Sosyal medyaya sansür teklifi Meclis’ten geçti

Fotoğraf: Doğukan Keskinkılıç

Haberin İngilizcesi / Kürtçesi için tıklayın

AKP ile MHP’li milletvekillerinin hazırladığı ve “sansür” eleştirilerine yol açan 9 maddelik sosyal medya düzenlemesi Meclis Genel Kurulu’nda kabul edildi.

Genel Kurul oturumu gergin geçti, milletvekilleri arasında sık sık tartışmalar yaşandı. AKP'li Oya Eronat, kürsüdeki HDP milletvekiline "Ahlaksız! Şerefsizsin sen!" dedi. Yaşanan gerilimin ardından Meclis Başkanı Oya Eronat'ın kınanmasını teklif etti. Teklif AKP ve MHP'li vekillerin oylarıyla reddedildi.

Sabaha kadar süren oturumda milletvekilleri düzenlemeye darir görüşlerini sıraladı.

Oluç: Sildiğinizi zannedeceksiniz ama hepsi kayıt altına alındı

Teklife ilişkin söz alan HDP Grup Başkanvekili Saruhan Oluç kanun teklifinin uzmanlar, akademisyenler, sivil toplum örgütleriyle tartışmadığını söyledi.

Oluç “Bu kanun teklifi Anayasa’ya aykırı maddeler içeriyor. Düzenleme bilgi alma hakkını, ifade ve düşünce özgürlüğünü, özel hayatın gizliliğini, kişisel verilerin korunmasını ve uluslararası sözleşmeleri ihlal ediyor” dedi.

"Konunun özeti şudur" diyen Oluç devamında söyle konuştu:

"AKP "unutulma hakkı" adı altında hukuksuz, organize işler geçmişini silmek istiyor; gelecekte ise içinden çıkabilecek, çürümüşlükleri karartacak adımlar atmak istiyor. Para kasalarının sıfırlanması gibi geçmişteki hukuksuzluklar da sıfırlanacak. Bu hâliyle sosyal medya yasası siyasal hafızayı sıfırlama yasasıdır, sansür yasasıdır, toplumsal ve siyasal muhalefeti susturma yasasıdır. Yani Fetullah Gülen'le birlikte çekilen fotoğraflar; 17-25 Aralık yolsuzlukları ve diğer yolsuzluklar; Ensar Vakfındaki çocuk istismarları; Kızılay, Başkent Gaz, Ensar Vakfı ilişkileri; kayyum yolsuzlukları; Mardin'de Erdoğan'a, Süleyman Soylu'ya, Mehmet Özhaseki'ye ve diğer iktidar mensupları adına kesilmiş yüklü hediye faturaları ve buna benzer onlarca, yüzlerce, binlerce belge silinmek isteniyor.

"Bu geçmişi temizlemek, bugünü ve yarını kontrol altına almak için attığınız adımlar gerçekçi değil. Bunlar silinemez, size bunun haberini verelim. Çünkü hepsi kayıt altına alındı yani siz orada sildiğinizi zannedeceksiniz, hepsi kayıt altına alındı ve sanmayın ki demokratik hukuktan ve hukukun evrensel ilkelerinin uygulanmasından günün birinde kaçabileceksiniz.

"Bu teklifin Anayasa'ya aykırı olduğunu, uluslararası demokratik sözleşmelere ve uluslararası ticari sözleşmelere aykırı olduğunu biraz evvel tartıştık, o konuya tekrardan dönmeyeceğim ama en az Anayasa Mahkemesinin 6 kararına ve uluslararası sözleşmelere aykırı olduğu çok açık.

"Metnin tamamına bakıldığında internetin dinamiklerini ve teknik temellerini yeterince kavramayan ancak rejim için gereken otoriter baskı mekanizmalarını tanımlayama çalışan, günümüzün teknolojik ihtiyaçlarını yakalayamamış bir teklifle karşı karşıya olduğunuzu görüyoruz."

Gergerlioğlu: İfade özgürlüğü yerine şiddet ve istismar cezalandırılmalı

CHP Hatay Milletvekili Suzan Şahin Z kuşağının haber alma kaynağını kurutmak istediklerini ve iktidarın aykırı söylemlere tahammülü olmadığını aktardı.

HDP Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu ek bir yasaya ihtiyaç olmadığını sulh ceza mahkemelerinin zaten adil olmayan kararlar verdiğini belirterek “İfade özgürlüğü yerine şiddet ve istismarın cezalandırılması gerekir” dedi.

CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç da, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi kararlarını hatırlatarak düzenlemenin düşünceyi ifade etme ve yayma hakkına aykırılık teşkil ettiğini vurguladı.

