ABD'nin demokrasi krizi: 6 Ocak Capitol saldırısı ve QAnon

Fotoğraf: AA

Eski ABD Başkanı Donald Trump, Manhattan Bölge Savcısı tarafından yürütülen soruşturma sonucunda büyük jüri (grand jury) tarafından suçlanarak geçen hafta hakim karşısına çıktı. Mahkeme sonrası yaptığı açıklamada yargılamanın seçimlere müdahale olduğunu iddia etti. Trump'ın bir sonraki duruşması 4 Aralık'ta.

2016 Başkanlık seçimleri, anketler ve medyanın öngörmediği biçimde, tartışmalı bir adayın seçilmesiyle sonuçlanmıştı. Basını ve sosyal medyayı özellikle Twitter'ı etkin biçimde kullanarak geliştirdiği popülist söylemle Trump, 2016 başkanlık seçimlerinde, ABD tarihinde görülmeyen bir seçimin yaşanmasına neden oldu. Katılmayı reddettiği tartışma (debate) programlarına alternatif düzenlediği basın toplantılarındaki açıklamaları ve medyayı stratejik yönetme becerisiyle ABD medyasının kendisini gündeme taşımasını sağladı.

Seçim sonuçları açıklandığında Hillary Clinton taraftarları büyük bir hayal kırıklığına uğradı. Başkan olmasının hemen ardından ana akım medyayı suçlayan Trump, tartışmalı söylem biçimini sürdürdü. 2020 Kasım seçimlerinde ise Demokrat Parti taraftarları kendileri için katlanılamaz hale gelen Trump yönetimi karşısında başkanlık yarışını Joe Biden'ın kazanmasıyla rahatladılar. 2024 seçimleri yaklaşırken Trump, 2022 Kasım ayında başkanlığa aday olduğunu açıkladı. Bu durum karşıtlarını doğal olarak endişelendiriyor. Bu bağlamda Trump'ın ABD demokrasi krizine neden olan Capitol Hill saldırısındaki payını hatırlamak gerek.

ABD demokrasisi ve Kongre baskını

ABD'nin Capitol Hill bölgesi, Amerikan demokrasisinin sembolü olarak biliniyor. Dolayısıyla bölgede yer alan ABD Kongre Binası'na 6 Ocak 2021'de gerçekleştirilen saldırı, demokrasiye saldırı olarak değerlendiriliyor. Demokrasi krizi tartışmalarını ortaya çıkaran saldırının arkasında hangi grupların olduğu sorusuna verilen yanıtın merkezinde, QAnon olarak bilinen aşırılıkçılar bulunmakta. Donald Trump'ın beklenmeyen biçimde 2016 seçimlerini kazanması ile dünyada ilgiyle izlenen uygulamaları yönetimi boyunca haber konusu oldu. 2020 seçimlerinde Joe Biden karşısında yenilgiye uğrayan Trump, seçime hile karıştırıldığı iddialarında bulundu.

19 Aralık 2020'de yazdığı tweetle destekçilerini protesto için Washington DC'ye çağırarak, Kongre binasını işgale davet eden görüntü ve açıklamaları medyada yer aldı. Capitol saldırısının araştırılması için ABD Kongresinin alt kanadı olan Temsilciler Meclisi'nden 7 Demokrat Partili ve 2 Cumhuriyetçi Partili milletvekilinden oluşturulan Komite araştırma sürecinde (18 ay) halka açık 10 oturum düzenledi. Komitenin 845 sayfadan oluşan raporuna göre eski Başkan Donald Trump'ın kamu görevlerinden yasaklı ilan edilmesi önerildi. Söz konusu soruşturma sürecinde destekçiler, Trump'ın tweetleri nedeniyle Washington'a geldiklerini belirttiler. Raporda, aşırı sağcı "Oath Keepers" ve "Proud Boys" gruplarının saldırıyı yönettiği belirtildi. Söz konusu aşırı sağcı grup üyelerinin 6 Ocak'ta Kongre binasındaki saldırıda yer aldığı açıklandı (BBC, 2022).

