Tutuklu eski AKP'li vekilin yurtdışına kaçırdığı mal varlığı Pandora Papers'ta

Son yedi yıldaki bir dizi sızıntının en sonuncusu ve en büyüğü olan Pandora Papers’tan haberler gelmeye devam ediyor.

Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun (The International Consortium of Investigative Journalists / ICIJ) ifşa ettiği belgelerde Türkiye'den de siyasilerin yakınları ve akrabalarının adı geçiyor.

Dün Rönesans Holding’in sahibi Erman Ilıcak ve annesi Ayşe Ilıcak'ın vergi cenneti Britanya Virjin Adaları’na Türkiye’den 210 milyon dolar kaçırdığının ortaya çıkmasının ardından, bugün yeni bir sızıntı haberi daha geldi.

TIKLAYIN - Pandora Papers: Dünya liderlerinin gizli serveti ve ilişkileri

ICIJ ekibindeki Deutsche Welle'den Pelin Ünker ve Serdar Vardar’ın aktardığına göre belgelerde ismi geçen bir diğer isim Gülen yapılanması ile bağlantılı olduğu iddiasıyla tutuklu olan AKP eski Milletvekili İlhan İşbilen'in eşi, Mehtap Eğitim Vakfı'nın kurucularından Nebahat Evyap İşbilen.

Belgelere göre Nebahat Evyap İşbilen, 2017 yılında hesaplarına tedbir kararı konulmadan önce varlıklarını Türkiye'den çıkarıp Britanya Virjin Adaları'na aktarıyor. Bunun için Nisan 2017'de yapılan başvuruda, toplamda 110 milyon doları bulan bu varlıkların 35 milyon dolarının nakit ve 75 milyon dolarının da bono ve senetlerden oluştuğu görülüyor.

Gülen'in öğüdü sonrası gelen evlilik

Evyap Holding'in eski sahiplerinden olan 76 yaşındaki Nebahat Evyap İşbilen, ilk evliliğini 60 yaşından sonra yaptı. Basına yansıyan haberlere göre evliliği, Nebahat Evyap'ın Fethullah Gülen'i ziyaret ettiği bir gün, Gülen'in kendisine İlhan İşbilen'le evlenmesini öğütlemesinden sonra gerçekleşti. Gülen cemaatinin sermaye ve güç biriktirmek için üyelerinin evlilik kararlarına baskı yaptığı savcılık raporlarında da yer aldı.

Zaman Gazetesi ve Samanyolu TV grubunda üst düzey görevler üstlenen İlhan İşbilen ise 2011 yılında AKP'den milletvekili seçilmişti. 17-25 Aralık yolsuzluk soruşturması sonrası partisinden istifa eden İlhan İşbilen, istifası sonrası yaptığı açıklamada "Gülen ile hükümet arasında arabuluculuk yapabileceğini" söylemişti. İşbilen, 14 Aralık 2015'te "paralel yapı" soruşturması kapsamında tutuklandı ve o tarihten bu yana da tutuklu.

İşbilen yönetim kurulundaydı

Evyap Holding ise Mısır, Malezya ve Türkiye'deki fabrikalarının yanı sıra özel bir limanı da olan ve 2019'da 830 milyon dolar net ciroya sahip bir aile şirketi. Evliliğinin ardından eşinin hisselerini yöneten İlhan İşbilen de bir dönem Evyap Holding'de yönetim kurulu üyeliği yaptı. Bu dönemde Holding'in cemaat şirket ve vakıflarına para aktardığı iddiaları gündeme geldi.

İşbilen'in Aralık 2015'te tutuklanmasından sonra Holding hakkında ekonomik bir yaptırım uygulanmadı.

Evyap Holding'in avukatlığını yürüten Can Oğuzer, Evyap Ailesi'nin 10 Haziran 2015'te Nebahat İşbilen'den tüm hisselerini satın aldığını söyledi. Dolayısıyla Nebahat İşbilen'in o günden sonra Holding ile bağlantısının kalmadığını belirten Oğuzer'in verdiği bilgiye göre o tarihte bu hisselerin toplam değeri 90 milyon doları buluyordu.