Emre: Kötü yönetimin sonuçları

CHP İstanbul Milletvekili Zeynel Emre, yurttaşların düşünceyi ifade etme ve yayma hakkının olduğunu düzenlemenin uluslararası anlaşmalara ve Anayasa’ya aykırı olduğunu ifade etti.

Emre, düzenlemenin Adalet Komisyonu’na geri gönderilmesi gerektiğini söyledi. Medyada ciddi bir sansür ve baskı olduğunu belirten Emre, insanların gerçekleri sosyal medyadan öğrendiğini hatırlatarak Türkiye’deki kötü yönetimin sonuçlarının görülmemesinin istenmesi nedeniyle bu yasanın geçirilmek istendiğini söyledi.

Emre şöyle konuştu:

"Argümanlar söyleniyor, bakın biz nasıl bir sonuçla karşı karşıyayız: Basın özgürlüğü, şu an Türkiye'nin basın özgürlüğü, içler acısı durumda; yüzde 90'ı kontrol altına alınmış durumda, yüzde 10'u da gerek Radyo ve Televizyon Üst Kurulu gerekse özerkliği bozulan diğer kuruluşlarla birlikte, etki altına alınan yargıyla birlikte tamamen baskı altına alınmaya çalışılıyor. Böyle bir ortamda insanların sesini duyurabildiği, düşüncesini ifade edebildiği bir sosyal medya var. Sosyal medyayı da baskı altına alırsanız öngörülemeyen sonuçlarla karşılaşırsınız; insanların enerjisini, kızgınlığını, öfkesini boşalttığı mecralardır buralar.

"Sosyal medyada istenmeyen paylaşımların önlenmesine gelince, bu, bir irade meselesidir. Partiler belli noktalarda anlaşıp, paylaşılan bir 'tweet"i, bir açıklamayı kınadığı zaman onun azaldığını görüyorsunuz. En son, Sayın Esra Albayrak'la ilgili yapılan paylaşımdan sonra, verilen tepkilerde -ki o zamana kadar maalesef diğer siyasi partilere, onlara yönelik, oradaki kadın siyasetçilere yönelik yapılan paylaşımlarda gösterilmeyen tepkide- Türkiye ortaklaştı. Bakın, o sosyal medyada o konuda ciddi azalma görüyorsunuz.

"Deniyor ki: 'Mevcut düzenlemeden dünyada yapan ülkeler var.' 200 devlet varsa 1 tane örnek verilebiliyor, Almanya. Ama Almanya'nın basın özgürlüğü, Almanya'nın demokrasi seviyesi, Almanya'nın gelişmişlik düzeyi; bütün bunları bir arada değerlendirmeniz lazım. Almanya, her yıl bütçesi fazla veren bir ülke ve parayı nereye harcayacağını düşünen bir ülke. Almanya'da Merkel, tek başına iktidar fırsatı varken meşruiyeti güçlü olsun diye koalisyon kurmuş bir iktidar. Dolayısıyla, içinden tekil örnekleri alarak örnekler verdiğinizde bir şey ifade etmiyor. 2015 yılında 7 Haziran seçimlerinin sonuçlarını tanımadı bu ülkede iktidar, tekrardan seçime gitti. Yani bunu kıyaslamak açısından baktığınızda bu doğru bir örnek değil."

Türkan: Tüm yolsuzluk haberleri yok olacak

İYİ Parti Grup Başkan Vekili Lütfü Türkkan düzenlemenin "sansür yasası" olduğunu belirterek “Türkiye’deki yeni bir dönemin başlangıcı olan sansür yasasını görüşmek üzere toplandık” dedi.

“İstihdam yok, iş yok, aş yok, hayat pahalılığı almış başını gidiyor” ifadelerini kullanan Türkkan, Türkiye’nin gündemindeki sorunları çözmek varken ismine "sosyal medya düzenlemesi" denilen sansür yasasının konuşulduğunu söyledi.

Türkkan “Sosyal medyayı düzenlemek istiyorsanız önce yeşil toplu, paralı trol ordunuzu dağıtın, sosyal medyada ahlak yerine gelir” dedi. “Özgürlüklerimiz AKP’nin, rantın başladığı yerde, iktidara yakın vakıf ve derneklerin başladığı yerde bitiyor” diyen Türkkan, unutulma hakkıyla beraber AKP’nin geriye doğru kendini aklayacağını, tüm eleştirel haberler ve yolsuzluk haberlerinin yok olacağını söyledi.

Kabul edildi

Genel Kurul konuşmalarının ardından yapılan oylamada "İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi" kabul edilerek yasalaştı. Meclis, sosyal medya düzenlemesinin ardından 1 Ekim'e kadar tatile girdi.