"QAnon" hareketi nerede ve nasıl başladı?

Capitol saldırısının başlıca aktörü olan QAnon nedir? Kimlerden oluşur? Nasıl ortaya çıktı? "Aşırılıkçı" olarak nitelenen böylesi bir grubun ABD yönetiminin en üst düzey yöneticileri ile bağlantısı ne olabilir? Bu sorulara verilecek yanıtlar Capitol saldırısının nedenini anlaşılır kılıyor.

QAnon, Demokratlar, politikacılar, gazeteciler, eğlence patronları ve diğer kurumsal figürlerden oluşan "derin devlet" olarak adlandırdıkları bir oluşumun, ABD'nin uzun süredir kontrol ettiğiyle ilgili iddialarda bulunan aşırı sağcı bir grup. QAnon komplo teorisi, karşıtlıklar üzerine kurulmuş birçok asılsız iddiadan oluşuyor. QAnon hareketi, 2017 yılında, "4chan" web sitesindeki "Q" takma adlı bir kullanıcının şifreli mesajları ve iddiaları ile başladı. Bu iddialar, Trump yanlısı sloganlarla takipçiler tarafından tekrarlandı. Söylentiler, Washington, DC'deki bir pizza restoranı olan Comet Ping Pong'a ateşli saldırı ile başlayan (Forrest, 2021), basında Pizza Gate olarak da yer alan iddialara dayandırılmıştı.

QAnon, Q adlı bir kişi veya hesap ile başlayan, Q'nun iddialarının sosyal medya aracılığıyla yaygınlaştığı ve binlerce destekçisi olan bir hareket. Bazı takipçiler, "Q"nun, askeri veya istihbarat geçmişine sahip, Trump ve destekçilerine karşı uluslararası bir bürokrasi olarak adlandırdıkları 'derin devlet'i ifşa edecek, hükümet içinden gelen üst düzey biri olduğuna inanırken diğerleri, "Q"nun, Q harfinin alfabedeki yerleşimi olan 17 sayısını kullanarak kodlanmış sinyaller gönderdiğine inanıyorlar.

QAnon komplo teorilerine göre "Q" vatansever veya aziz olarak tanımlanıyor. QAnon ifadesinin Q'dan sonra gelen "Anon" kısmı ise anonim mesaj atan kişi anlamında İngilizce "anonymous" kelimesinin kısaltması. QAnon takipçileri, Fırtına ve Büyük Uyanış olarak adlandırdıkları iki büyük olayın gerçekleşeceğine inanıyorlar. Fırtına, uzun zamandır beklenen bir hesaplaşmayla karşı karşıya kalacak olan yüksek güç pozisyonlarındaki insanların toplu tutuklanması iken Büyük Uyanış, herkesin QAnon teorisinin her zaman doğru olduğuna inanarak aydınlanacağı inancını içeriyor (Forrest, 2021).

Capitol Saldırısı'nda QAnon aktörleri

Kasım 2020 seçimleriyle ilgili olarak Trump'ı temsil eden eski federal savcı Sidney Powell'ın Fox Business'ta seçmen sahtekarlığına dair iddiaları, QAnon destekçileri tarafından toplanma çağrısı olarak kabul edildi. Capitol saldırısında en ön safta bulunan kişi QAnon tişörtü giyen bir adamdı (Forrest, 2021). Birçok hareket sempatizanı binada maddi zarara, yaralanmalara ve ölümlere neden oldu. Jake Angeli olarak bilinen QAnon Şamanı Jacob Anthony Angeli Chansley, Cumhuriyetçi Parti üyesi Marjorie Taylor Greene saldırının başlıca aktörleri arasında yer aldı. Parler uygulaması ise hareketin görüşlerini yaydığı bir dijital mecra oldu.

