Türkiye Cinsiyet Eşitliğinde Sondan İkinci

Dünya Ekonomik Forumu'nun (DEF) dünyada toplumsal cinsiyet uçurumunu belgeleyen yeni raporuna göre, birçok gelişmiş ülkede, kadınlarla erkekler arasındaki ekonomik ve politik uçurum derin.

Araştırmaya göre, toplumsal cinsiyet uçurumunu en çok daraltabilmiş olanlar, Kuzey Avrupa ülkeleri. İsveç, kadınlarla erkekler arasında eşitliğe en yakın ülke. Onu, Norveç, İzlanda, Danimarka ve Finlandiya izliyor.

Saadia Zahidi, DEF'de ekonomist olarak çalışıyor; aynı zamanda, "Kadınların Güçlendirilmesi: Küresel Cinsiyet Uçurumunun Ölçümü" başlıklı bu araştırmanın da yazarlarından biri. Zahidi, araştırmanın önemini şöyle anlatıyor:

"Bu araştırmayla, kadınların güçlendirilmesi sorunun ardında yatan ekonomik dürtüleri ortaya koyuyoruz: Nüfusları içindeki yeteneğin yarısından tümüyle yararlanmayan ülkeler, insan kaynaklarını yanlış değerlendiriyor ve kendi rekabet potansiyellerini baltalıyorlar.

Sorunun büyüklüğünü ölçmek ilk adımdı. Umarız, hem ülkeler hem de sivil toplum örgütleri, araştırmadaki sıralamalardan yararlanarak hangi konuların sorunlu olduğunu saptar ve cinsiyet uçurumunu daraltmayı başarmış ülkelerin deneyimlerinden yararlanırlar."

Mısır'dan bir önce

Türkiye'yse sıralamanın en alt basamaklarında. Beş kıtadan 58 ülkenin değerlendirildiği araştırmada, Türkiye 57. sırada yer alıyor. Son sıradaysa Mısır var.

Türkiye'deki kadınların, araştırma kategorilerindeki durumu şöyle:

* Ekonomik yaşama katılımda 22. sırada.

* Sunulan ekonomik fırsatlarda 58. (son) sırada.

* Kadınların politik alanda güçlendirilmesinde 53. sırada.

* Eğitime erişimde 55. sırada.

* Sağlık ve refahta 50. sırada.

Raporda, nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan yedi ülke yer alıyor. Bangladeş (39), Malezya (40), Endonezya (46), Ürdün (55), Pakistan (56), Türkiye (57) ve Mısır (58). Raporun yorumuna göre, bu ülkelerdeki "geleneksel, derin muhafazakar tutum, kadınların kamusal etkisi olan karar verici yapılara girmelerini aşırı derecede zorlaştırıyor."

Nasıl ölçüldü?

Araştırmaya dahil edilen ülkelerin 30'u Ekonomik İşbirliği ve Gelişme Örgütü'ne (OECD) üye; geri kalan 28 ülkeyse "gelişmekte olan pazarlar" kategorisinde yer alan ülkeler.

DEF, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini ölçmede, Birleşmiş Milletler Kadınlar İçin Kalkınma Fonu'nun ( UNIFEM ) kadınlarla erkekler arasındaki eşitsizliği ölçmek için benimsediği beş ölçütten yararlandı:

1) Ekonomik katılım: Çalışma yaşamında kadınların erkeklere oranı ve eşit işe eşit karşılık.

2) Ekonomik fırsatlar: Düşük ücretli, vasıfsız işlerle sınırlı olmayan emek piyasasına erişim.

3) Politik güçlendirme: Kadınların karar alıcı yapılarda temsil edilmesi.

4) Eğitime erişim: Kadınların ilk, orta ve yüksek öğretimdeki oranları.

5) Sağlık ve refah: Üremeye yönelik sağlık hizmetlerine erişim.

Araştırma, bu alanlarda uluslararası örgütlerin derlediği istatistiklerden ve DEF'in kendi araştırma bulgularından yararlanmış. İstatistiklerinden yararlanılan uluslararası örgütler arasında, Dünya Bankası, BM Kalkınma Fonu, Uluslararası Çalışma Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü bulunuyor.

Küresel sorunlar: Eşitliğe çok yol var

Raporda yer alan 58 ülkenin hepsi, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi'ne (CEDAW) taraf olmalarına karşın, çoğu kadınların güçlendirilmesine yönelik politikaları benimsemiş değil.

Rapor, kadınlara yönelik ayrımcılığı ve toplumsal cinsiyet uçurumunu gösteren şu bulgulara da yer veriyor:

* İleri derecede gelişmiş ülkelerde bile, kadına yönelik şiddet sıradan ve göz yumulan bir uygulama.

* Kadınlar cinsel köle olarak kullanılması ve seks işçiliğine zorlanması yoksul, genellikle genç kadınların karşılaştığı korkunç bir durum.

