Medya ve sosyal medyaya tam pres

İnfografik: Yağmur Karagöz / bianet

Haberin Kürtçesi / İngilizcesi için tıklayın

Geçen yıl sosyal medya platformlarına yasal temsilci atamalarını ve bu platformların içerikleriyle RTÜK tarafından denetlenmesini öngören düzenlemeyi yasalaştıran iktidar, “dezenformasyon” adına sosyal medya kullanıcılarına hapis cezaları getirmeye hazırlanıyor.  Sosyal medya, uzun bir süredir iktidarın “troll ordusu” yetiştirdiği yer olarak yorumlanırken, AKP'li Cumhurbaşkanı Erdoğan için “bela,”, Meclis Başkanı Mustafa Şentop için de “dijital faşizm”e alan yaratan bir yer oluverdi.

TIKLAYIN- "Ciddi yaralarımız varsa arkasında sosyal medya var"

Son üç ayda yapılan bu hazırlıkları ve son günlerde “Yabancı fonlardan yararlanan medya”ya karşı yasa hazırlıklarına dönük iktidar çevrelerinden yapılan açıklamaları, gazetecilik ve ifade özgürlüğü örgütleri ve muhalefet, 2023 Seçimleri öncesi eleştirel habercilik ve sosyal medyayı kısıtlama girişimleri olarak endişeyle karşılıyor.

Bu dönemde kaygılar, AKP toplantılarında akreditasyon ayrımcılığı, haberciye ait görüntülerin kolluk kuvvetlerince silinmeye çalışılması, gazeteciler için verilen kararlara savcılarca çoğunlukla itiraz edilmesi, erişim engellerinin yaygınlığını koruması ile derinleşti.

BİA MEDYA GÖZLEM/TEMMUZ-AĞUSTOS -EYLÜL 2021

TIKLAYIN- Medya ve sosyal medyaya baskıda tam pres

TIKLAYIN- Gün gün üç aylık medya/ifade özgürlüğü ihlalleri/Tam metin

TIKLAYIN- Düzenlemeler, tepkiler, dayanışma, işsizlik

205 gazeteci hapis ve tazminat tehdidi altında

Temmuz - Ağustos - Eylül 2021 dönemine dair BİA Medya Gözlem Raporu, bu üç  ayda görülen toplam 56 davada en az 205 gazetecinin “örgüt propagandası” ve “örgüt üyeliği” başta olmak üzere 21 farklı suç isnadıyla yargılandığını gösterdi. Bu dönemde, en az 70 gazeteci “örgüt üyeliği”, 22 gazeteci de “örgüt propagandası” gibi suçlamalarla yüz yüze geldi.

“Cumhurbaşkanına hakaret”: 17 sanıktan biri mahkum

Üç aylık rapor döneminde, “Cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla açılan davalarda adı geçen ve toplam 84 yıl hapis tehdidiyle karşı karşıya kalan gazeteci ve karikatürist sayısı 17 oldu. Bu rakam, geçen yılın aynı döneminde 8’di.

Raporda, gazeteci olarak Rüstem Batum, Ahmet Sever, Baransel Ağca, Oktay Candemir, Cem Şimşek, Hüseyin Aykol, Reyhan Çapan, Hasan Başak, Kemal Yakut, Engin Korkmaz, Erk Acarer, Deniz Yücel ve Atilla Taş’ın, karikatürist olarak da Charlie Hebdo dergisinden Julien Serignac, Gerard Biard, Laurent Sorurisseau ve Alice Petti’nin adları geçiyor.

Sol üstten, Oktay Candemir, Reyhan Çapan, Cem Şimşek ve Hüseyin Aykol. 

Bu gazetecilerden Evrensel gazetesinden Cem Şimşek’e “Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret” iddiasıyla 11 ay 20 gün hapis cezası verilirken; Oktay Candemir hakkında verilen beraat kararına ilişkin dosya duruşma savcısının itirazı nedeniyle kesinleşemeden İstinafa taşındı. Gazeteci Baransel Ağca ve dört karikatüristle yönelik ceza davalarının görülmesine gelecek süreçte başlanacak.

Recep Tayyip Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı seçildiği Ağustos 2014’ten 1 Ekim 2021’e kadar en az 66 gazeteci “Cumhurbaşkanı’na hakaret” başlıklı Ceza Kanunu’nun (TCK) 299. maddesi temelinde hapis, ertelemeli hapis ve para cezasına mahkum edilmiş oldu.

