgi paylaşımı artık yapılmıyor. Glifosatla ilgili olarak CİMER’e yapılan başvuru da bu durumu somutlaştıran bir örnek olarak görülmeli.

Glifosat kansere yol açtığı gerekçesi ile çeşitli ülkelerde davalara konu oldu. Glifosat üreticisi Bayer firması önceki ay Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) açılan davaları sona erdirmek için ABD’deki çiftçilere yaklaşık 11 milyar dolar tazminat ödemeyi kabul etti.

Glifosat kullanımı çeşitli ülkelerde yasaklandı. Bu konudaki tartışmalar dünya genelinde hız kesmeden devam ederken Türkiye genelinde glifosat kullanım miktarının ne olduğu sorusu bile yanıtsız bırakılıyor.

Ancak öncelikle şu basit sorular Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan (Twitter adresi: @TCTarim) bir yanıt bekliyor:

- Türkiye’deki illerde kullanılan glifosat miktarı nedir?

- Bakanlık glifosat ile ilgili bilgileri açıklamaktan neden kaçınıyor?

- Bakanlık tarım zehirleri (pestisitler) ile ilgili ayrıntılı verilerin açıklanması uygulamasından neden vazgeçti? (BŞ/EKN)