Meclis Genel Kurulu'nda yapılan konuşmalara buradan ulaşabilirsiniz.

Ne getiriyor?

Kanunla, İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun'a "sosyal ağ sağlayıcı" şeklinde yeni bir tanımlama getiriliyor.

Bu kapsamda kullanıcıların internet ortamında sosyal etkileşim amacıyla metin, görüntü, ses, konum gibi içerikleri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkan sağlayan gerçek veya tüzel kişiler, sosyal ağ sağlayıcı olarak tanımlanacak.

İdari para cezaları, muhatabın yurt dışında bulunması halinde Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından doğrudan doğruya muhataba, internet sayfalarındaki iletişim araçları, alan adı, IP adresi ve benzeri kaynaklarla elde edilen bilgiler üzerinden elektronik posta veya diğer iletişim araçlarıyla da bildirilebilecek.

Bu bildirim, Tebligat Kanunu'na göre yapılan tebligat hükmünde olacak. Bu bildirimin yapıldığı tarihi izleyen 5. günün sonunda tebligat yapılmış sayılacak.

Yükümlülüğünü yerine getirmeyen yer sağlayıcılarına, caydırıcılığın sağlanması için verilecek idari para cezası artırılacak. Bu kapsamda yer sağlayıcılık bildiriminde bulunmayan veya yükümlülüklerini yerine getirmeyen yer sağlayıcı hakkında, 10 bin liradan 100 bin liraya kadar verilebilen idari para cezası, 100 bin liradan 1 milyon liraya kadar artırılacak.

Düzenlemeyle, suç oluşturan kısmi içeriğin çıkarılmasının mümkün olduğu durumlarda, erişimin engellenmesi kararı yerine içeriğin çıkarılması kararının verilmesi imkanı sağlanarak, aynı internet sitesinde yer alan ve suç oluşturmayan içerikler yönünden ifade ve haber alma özgürlüğü daha da güvenceli hale getirilecek.

İçeriğin çıkarılması kararları, erişim sağlayıcılar tarafından değil içerik ve yer sağlayıcılarca yerine getirilebileceği için bu kararlar, içerik ve yer sağlayıcılarına bildirilerek gereğinin yerine getirilmesi istenecek.

Kişilik hakların ihlali

Kişilik haklarının ihlal edilmesi halinde İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun'un, erişimin engellenmesi kararı verilmesini düzenleyen hükmü yönünden de içeriğin çıkarılması kararı verilebilecek.

Erişim Sağlayıcıları Birliği tarafından ilgili içerik ve yer sağlayıcılar ile erişim sağlayıcıya gönderilen içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararının gereği en geç 4 saat içinde ilgili içerik ve yer sağlayıcılar ile erişim sağlayıcı tarafından yerine getirilecek.

İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik hakları ihlal edilenlerin talep etmesi durumunda hakim tarafından, başvuranın adının, ihlale konu internet adresleriyle ilişkilendirilmemesine karar verilebilecek. Kararda, Erişim Sağlayıcıları Birliği tarafından hangi arama motorlarına bildirim yapılacağı da yer alacak.

Yürürlük tarihi 1 Ekim 2020 olarak değiştirildi

Türkiye'den günlük erişimi 1 milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcı, en az 1 kişiyi Türkiye'de temsilci olarak belirleyecek. Bu kişinin iletişim bilgilerine kolayca görülebilecek ve doğrudan erişilebilecek şekilde internet sitesinde yer verilecek.

Sosyal ağ sağlayıcı bu kişinin kimlik ve iletişim bilgilerini BTK'ya bildirecek. Temsilcinin gerçek kişi olması halinde Türk vatandaşı olması zorunlu olacak. Verilen önergenin kabul edilmesiyle, bu maddenin ve bağlı düzenlemelerin yürürlük tarihi 1 Ekim 2020 tarihinde olarak değiştirildi.

Temsilci belirleme ve bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya, BTK tarafından bildirimde bulunulacak. Bildirimden itibaren 30 gün içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde sosyal ağ sağlayıcıya, BTK Başkanı tarafından 10 milyon lira idari para cezası verilecek.

Verilen idari para cezasının tebliğinden itibaren 30 gün içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde 30 milyon lira daha idari para cezası verilecek.

Reklam yasağı ve internet bant genişliğinin daraltılması

İkinci kez verilen idari para cezasının tebliğinden itibaren 30 gün içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde BTK Başkanı tarafından Türkiye'de mukim vergi mükellefi olan gerçek ve tüzel kişilerin ilgili sosyal ağ sağlayıcısına yeni reklam vermesi yasaklanacak. Bu kapsamda yeni sözleşme kurulamayacak ve buna ilişkin para transferi yapılamayacak.