QAnon'un yeni medya platformlarından çıkarılması

QAnon komplo teorileri ve üyelikleri COVID-19 pandemisi sırasında arttı (Seetharaman, 2020). FBI, QAnon'u şiddet içeren eylemlerin planlanması ve uygulanmasıyla ilişkilendiren en az iki olaya atıfta bulunarak, potansiyel bir iç terörizm tehdidi olarak tanımladı (Forrest, 2021). Bu bağlamda Twitter, 11 Ocak'ta QAnon komplo teorisini yayan 70 binden fazla hesabın kaldırıldığını söylerken Amazon yerel terör örgütü olarak görülen QAnon ile ilgili bazı ürünleri kaldırdığını açıkladı. Facebook ve Instagram ise QAnon'la ilgili tüm sayfaları kaldırdığını belirtti (Needleman, 2021). Yotube platformu, QAnon'a karşı harekete geçerek tüm şiddet çağrısı videolarını yasakladı (Copeland, 2020).

Capitol saldırısıyla ilgili olarak Trump ve aşırılıkçı destekçilerinden birçok kişinin sosyal medya hesapları, şiddete varan eylemlerinden dolayı askıya alındı. Bu durum karşısında QAnonlar alternatif sosyal medya hesapları oluşturmaya başladılar. Capitol Hill baskınından sonra QAnon ve diğer aşırılıkçı grupların sosyal medya hesaplarının kapatılması veya erişimin engellenmesi, komplo teorilerinin yayılmasını azaltsa bile tümüyle ortadan kaldırılamayacağı görülüyor. Farklı alternatif mecralarda çeşitlenerek artması hatta radikalleşmesine zemin oluşturabileceği düşünülüyor. Dolayısıyla QAnon, Kuzey Amerika ve Avrupa'da etkili olan aşırı sağ bir grup olarak etkisini sürdürmeye devam ediyor (Duran & Arslan, 2021).

Capitol Hill baskını sırasında birçok farklı sembol ve markaları benimseyen çeşitli kişi ve grupların yanı sıra olayın odağında Trump'ın başkanlık dönemi boyunca yarattığı, QAnon grubu ve komplo teorileri için temel oluşturan MAGA (Make America Great Again) fikrinin olduğu görülüyor. QAnon'u dünya gündemine taşıyan Capitol saldırısı, hareket için bir başlangıcı temsil ediyor. Trump'ı "derin devlet" ile savaşan bir kurtarıcı olarak nitelendiren ve kendileri için 'güçlü lider' olarak tanımlayan grup, sosyal mecradan uzaklaştırılsa dahi radikalleşerek etkisini sürdürüyor. Bununla bağlantılı çevrim içi ortamdaki komplo teorileri, Joe Biden yönetimini de rahatsız eden, dijital mecranın ötesinde gerçek dünyadaki aşırıcılığı temsil ediyor. Capitol saldırısı, aşırılıkçı bir grubun komplo teorilerinin güçlü etkisini gösteren bir olay olarak ABD tarihinde yerini almış görünüyor.

***

BBC. (2022, 12 23). Donald Trump accused of multi-part conspiracy over 6 January attack. 01 15, 2023 
Copeland, R. (2020, October 15). YouTube Becomes Latest Tech Giant to Curb QAnon. The Wall Street Journal. 04 12, 2023 
Duran, Z., & Arslan, E. M. (2021, 04). Capıtol Hİll Baskını Öncesi ve Sonrası QAnon Hareketi. Bakış(162), s. 1-12. 01 30, 2023 
Forrest, B. (2021, February 04). What Is QAnon? What We Know About the Conspiracy-Theory Group. Wall Street Journall. 01 30, 2023 
Needleman, S. E. (2021, January 11). Facebook Says It Is Removing All Content Mentioning 'Stop the Steal'. The Wal

(FG/AÖ)