Saldırılar 11’den 29’a fırladı, ülke dışına taştı

Temmuz - Ağustos - Eylül 2021 döneminde, en az 29 gazeteci, dava, haber ve basın açıklamaları takibi yaparken kolluk kuvvetlerinin ya da üçüncü şahısların fiziksel saldırısına uğradı. Nisan’da yürürlüğe giren ve müdahale görüntülerinin çekilmesine yasak getiren polis genelgesi, Suruç Katliamı'nın altıncı yılında 10 haberci saldırıya uğramasına da zemin hazırladı. Bu dönemde bir gazeteci de darp edilerek gözaltına alındı. Şiddet, sürgündeki gazeteci Erk Acarer’in Berlin’de bıçaklanmasıyla ülke dışına taştı. Geçen yılın aynı döneminde bu sayı 11’di.

Suruç anmasında gazeteci Fatoş Erdoğan yaralandı. 

Beş gazeteci sözlü saldırı veya tehdidin hedefiyken, sürgünde yaşayan altı gazeteci de tehdit edildi. Bir gazeteci kimliği belirsiz kişilerden sosyal medya ölüm tehdidi aldı. Bir kanala canlı yayında gerçekleşen saldırı ve bir matbaaya saldırı da rapora yansıdı.

Kırım Haber Ajansı Türkçe Yayın Yönetmeni gazeteci Aydın Taş’ın, ajansın Ankara Çankaya'daki bürosunda ölü bulunması mesleşktaşlarınca ve kimi gazetecilik meslek örgütlerince şüpheli bulundu.

Gazetecilere 11 gözaltı: 4’ü “Kürt Sorunu”ndan

Temmuz - Ağustos - Eylül 2021 döneminde en az 11 gazeteci gözaltına alındı. Gazetecilerden dördü, Kürt Sorunu kapsamındaki gelişmeleri izlerken, iki Hollandalı gazeteci de Edirne’de mülteci hareketliliğini haberleştirmek isterken gözaltı yaşadı. RTL muhabiri Olaf Koens ile kameraman Pepijn Nagtzaam “askeri yasak bölgeyi ihlal ettikleri” gerekçesiyle ifadeleri alındıktan sonra serbest bırakıldı.

248 habere erişim yasağı, 141’i bianet’in

Temmuz - Ağustos - Eylül 2021 döneminde Sulh Ceza Hakimlikleri ve Erişim Sağlayıcıları Birliği, “kişilik haklarını ihlal” veya “unutulma hakkı” gibi gerekçelerle internet haber sitelerinde çıkmış toplam 107 habere erişim engeli getirdi.

Bu dönemde, bianet.og’un çeşitli tarihlerde çıkmış 141 haberine Sulh Ceza Hâkimliklerince erişim engeli getirildi. Yasaklanan haberler arasında, bianet’in “Erkek şiddeti çetelesi” ve erkek şiddeti haberleri, gazeteci yargılamalarını konu alan haberler, 14-25 Aralık Operasyonları ve Berat Albayrak’ın Kanal İstanbul güzergahında aldığı araziyi konu alan haberler, şehir hastaneleri haberleri ve işçi-emek haberleri yer alıyor.

TIKLAYIN- bianet'in 141 haberine erişim engeli

TIKLAYIN- bianet Erkek Şiddeti Çetelesi/ https://bianet.org/bianet/bianet/133354-bianet-siddet-taciz-tecavuz-cetelesi-tutuyor

“Hakaret” şikayetçileri siyasetçi ve yargıçlar

Temmuz - Ağustos - Eylül 2021 döneminde, en az 34 gazetecinin adı “kamu görevlisine hakaret” ve “hakaret” suçlamasıyla açılan ceza davalarında geçti. Toplam 78 yıl 3 ay hapis cezasına atıf yapılan davalardan BirGün’den Eren Tutel, gazeteci Alican Uludağ ve Odatv’den Caner Taşpınar’a açılanlar yeniydi. Özgür Boğatekin iki dosyadan beraat etti. Gazeteci İsmail Saymaz, üç yazısı nedeniyle “hakaret” suçlamasıyla soruşturma geçiriyor.

Gazetecileri yargılatanlar arasında

• İçişleri Bakanı Süleyman Soylu,
• Adalet Bakan Yardımcısı Hasan Yılmaz,
• Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanı Mustafa Varank,
• TBMM Başkanı Mustafa Şentop,
• TBMM eski Başkanı İsmail Kahraman,
• AKP Ankara Milletvekili Ali İhsan Arslan,
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya,
• İstanbul Cumhuriyet Başsavcı Vekili Hacı Hasan Bölükbaşı,
• İstanbul Adliyesi eski Sulh Ceza Hakimi Bekir Altun ve
• Türkiye Wushu Federasyonu (TWF) Başkanvekili Abdurrahman Akyüz de var.

Temmuz - Ağustos - Eylül 2021 döneminde üç gazeteci ve üç günlük gazete, çeşitli finans girişimcisi ve siyasetçinin açtığı toplam 1 milyon 780 bin TL tutarındaki tazminat davalarına konu oldu. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun Cumhuriyet gazetesine açtığı 1 milyon TL’lik dava ile Sağlık Bakan Yardımcısı Sabahattin Aydın’ın Evrensel, BirGün ve Cumhuriyet gazetelerine açtığı 100’er bin TL’lik manevi tazminat davaları yeniydi.

