Gambia, Anayasa Değişikliği ve OHAL

Gambia

Afrika’nın, sınırları en garip ülkesi…

Uzun süre İngiliz sömürgesi olarak kalan bu ülkenin sınırları, İngilizler tarafından, nehirde yol alan gemilerden atılan topların düştükleri yerler esas alınarak çizilmiş. Bu nedenle uzun (yaklaşık 450 km) sınır yapısına sahip. Afrika'nın içine doğru batıdan doğuya uzanan ince uzun bir ülke olan Gambia'nın kuzey güney sınırlara arasındaki uzaklık Gambiya Nehri'ne bağlı olarak 10 ila 50 km arasında değişiyor. Üstelik bu yapısıyla Afrika’nın en küçük ülkesi.

Adını da, ülkenin doğusundan batısına doğru uzanan ve Atlas okyanusuna dökülen Gambia nehrinden alıyor.

Gariplik bununla da bitmiyor; Okyanus hariç ülke tümüyle Senegal ile çevrili.

Maden açısından zengin Afrika’nın yer altı kaynağı olmayan bir ülkesi Gambia: geçim kaynağı tarım ve ticaret.

Tarihi boyunca birçok sömürgeci ülkenin talanına maruz kaldı ülke. 1753 Paris antlaşması ile Birleşik Krallığın zulmüne terk edildi. Köle ticaretini yoğun biçimde yaşayan Gambia, 1967 yılında meşrutiyet yönetimi ile bağımsızlığını kazandı. Ancak bu bağımsızlık da garipti; Birleşik krallık topluluğu üyesi oldu.

1970 yılında yönetimini Cumhuriyet olarak değiştiren Gambia, o güne kadar Başbakan olan ve o tarihten sonra 5 kez seçilerek ülkeyi 1994 yılına kadar yöneten Sir David Dawda Kairaba tarafından yönetildi.

1994 yılında gerçekleştirilen askeri darbe ile yönetimden alınan başkanın yerine Yahya Jammeh oturdu.

Bugün Devlet Başkanı olan Yahya Jammeh, 1965 doğumlu. Askeri darbeyle Devlet Başkanı olduğunda henüz 29 yaşındaydı ve teğmen rütbesindeydi!

1984 tarihinde,19 yaşındayken, yeni oluşturulan Gambiya Ulusal Jandarması'na (Gambia National Gendarmerie - GNG) katılan Jammeh, eğitim için Amerika’ya gönderilmiş, devlet başkanının korumalığını üstlenmiş. Liberya’daki Gambia Barış gücü içerisinde görev almış, eğitim için Amerika’ya ve Türkiye’ye gitmiş.

Jammeh, 22 Nisan 1994’te 29 yaşında, Teğmen rütbesiyle, içerisinde olduğu askeri polis teşkilatıyla gerçekleştirdiği, kansız askeri darbe ile ülke yönetimine el koydu ve devlet Başkanlığı koltuğuna oturdu.

Dört yıl OHAL ile yönetti

1998 yılına kadar Olağanüstü Hal (OHAL) ilan eden Jammeh, 1996 yılında devlet Başkanlığı seçimlerine karar verdi. Kurduğu yeni partisi “Vatansever Kalkınma ve Yeniden Uyarlanma İçin İttifak” (Alliance for Patriotic Reorientation and Construction) ile girdiği seçimlerden galibiyetle ayrıldı. Devlet Başkanlığına bu sefer seçimle gelmişti!

Kendisine de başarısız askeri darbe girişimi yapılan Jammeh, 2001, 2006 ve 2011 seçimlerini de oldukça farklı oranlarla kazanarak, askeri darbe ile geldiği Devlet Başkanlığı görevini, 22 yıl, kesintisiz olarak günümüze kadar yürüttü.