Perde arkasından yönetiliyor

Pandora Belgeleri'ne göre ise Nebahat Eyvap İşbilen'in offshore şirket kurmak için yaptığı başvuru, hisse devrinden sonra gerçekleşiyor.

Nisan 2017'de bir tür offshore danışmanlık şirketi olan Trident Trust Company (BVI) Limited firması aracılığıyla, evraklarda yazıldığı şekliyle "Moonglade Trust, The" adlı tröste aktarmak üzere Britanya Virjin Adaları merkezli "Scoopton Trading Ltd." adında bir offshore firma kuruluyor.

Bu firmanın varlıklarının toplamda 110 milyon doları bulacağı belirtiliyor. Başvuru formunda Evyap Holding'in eski hissedarı ve yöneticisi olarak görünen Nebahat İşbilen'in, offshore şirketin gerçek sahibi olduğu, vekil hissedar olarak atanan Bahamalar merkezli Trident Nominees (No1) Limited şirketi üzerinden gizleniyor. Şirkete başka bir vergi cenneti olan Guernsey'den de iki direktör atanıyor.

Tröst, zenginlerin varlıklarını yönetirken arka planda kalmaları için "yasal bir düzenleme" yapılmasına olanak sağlayan servisi ifade ediyor. Bu servis için öncelikle bir offshore şirket kurmak gerekiyor. Daha sonra bu şirketin üzerinden vekil direktörler ve hissedarlar atanıyor, yeni kurulan tröst de açılan firmaların varlıklarını kağıt üzerinde yönetiyor. Zenginler, esas hak sahibi oldukları varlıklarını bu şekilde alacaklılardan, kolluk kuvvetlerinden, vergi tahsildarlarından gizleyebiliyorlar.

Tedbir konulmuştu

18 Mayıs 2017'de hesaplarından yüklü miktarda para çekmesi üzerine Nebahat Evyap İşbilen'in Türkiye'deki mal varlığı ve banka hesaplarına "mal varlığı değerlerini kaçırmaya yönelik işlemler kapsamında olabileceği gerekçesiyle" yaşlılık aylığı hariç tedbir konulmuş, 15 Ocak 2019'da ise bu tedbir kaldırılmıştı.

Pandora Papers adıyla sızdırılan belgeler, Nebahat Evyap İşbilen'in hesaplarına ve mal varlıklarına tedbir kararından bir ay kadar önce varlıklarını vergi cennetine aktardığını gösteriyor.

Nebahat Evyap İşbilen: Dolandırıldım

Konuyla ilgili DW Türkçe'ye açıklama yapan Nebahat Evyap İşbilen ise dolandırıldığını iddia ediyor. Nebahat İşbilen'in şimdiki avukatı Esra Kırımlı, paranın Türkiye'den çıktığını kabul etse de kurulan offshore şirketle ilgili müvekkilinin bilgisi, talebi veya onayı olmadığını ve bu nedenle İngiltere Yüksek Mahkemesi'nde şu anda devam eden bir dolandırıcılık davası olduğunu söyledi. Nebahat Evyap İşbilen'i dolandırdığı iddia edilen kişinin, 2017'deki eski kişisel avukatı olduğunu ifade eden Kırımlı, İngiltere'deki mahkeme tarafından eski avukatın mal varlığının dondurulması için 40 milyon poundluk tedbir kararı alındığını belirtti.

Kırımlı, aynı avukatın Nebahat Evyap İşbilen adına 26 Mart 2019'da Hollanda'da yine Moonglade Trust adında bir şirket daha kurduğunu, Türkiye'de de aynı dönemde benzer isimde üç şirket kurulduğunu, bu şirketlerden de müvekkilinin bilgisi olmadığını ifade etti. Hollanda'daki şirketin kuruluş tarihinin de Nebahat Evyap İşbilen'in mal varlıklarına tedbir kararının kalkmasının ardından kurulması dikkat çekti.

Türkiye'de 15 Temmuz 2016 darbe girişiminin ardından Gülen Cemaati ile ilişkili Bank Asya'da maaş hesabı olanlar da dahil çok sayıda kişinin hesabına el konulurken Nebahat Evyap İşbilen'in hesaplarındaki paranını vergi cennetlerine aktarılmasısoru işaretlerine neden oluyor.

