Akdeniz Heykeli Denizden Uzakta ama En Azından Güvende

2014’ün Ağustos ayında İsrail'in Gazze'ye karadan saldırısını protesto edenler,  İsrail'in Levent'te bulunan İstanbul Başkonsolosluğu'nun önünde toplanmıştı.  İlhan Koman'a ait Akdeniz heykeli konsolosluğun bulunduğu binanın önünde duruyordu o tarihlerde. Protestocular İsrail’e sinirlenmiş hınçlarını her nedense Akdeniz’den çıkartmıştı.

O gün saldırganların amacı heykeli tümüyle yıkmaktı. Ancak İlhan Koman’ın birbirine eşit uzunlukta, 12 milimetre kalınlığında 112 metal levhayı yan yana getirerek oluşturduğu Akdeniz Heykeli 4,5 ton ağırlığıyla bu saldırıya direndi. Akdeniz Heykeli saldırıdan kırık kolla kurtuldu.

Akdeniz Heykeli belki de Türkiye’nin en çok tanınan heykellerinden biri, İlhan Koman  de en bilinen heykeltıraşlarından.

Koman heykeli o yıllarda adı Halk Sigorta (daha sonra Yapı Kredi Sigorta adını aldı) olan şirkete sipariş üzerine yapmıştı. 1980 yılında İstanbul'da şirketin Büyükdere Caddesi'ndeki genel müdürlük binasının önüne dikilmişti. Koman bu eseriyle 1981 yılında Sedat Simavi Vakfı Görsel Sanatlar Ödülü'nü kazanmıştı.

2014 saldırısı sonrası heykelin tamir işi heykeltıraş Prof. Dr. Ferit Özşen’e verilmişti. Özşen daha önce de Akdeniz heykelinin bakım ve tamir işlerini yapmıştı; başka bir deyişle “Akdeniz Heykeli uzmanıydı”.

2005 yılının Mayıs ayında İstiklal Caddesi’nde Galatasaray Meydanı’nda bulunan Yapı Kredi Kültür Sanat binasında açılan İlhan Koman Retrospektif Sergisi için Akdeniz Heykeli’ni gececi olarak meydana dikilmesi işini de Özşen yapmıştı. Tamiratı bir haftada tamamlandı.

Edirne talip oldu

Akdeniz Heykeli’nin ne olacağı, nasıl korunacağı tartışmaları sürerken, Edirneliler, ‘change.org‘ sitesinde imza kampanyası başlatmış ve Akdeniz Heykeli’ne kent olarak talip olmuşlardı. Edirneliler heykele sahip çıkıyordu çünkü İlhan Koman 1921 Edirne doğumlu bir sanatçı. Lise eğitimini bitirip 1941’de bugün Mimar Sinan Güzel Sanatlar Akademisi adını alan İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’ne başlayana kadar Edirne’de yaşamıştı. Ancak Yapı Kredi Bankası heykeli yeni Kültür Sanat binasına taşıma kararı aldı.

Yeni yerinde arkadaşının heykeline bakıyor

Akdeniz Heykeli 13 Eylül 2017 Çarşamba günü açılan binanın üçüncü katından Galatasaray Meydanı’nı seyrediyor.

Teğet Mimarlık (Mehmet Kütükçüoğlu ve Ertuğ Uçar) tarafından tasarlanan binanın cadde ve Galatasaray Lisesi tarafı tamamen şeffaf camla kaplı. Akdeniz Heykeli sadece meydanı seyretmiyor. İlhan Koman’ın yakın arkadaşı olan heykeltıraş Şadi Çalık’ın Galatasaray Meydanı’ndaki soyut heykeliyle karşı karşıya. Türkiye heykel sanatının diğer önemli ismi Şadi Çalık’ın (1917 – 1979) “50. Yıl Heykeli” meydana 1973’te dikilmişti.

Bir Akdeniz kentine konmasını isterdi

İstanbul’un simgelerinden biridir Akdeniz Heykeli. Belki de kentin en işlek meydanlarından birinde insanların rahatlıkla görebileceği bir yerde, olası saldırılardan korunaklı olarak yeni yerinde olması iyi bir şeydir. Ancak İlhan Koman’ın heykeli için söylediği şu sözleri hatırlarsak; Akdeniz Heykeli’nin bu yolculuğa çıkmasına neden olan kini anlamlandırmak zorlaşıyor:

“İnsanın kucaklaşması, sevgisi anlatılırken Akdeniz aklıma geldi. Akdeniz büyüktü, bizden bir denizdi. Kucak açmayı bu adla anlatmak istedim.”

Son yıllarda art arda heykellere yapılan saldırılar, İlhan Koman'ın hayal ettiği ülkeden gittikçe uzaklaşıyoruz sanıyorum.

Son söz: Rivayet o ki İlhan Koman, aslında heykelinin “bir Akdeniz kentinin liman girişine konmasını, gelen geçen gemilerin ona düdük çalmasını, onu selâmlamasını” hayal edermiş. (HK)

Kaynaklar: Arkitera, Radikal.com.tr, sanatak.com, mimarlikmuzesi.org, sevilokay.wordpress.com

* Yapı Kredi Kültür Sanat Binası fotoğrafları: Tansu Pişkin