Reklam yasağı kararının verildiği tarihten itibaren 3 ay içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde BTK Başkanı, sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde 50 oranında daraltılması için sulh ceza hakimliğine başvurabilecek.

Başvurunun kabulüne ilişkin hakim kararının uygulanmasından itibaren 30 gün içinde söz konusu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde BTK Başkanı, sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde 90 oranına kadar daraltılması için sulh ceza hakimliğine başvurabilecek.

Hakim ikinci başvuru üzerine vereceği kararında, yüzde 50'den düşük olmamak kaydıyla, sunulan hizmetin niteliğini de dikkate alarak daha düşük bir oran belirleyebilecek. Bu kararlara karşı BTK Başkanınca itiraz yoluna gidilebilecek.

Hakim tarafından verilen kararlar erişim sağlayıcılara bildirilmek üzere BTK'ye gönderilecek. Kararların gereği, bildirimden itibaren derhal ve en geç 4 saat içinde erişim sağlayıcıları tarafından yerine getirilecek.

Temsilci belirleme ve bildirme yükümlülüğünün yerine getirilmesi halinde, verilen idari para cezalarının dörtte biri tahsil edilecek, reklam yasağı kaldırılacak ve hakim kararları kendiliğinden hükümsüz kalacak.

İnternet trafiği bant genişliğine yapılan müdahalenin sona erdirilmesi için erişim sağlayıcılara BTK tarafından bildirim yapılacak.

48 saat içinde cevap zorunluluğu

Sosyal ağ sağlayıcı, "içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi" ile "özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi"ni gerektirecek içeriklere yönelik kişiler tarafından yapılacak başvurulara, başvurudan itibaren en geç 48 saat içinde olumlu ya da olumsuz cevap vermekle yükümlü olacak. Olumsuz cevaplar gerekçeli olarak verilecek.

Sosyal ağ sağlayıcı, kendisine bildirilen içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararlarını uygulayacak. Ayrıca "içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi" ile "özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi" başvurularına ilişkin istatistiksel ve kategorik bilgileri içeren Türkçe raporları 6 aylık dönemlerle BTK'ye bildirecek.

Sosyal ağ sağlayıcı, Türkiye'deki kullanıcıların verilerini Türkiye'de barındırma yönünde gerekli tedbirleri alacak.

BTK Başkanı tarafından, sosyal ağ sağlayıcıya "içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi" ile "özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi" başvurusuna 48 saat içinde cevap vermemesi halinde 5 milyon lira, içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararlarını uygulamaması halinde ise 10 milyon lira idari para cezası verilecek.

Sosyal ağ sağlayıcılar hakkında "erişimin engellenmesi kararı ve yerine getirilmesi" ile "gecikmesinde sakınca bulunan hallerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi" kapsamında verilecek idari para cezaları 1 milyon lira, "erişimin engellenmesi kararı ve yerine getirilmesi" ile "içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi" kapsamında verilecek adli para cezaları ise 50 bin gün olarak verilecek. Söz konusu idari para cezasını gerektiren ihlallerin 1 yıl içinde her bir tekrarında cezalar bir kat artırılarak uygulanacak.

Sosyal ağ sağlayıcılara 3 aylık süre

Hukuka aykırılığı hakim veya mahkeme kararı ile tespit edilen içeriğin sosyal ağ sağlayıcıya bildirilmesi durumunda, bildirime rağmen 24 saat içinde içeriği çıkarmayan veya erişimi engellemeyen sosyal ağ sağlayıcı, doğan zararların tazmin edilmesinden sorumlu olacak. Bu hukuki sorumluluğun işletilmesi için içerik sağlayıcının sorumluluğuna gidilmesi veya içerik sağlayıcıya dava açılması şartı aranmayacak.

Bu düzenlemenin uygulanmasında sosyal ağ sağlayıcının yükümlülükleri, içerik veya yer sağlayıcısı olmasından doğan sorumluluk ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmayacak.

Sosyal ağ sağlayıcılar, "içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi" ile "özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi" başvurusuna 48 saat içinde cevap verilmesi kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmek için 3 ay içinde gerekli çalışmaları tamamlayacak.

Sosyal ağ sağlayıcılar ayrıca "içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi" ile "özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi" başvurusu uyarınca hazırlayacakları ilk raporlarını, 2021 yılının Haziran ayında BTK'ye bildirecek ve internet sitesinde yayınlayacak.

Taraflara ilişkin IP adresi, verilen hizmetin başlama ve bitiş zamanı, yararlanılan hizmetin türü, aktarılan veri miktarı ve varsa abone kimlik bilgilerini içeren "trafik bilgisi" tanımına "port bilgisi" de eklendi.

(HA)