Kelime Kelime Karadeniz

Son yıllarda Karadeniz'le ilgili yapılan halkbilimi çalışmalarına bir yenisi daha eklendi. Ancak bu çalışma daha öncekilerden biraz daha farklı. Araştırmacı Özhan Öztürk'ün hazırladığı iki ciltlik "Karadeniz Ansiklopedik Sözlük"(*), aynı zamanda alanında bir ilk olma özelliği taşıyor.

Hem birebir kaynak kişilerle hem de oldukça zengin kaynakçalarla karşılaştırmalı olarak yapılan çalışma sonucu ortaya çıkan ansiklopedik sözlükteki tüm maddelerin etimolojileri de yapılmış. Karadeniz'le ilgili pek çok sorunun yanıtlarının bulunabileceği "Karadeniz Ansiklopedik Sözlük"e yoğun emek verildiği anlaşılıyor. Karadeniz tarihi, kültürü ve halkbilimi ile ilgilenenler için bilimsel bir kaynak olarak nitelendirilebilecek sözlüğün sınırlı sayıda basıldığını hatırlatalım.

Ansiklopedik sözlüğü uzun yıllardan beri yayıma hazır hale getirmeye çalışan Özhan Öztürk çalışması ile ilgili olarak, "Nedeni bilinmez ama Doğu Karadeniz bölgesinde tek bir arkeolojik kazı yapılmamıştır. Ksenophon'un Anabasis adlı eserinde (MÖ 401) yoğun bir yerleşime sahip olduğu gözlenen bölgede -neden kazı yapılmadığı bu kitabın konusu değildir- en azından Orta Karadeniz'de, Kırım civarında ve Kolhis'te yapılan kazılarda bulunanlardan daha azına rastlanmayacağından şüphe edilmemelidir," diyor.

"İlginç ve üzerinde tartışılması gereken bir durum da, külliyatlı bir Türkçe literatüre sahip olan yöre kültür ve tarihi çalışmalarında, devletin Cumhuriyet döneminde değiştirmesine rağmen halkın ısrarla kullanmaya devam ettiği orijinal köy ve mahalle isimlerinin gerçekçi analizinin neden yapılmadığıdır.

"Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin illeriyle sınırlı olan bu çalışmada, bölgede yaşayan insanların ana dilleri ne olursa olsun, konuşulan Türkçe diyalektleri içinde kullanılan, tüm orijinal kelime, deyim ve toponimleri, başta Samsun, Erzurum ve Gümüşhane olmak üzere çevre iller, Anadolu hatta çevre ülkeler ve bu ülkelerin dilleri ile sürekli kıyaslayarak ele aldım.

"Özellikle orijinal toponomik isimlerin, Anadolu, Yunanistan, Ermenistan, Gürcistan, Azerbaycan ve diğer Türk Devletleri'yle kıyaslanmasının yöresel tarih ile uğraşanların işine yarayacağını, araştırmacılara ilham vereceğini umuyorum."

Öztürk çalışmasının önemini ise "Bölgedeki bazı köy adları, Mora yarımadası, Girit ve Efir bölgesindeki köylerle birebir eşleşirken benzerlerinin Anadolu'da ve Kuzey Yunanistan'da bulunmaması; Lazların tarihi yurdu olan Kuzey Abhazya'daki köy adlarının benzerlerine rastlanması, Yunanistan ve Anadolu'nun Hint-Avrupalılardan önceki halkları olan Pelasg ve Thrak'lara ait izlerin varlığı, sadece yöre ve Anadolu tarihini değil; tüm Kafkasya'dan Balkanlara dek bölge tarihinin ısrarla yeniden sorgulanmasını gerektirmektedir" sözleriyle vurguluyor.

Böyle bir çalışmanın Karadeniz Bölgesi ile yakından ilgilenenler için bir başucu kitabı niteliği taşıyacağını söylemek yanlış olmaz sanırım. Kitabı, yayınevlerinde bulamayanlar heyamola@ attistanbul.com adresinden temin edebilir.

_______________________

Özhan Öztürk, Karadeniz Ansiklopedik Sözlük, 2 Cilt( 1260 Sayfa), Heyamola Yayıncılık