Yazar Erkek Olunca, Kadına Rol Düşmüyor!
23 oyuncuyla en kalabalık kadrolu Müfettiş'te altı kadın oyuncu var. Kuvvayı Milliye'nin 11 oyuncusunun da dördü kadın. Çayhane'de de 13 oyuncunun ikisi kadın. Ben Ruhi Bey Nasılım'da ise dokuz oyuncunun ancak ikisi kadın. Tek ya da üç beş kişilik oyunlara bakmaya gerek yok.
Günbay: Kadın oyunculara rol vereceğiz
Günbay, bianet'e, İstanbul Devlet Tiyatrosu'ndaki 152 sanatçının yarısının kadın olduğunu söylüyor. Repertuar belirlenirken kadın erkek dengesine kollandığını da söylese, bu sezon sahnelenen oyunlarda bu dengeyi görmek zor.
Günbay, "Oynamayan kadın oyuncuların oynaması için çabamız var.22 yıllık sanatçıyım. Göreve yeni geldim. Bugüne kadar eksik olanları yerine koymaya çalışacağız. Sahne eksikliğini gidereceğiz. Taksim sahnesi Nisan ayına kadar bize ait. İki sahne daha açacağız," diyor.
Günbay'ın bu tespitiyle ilgili sanatçı, yazar ve eleştirmenler konuşuyor.
Türkali: Kadın bakış açısı da eksik
Deniz Türkali, "Aslında kadın oyunlarının azlığı bir yana, kadın kimliğine yönelik, kadınlık haline yönelik de çok az oyun var, yani kadın bakış açısı yok," diyor.
Günbay'ın sorunu bir tek "kadın oyunu -kadın rolü azlığına" bağlamasına ise katılmıyor.
"Hangi oyunları, hangi yazarları ve nasıl seçtikleri ve kıstasları çok önemli. Yoksa kadın rollerinin azlığı, dünya tiyatrosunda olan bir şey, hayatta olduğu gibi."
Şener: Kadın rolleri hep azdır
Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde açılan Tiyatro Enstitüsü'nün ilk asistanı olan tiyatro araştırmacısı Sevda Şener ise "İstatistiki olarak hesabını da yapmadım ama, okuduğum oyunlardan biliyorum ki, kadın rolleri daha azdır" diyor ve nedenini şöyle açıklıyor:
"Oyunun belkemiğini olay oluşturur. Oyunların temelini de eylem, aksiyon oluşturduğundan, oyunlar hep erkek üzerine kurgulanıyor. Aile dramlarında kadınları görüyoruz. Tarih oyunları da erkekler ağırlıklıdır. Olayları da yönlendirenler erkekler olduğundan bu böyledir sanırım."
Kaçar: Erkek kendi için yazıyor
Kadın bakış açısıyla tiyatro yapmayı hedefleyen, dünyadaki feminist ve kadın tiyatrolarını örnek alarak kurulan . Tiyatro Boyalı Kuş' un kurucularından Zeynep Kaçar 20. yüzyılın başına kadar tüm tiyatro metinlerinde rolleri erkekler oynadığı için metinlerde kadın rollerinin azlığından söz ediyor:
"20. yüzyıldan sonra oyunlarda kadın rollerine yer verilmeye başlandı. Yazarların çoğu erkek olduğu için kendilerine yönelik oyunlar yazıyorlar. Kadınların özne olduğu oyunlar çok azdır. Yalnız Türk tiyatrosunda değil, tüm dünya da bu geçerlidir. Literatürü taradığımızda kadınlara yönelik metin bulamazsınız."
"Kadın oyun yazarı az"
Kaçar, tiyatroda oyun yazarı olan kadınların azlığından söz ediyor.
"Bizdeki kadın oyun yazarı olarak aklıma ilk Adalet Ağaoğlu ve Bilgesu Erenus geliyor. Onlar da edebiyatçı. Tüm amaçları oyun yazmak olan yazar yok. Biz oyunlarımızı kendimiz yazıyoruz. Oyunlarımızın temel varlığı o nedenle kadın oluyor bizde."
Kaçar, kadın oyun yazarı olmanın değil, kadın bakışına sahip olmanın gerekliliğini söylüyor:
"Adalet Ağaoğlu'nun 10 karakteri varsa üçü kadın karakterdir. Bu nedenle eşit ağırlıklı rollerin olduğu, kadın kotalarının bulunduğu oyun yazımının teşvik edilmesi, yarışmalar düzenlenmesi gerekli" diyor.
Çağdaş: Sorun repertuar
Tiyatro yazarı, eleştirmen Hami Çağdaş ise, DT İstanbul Müdürü Günbay'ın sözlerini çok afaki ve iddialı buluyor:
"Cumhuriyetin ilk dönemlerinde, ısmarlama yazılan oyunlarda çok erkek vardır. Ama bu ölçü olamaz. Bu oyuna bağlı bir şey. Sorun repertuar seçiminde düğümleniyor. İstenirse kadını bol bir oyun seçilebilir.
"Sanatçıların tümünü çalıştırmak diye bir kural zaten olamaz. Repertuar seçimiyle kalabalık oyunlar sahneye konulabilir. Ya da dar kadrolu dört beş oyun seçebilirsiniz ama, dönüşümlü oynarsın."
Günbay'ın "Kaktüs Çiçeği"nin beş, "Kamyon"un on yıldır oynandığını söylemesini, Tiyatro eleştirmeni Çağdaş da " DT son beş yıldır, eviriyor çeviriyor, hep aynı oyunları oynuyor" şeklinde ifade ediyor.
"Oyuncular göz önünde tutularak oyun seçilmeli. Bir yığın eski ve yeni oyun var. Göz atılmamış oynanmamış oyunlar var. DT'nin temel sorunu, yönetim ve repertuar sorunudur. İkincisi ise oyun ve oyuncu seçimidir. Tüm tiyatro repertuarı dar kadrolu oyunlar. Klasikleri koysunlar."
"Bankamatik" meselesi
Çağdaş, DT'deki oyunculara ilişkin bir açmazı da dile getiriyor:
"Herkes başrol oynamak istiyor. Yardımcı oyuncu rolleri istenmiyor. Oysa hepsi profesyonel tiyatrocular, oynamak zorundalar. "
İstanbul Devlet Tiyatrosu Müdürü Günday, bianet'e, "Bankamatik sanatçımız yok. Sahne azlığından dolayı fazla oyun sahneye koyamıyoruz, " diyor.
"Biz kira ödeyerek duruyoruz ayakta. İstanbul'un dört sahnesi, Ankara'nın ise dokuz sahnesi var. Atatürk Kültür Merkezi büyük salonu Devlet Opera ve Balesi ile dönüşümlü kullanılıyor. Oda Tiyatrosu, Aziz Nesin sahnesi bir de Taksim sahnesi var. "
Günday, başa dönüyor, oyunlardaki kadın rollerinin azlığının altını çiziyor yeniden: "Kadın oyunları var ama, çok az. Dünya edebiyatında kaç kadın oyun yazarı var ki? Kadın rolleri az. Bu nedenle erkekler daha çok çalışır durumdalar. Ben kendim iki oyunda oynuyorum. Kadın sanatçılar boşta kalıyor."(AD)