Jammeh, Aralık 2015 tarihinde yapmış olduğu bir açıklamayla, bundan sonra Gambia Cumhuriyetinin İslam Cumhuriyeti olduğunu ilan etti. Jammeh'in 12 Aralık 2015 tarihli konuşmasından Gambia'yı "Afrika'nın kaderi Allah'ın ellerinde olan ülkesi" olarak tanımladı.

Gambia ve Devlet Başkanı Yahya Jammeh’in yazımıza konuk olmasının nedeni, 1 Aralık 2016 yılında Gambia’da yapılan Devlet Başkanlığı seçimleridir.

Seçimi kaybedince yine OHAL ilan etti

Gambia'nın garipliği daha da büyüyor bu seçimlerden sonra....

Bir kez daha Devlet Başkanlığına aday olan Yahya Jammeh. Aralık 2016 seçimlerini, muhalefet olan siyasi partilerin ortak adayı Adama Barrow karşısında kaybetmişti.

Her ne kadar seçim sonrası yenilgiyi kabul etse de daha sonra sonuçları kabul etmediğini, yüksek yargıda dava açacağını, dava sonuçlanana kadar da görevini bırakmayacağını açıkladı.

Görevi bırakmak istemeyen ve seçimleri mahkemeye taşıyan Yahya Jammeh, seçimin galibi Adama Barrow’un, Devlet Başkanlığı görevini 19 Ocak’ta devralacağını açıklamasının ardından OHAL ilan etti ve bunu Mecliste onaylattı!

Yahya Jammeh Devlet Başkanı.

Devlet Başkanı olarak birçok yetkisinin yanında, 90 günlük Olağan Üstü Hal ilan etme yetkisi de var!

O da bu yetkisini kullandı!

Seçim sonuçları için açtığı davanın sonuçlanmasına kadar Devlet Başkanlığı görevini bırakmayacağını da açıkladı.

Bu yetki anayasalarında kendisine verilmiş! Seçimi kazanan Burrow geçtiğimiz hafta can güvenliği olmadığı için Senagal'e iltica etti.

Öte yandan, Afrika Birliği Güvenlik ve Barış Konseyi, 19 Ocak'tan itibaren Jammeh'i meşru bir devlet başkanı olarak tanımayacağını duyurmuş olmasına rağmen, bu kararın, Devlet Başkanı Yahya Jammeh’i çok ilgilendiriyor gibi görünmüyordu, ancak bu yazı yazıldıktan bir süre sonra geri adım attığı haberleri gelmeye başladı.

Batı Afrika Ekonomik Topluluğu Ülkeleri'ne (ECOWAS) ait ordu birlikleri 20 Ocak 2017 günü  devlet başkanlığının Adama Barrow'a geçişinin sağlanması için Gambiya'ya girdi. ECOWAS, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK), Gambiya'da devlet başkanlığının Adama Barrow'a geçişinin sağlanması için askeri müdahaleye destek vermesinden sonra harekete geçti.

Anaya Jammeh'den yana!

Aslında Jammeh anayasal yetkisini kullandığı için ilan etmiş olduğu OHAL ilanının yasa dışı bir durumu yok!

Gerek muhalefet partileri ve seçimin galibi Adama Barrow’un itirazları, gerekse de Batı Afrika Ekonomik Topluluğunun, görevi bırakmaması halinde askeri müdahalesine rağmen, Jammeh Anayasal hak ve yetkilerini kullanmakta ısrarlı!

bu arada Devlet Başkanı Jammeh, OHAL uygulamaları devam ederken, temel hak ve özgürlüklerin korunacağını vurguladı!

Bu olay bizim için oldukça önemli ve güncel bir örnek.

Anayasa ile verilen yetkilerin, kişilerce nasıl kullanılma ihtimali olduğunun çok açık göstergesi olarak karşımıza çıktı.

Hem de tam zamanında!

Verilen yetkiler denetlenemiyorsa, kişi, o yetkileri kullanır ve kullandığı için de suç oluşmaz!

Anayasa iyi yazılmalı!

Çok iyi düşünülerek! (NT/HK)