İlhan İşbilen ve Nebahat Evyap İşbilen'in kurucularından olduğu Mehtap Eğitim Vakfı, Ekim 2016'da yayınlanan Kanun Hükmünde Kararname ile kapatılmış, Ocak 2017'de "Fethullahçı Terör Örgütü ile iltisak ve irtibatının olmadığı" gerekçesiyle kapatılan vakıflar listesinden çıkarılmıştı.

Evyap Holding'e de 15 Temmuz'un ardından ekonomik bir yaptırım gelmezken Evyap Ailesi'nin darbe girişiminden çok önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a gidip başlarına gelenleri anlatmasının bunda etkili olduğu iddiası medyaya yansımıştı.

Offshore nedir?

Pandora Papers, sınırların ötesinde kurulmuş ve genellikle para ve varlıkların gizli mülkiyeti ile sonuçlanan karmaşık şirket ağlarını ortaya koyuyor.

Örneğin, birinin Türkiye'de bir mülkü olabilir, ancak diğer ülkelerde bulunan bir şirketler zinciri veya 'offshore' aracılığıyla bu mülke sahip olabilir.

Offshore terimim "vergi cennetleri" denilen ülkelerde 1960'lı yıllarda ortaya çıktı.

Offshore'nin avantajları:

Şirket kurmak kolay
Şirketlerin sahiplerini belirlemeyi zorlaştıran yasalar var
Düşük veya hiç kurumlar vergisi yok

Neden tercih ediliyor?

Bu sorunun yanıtını ekonomi alanındaki yazılarıyla tanınan Mahfi Eğilmez şöyle yanıtlıyor:

1- Kişi ve kurumların varlıklarının karşı karşıya olduğu siyasal riskin derecesini düşürmek.

2- Kişi ve kurumların kazanç veya servetlerine gizlilik sağlamak. İki tür gizlilik söz konusu olabilir: İlk olarak varlığın devletten saklanması, ikinci olarak da aileden veya akrabalardan saklanması.

3- Davalara karşı kazanç ve serveti koruma arzusu. Herhangi bir nedenle kişinin aleyhinde açılabilecek tazminat davası gibi davalarda kıyı bankalarında tutulan kazanç ve servetler bilinmeyeceği için davaya konu olmaz.

Peki nerelerde?

Vergi cennetlerinin kesin bir listesi yok. Ancak en iyi bilinen destinasyonları Avrupa Birliği (AB), ilk kez Haziran 2015'te açıklamıştı. Liste 30 ülkeden oluşuyordu. Listenin hazırlanma nedeni "Vergilerini tam olarak ödemekten kaçınan uluslararası dev şirketlerle mücadele" idi:

Andorra, Lihtenştayn, Guernsey, Monako, Morityus, Liberya, Seyşeller, Brunei, Hong Kong, Maldivler, Cook Adaları, Nauru, Niue, Marshall Adaları, Vanuatu, Anguilla, Antigua ve Barbuda, Bahamalar, Barbados, Belize, Bermuda, İngiliz Virgin Adaları, Cayman Adaları, Grenada, Montserrat, Panama, St. Vincent ve Grenadines, St Kitts ve Nevis, Turks ve Caicos, Amerikan Virgin Adaları...

Yasa dışı mı?

Yasalardaki boşluklar, insanların paralarını taşıyarak veya vergi cennetlerinde şirketler kurarak bazı vergileri ödemekten yasal olarak kaçınmalarına izin veriyor, ancak bu genellikle etik dışı olarak görülüyor.

Politikacılara, özellikle Panama Belgeleri gibi önceki sızıntıların ardından vergiden kaçınmayı veya varlıkları gizlemeyi zorlaştırmaları yönünde tekrar tekrar çağrılar yapılmıştı.

Ancak birçok ülkede bu konuyla ilgili hiçbir adım atılmadı.

Ne kadar para saklı?

Kesin olarak söylemek mümkün değil, ancak ICIJ'ye göre tahminler 5,6 trilyon dolar ile 32 trilyon dolar arasında değişiyor.

Uluslararası Para Fonu da, vergi cennetlerinin kullanımının dünya çapında hükümetlere her yıl 600 milyar dolara kadar vergi kaybına mal olduğunu açıkladı.

(HA)