Cezasızlıkla mücadele yoğun, devletin acelesi yok

BİA Medya Gözlem Raporu, Temmuz - Ağustos - Eylül 2021 döneminde, Türkiye’de gazetecilere yönelik cinayet ve saldırıların kararlı şekilde kovuşturulmamasında gözlenen cezasızlık kültürünü bir kez daha örnekleriyle gözler önüne seriyor.

Silvan Mücadele gazetesi kurucu Yaşar Parlak’ın 17 yıl önce öldürülmesine dava açılmaması, gazeteci Uğur Mumcu’nun 28 yıl önce aracına bombayı yerleştirmekle suçlanan firari Oğuz Demir’in hala gıyabında yargılanıyor olması, NTV muhabiri Yağız Şenkal’ın İstanbul Çağlayan Adliyesi önünde kurşunla ayağından yaralanması, Yeni Çağ gazetesi yazarı Yavuz Selim Demirağ’ın Ankara’da saldırıya uğramasıyla ilgili davanın ancak yoğun tepkiler üzerine açılmasına dair örnekler, cezasızlığa götüren direnç kültürünü yansıtıyor. 

“Hiçbir şey eskisi gibi değil artık, bunu öğreteceğiz size” diyerek bianet.org eski muhabiri Beyza Kural’a şiddet uygulayan üç polisin Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararından sonra yargılanması, azımsanmayacak az sayıda kazanımlardan birini oluşturuyor. Polis şiddetiyle gözaltına alınan AFP foto muhabiri Bülent Kılıç, üç yıldan fazladır yenilenmeyen “sürekli basın kartı” için Cumhurbaşkanlığına bağlı İletişim Başkanlığı’nı dava eden bianet / IPS İletişim Vakfı başkanı Nadire Mater adına yapılan girişimler hak arama mücadelesinin canlılığını koruduğunu gösteriyor.

Bülent Kılıç'ın (ortada) saldırıya uğraması meslektaşları tarafından protesto edildi. 

Dört gazeteci AYM’de kazandı; AİHM sessizliği boğuldu

Anayasa Mahkemesi (AYM), Temmuz - Ağustos - Eylül 2021 döneminde dört gazetecinin başvurusunda ifade ve basın özgürlüklerinin ihlal edildiği gerekçesiyle toplam 21 bin 180 TL tazminat ödenmesine karar verdi.

AYM’in ihlal kararı verdiği Şaban Sevinç, Seray Şahiner Özkan, Halit Basık dosyalarında, ifade özgürlüğünün “hakaret” iddiasıyla ve hapis tehdidiyle kısıtlanması için zemin oluşturan Ceza Kanunu’nun 125. maddesi öne çıkıyordu.

Geçen yılın aynı döneminde AYM, sadece bir karara imza atmış, sendika.org haber sitesinin ve ardıl sitelerin 62 kez erişime engellenmesiyle ilgili ikinci bir ihlal kararı almıştı.

Geçen yıl aynı dönemde gazeteci, yazar ve hak savunucusu Ragıp Zarakolu’nun bir süre tutuklu bırakılmasında “güvenlik hakkı”nın ihlal edildiğine hükmeden Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nden (AİHM)  son üç ayda ses çıkmadı.

“Taraflı” RTÜK’ten TV’lere 26 para cezası, 3 durdurma

Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Temmuz - Ağustos - Eylül 2021 döneminde haber ve program yayınlarından dolayı TV kuruluşlarına toplam 26 idari para cezası ve 3 kez yayın durdurma cezası verdi. Radyo kuruluşlarına bu dönemde herhangi bir işlem yapılmadı.

RTÜK, kurul yapısından sonra, son üç ayda da RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin’in “İhsas-ı rey” (oyunuzu/tarafınızı belli ettiniz) olarak görülen tutumu nedeniyle ağır eleştirilere neden oldu. Eleştirilerden biri içeriden, RTÜK üyesi İlhan Taşcı’dan gelirken; Tele1 kanalı “taraflı olduğu” gerekçesiyle Şahin hakkında suç duyurusunda bulundu.

İşten çıkarmalar Cumhuriyet ve TRT’den

Temmuz - Eylül 2021 döneminde en az sekiz gazeteci işinden oldu. Cumhuriyet gazetesi, Kübra Köklü ve Esra Alus dahil yedi gazetecinin işine son verirken, TRT de, bir Twitter paylaşımı nedeniyle 22 yıllık şef montajcısı Deniz Salmanlı’yı işinden etti. 

(SA/EÖ/NÖ)