* Bazı ülkelerde, bebeğin toplumsal cinsiyetinin rahimdeyken teşhis edilmesi, kızların doğumunun engellenmesi amacıyla yaygın olarak kullanılıyor.

* Bazı ülkelerde, kız çocukları diri diri toprağa gömülüyor.

* Zorla evlendirme ve namus cinayeti birçok ülkede yaygın.

* Afrika'daki bir kadının gebelik komplikasyonları nedeniyle ölme riski, Batı Avrupa'daki bir kadına göre 180 kez daha fazla.

* Özellikle kırsal bölgelerdeki kadınlar, dünyanın okur yazar olmayan yetişkin nüfusunun üçte ikisini oluşturuyor.

* ABD'de, 20 yaş altındaki AIDS hastalarının yüzde 90'ı kadınlar.

* Birçok gelişmiş ülkede, parlamentolardaki kadın vekil oranı yüzde 15,6.

Ülke ülke toplumsal cinsiyet uçurumu tablosu

DEF raporunun sonucunda ortaya çıkan Toplumsal Cinsiyet Uçurumu Endeksi tablosu şöyle:

Ülke	Genel Sıralama	Genel Puan*	Ekonomik Katılım	Ekonomik Fırsat	Politik Güçlendirme	Erişime Eğitim	Sağlık & Refah
İsveç	1	5.53	5	12	8	1	1
Norveç	2	5.39	13	2	3	6	9
İzlanda	3	5.32	17	7	2	7	6
Danimarka	4	5.27	6	1	20	5	2
Finlandiya	5	5.19	12	17	4	10	4
Yeni Zelanda	6	4.89	16	47	1	11	26
Kanada	7	4.87	7	27	11	12	14
Britanya	8	4.75	21	41	5	4	28
Almanya	9	4.61	20	28	6	34	10
Avustralya	10	4.61	15	25	22	17	18
Letonya	11	4.60	4	6	10	24	48
Litvanya	12	4.58	10	11	13	19	44
Fransa	13	4.49	31	9	14	31	17
Hollanda	14	4.48	32	16	7	42	8
Estonya	15	4.47	8	5	30	18	46
İrlanda	16	4.40	37	51	12	9	12
ABD	17	4.40	19	46	19	8	42
Kosta Rika	18	4.36	49	30	9	14	30
Polonya	19	4.36	25	19	18	20	38
Belçika	20	4.30	35	37	25	15	16
Slovakya	21	4.28	14	33	29	23	35
Slovenya	22	4.25	26	15	39	22	19
Portekiz	23	4.21	27	18	31	36	20
Macaristan	24	4.19	30	3	28	39	40
Çek Cumhuriyeti	25	4.19	24	4	43	25	23
Lüksemburg	26	4.15	48	8	33	21	25
İspanya	27	4.13	45	34	27	35	5
Avusturya	28	4.13	42	22	21	38	13
Bulgaristan	29	4.06	11	14	23	50	55
Kolombiya	30	4.06	41	38	15	13	52
Rusya	31	4.03	3	10	47	29	57
Uruguay	32	4.01	36	26	36	2	56
Çin	33	4.01	9	23	40	46	36
İsviçre	34	3.97	43	42	17	49	7
Arjantin	35	3.97	55	29	26	3	54
Güney Afrika	36	3.95	39	56	16	30	21
İsrail	37	3.94	28	40	32	28	39
Japonya	38	3.75	33	52	54	26	3
Bangladeş	39	3.74	18	53	42	37	37
Malezya	40	3.70	40	36	51	32	15
Romanya	41	3.70	23	31	35	51	47
Zimbabve	42	3.66	2	57	34	52	41
Malta	43	3.65	56	43	45	16	24
Tayland	44	3.61	1	39	49	54	32
İtalya	45	3.50	51	49	48	41	11
Endonezya	46	3.50	29	24	46	53	29
Peru	47	3.47	50	44	38	47	31
Şili	48	3.46	52	20	44	40	45
Venezüella	49	3.42	38	13	52	33	58
Yunanistan	50	3.41	44	48	50	45	22
Brezilya	51	3.29	46	21	57	27	53
Meksika	52	3.28	47	45	41	44	51
Hindistan	53	3.27	54	35	24	57	34
Kore	54	3.18	34	55	56	48	27
Ürdün	55	2.96	58	32	58	43	43
Pakistan	56	2.90	53	54	37	58	33
Türkiye	57	2.67	22	58	53	55	50
Mısır	58	2.38	57	50	55	56	49

Puanlar, 1'den 7'ye kadar olan bir ölçekte. Eşitlikte, 1 en düşük, 7 en yüksek düzeyi temsil ediyor. (TK)

* DEF Küresel toplumsal Cinsiyet Uçurumu raporunun tamamını görüntülemek için tıklayın. (İngilizce, PDF belgesi, 1.2 MB)