Kalpsiz Dünyanın Kalbi
Paris'te bir dünya kongresi toplamak için çağrı yapar, Brezilyalı genç karısı ilerde ismini Ho koyacağı çocuğuna hamiledir, kongre çağrısından Ezra'nın yeni bir plan peşinde olduğundan şüphelenen hizipçi Kuzey Amerikalılar, kavgacı İngilizler, Satanist muhalifler, Sandinistlerden, Tupamoralara kadar birçok örgüte silah temin eden eski tüfekler de çağrıya uyarak kongreye katılır.
Tarık Ali'nin "Komünizmin Çöküşü" üçlemesinin ilk kitabı "Kefaret"in görünen hikayesi bu. Üçlemenin diğer kitabı "Ayna Korkusu" daha önce yayınlanmıştı (Everest Yayınları -2001) üçüncü kitap ise , şu anda bir tasarı halinde.
Marksistlerin ödeyemediği kefaret
Ayna Korkusu (aslında üçlemenin ikinci kitabı) komünizm idealinin bittiği varsayılan bir dönemde yaşanan bir pratik bir yüzleşmenin hikayesi, Kefaret'de ise daha kökensel, inançların doğasına ilişkin teorinin yüzleşme söz konusu.
Tarık Ali, Ezra'nın üzerinden devrimci hareketin yadsıdığı, "kalpsiz bir dünyanın kalbi" olarak gördüğü dinle (daha geniş manada inançla) kalbin ve de vicdanın yitirildiği bir zamandaki ilişkiyi sorguluyor. Onun yaptığı bir temize çekme ya da yeniden düşünme çağrısı değil, solculuğun yadsıdığı inancın ironik biçimde yeniden kendini hissettirdiğinde çoktandır kendi kabuğuna çekilmiş devrimci hareketin parodisini yapmak.
Kitapta Maya'nın da söylediği gibi "tünelde sıkışıp kalmış lokomotifin" rayları onararak kendine yeni bir yol çizmesi gerektiğini ima etmeye çalışıyor Tarık Ali.
Troçkistlere düşen "vazife"
Ali, Troçkist hareketi reel sosyalizmin yıkılışından sonra bir "vazife" çıkarması muhtemel en yakın hareket olarak görüyor. Dünya devrimine soyunanlar ironik biçimde kendi kabuklarına çekilmiş sosyal kulüplere dönmüştür.
Parlamentoda yer kapmaya çalışan eski tüfekler, erkeklerin dünyasında feminizmi keşfeden yeni entelektüeller, örgütlenmeden çok seks ayinine eleman devşiren yarı illegal gruplar hepsi Paris'teki kongreye hazırlanır.
Troçki'nin vasiyetinin açılmasına kadar uzanan bütün olaylar solun farklı türden bir mezhebe dönüştüğü imasını içerir ki Ezra'nın önerisinin kabul edilmesinden sonra bu mezhep kendini açığa vurmaya başlar.
Farklı dünyanın işaretleri
Ezra'nın önerisi basittir; İran'da Humeyni'nin Polanya ve Brezilya'da kilisenin öneminin artması, Çavuşesku'nun son yolculuğunu kutsayan rahip hepsi devrimci hareketin kurguladığı dünyadan farklı bir dünyanın işaretleridir.
Varolmak için o işaretleri iyi anlamak gerekir. Eldeki malzeme işe yaramamaya başlar ya da malzemeyi yanlış değerlendirmişlerdir. Tren yeniden yolculuğa çıkacaksa, bu dünyanın "kalbini" keşfetmek gerekir.
Kefaret bir parodi roman örneği, belirli, kurgulanmış bir hayata farklı bir yerden bakmaya çalışan Swift'den Cortazar'a kadar uzanan ironik anlatım geleneğinin iyi bir örneği.
Edebi düzen
Ele aldığı konuyu yakından bilmesi hatta içinde olması onun için bir avantaj haline dönüşüyor.(Kitap yüzünden Tarık Ali ve Mandel'in arası açılmış)
Kitabını yazdığı zaman 1960'ların cinsel devriminden nasibini almamış Ezra kadar, üçüncü dünya devrimcilerinin sinikliğini, Kuzey Amerikalıların hegemonyacı tutumlarını okuyucu da kendi deneyimleriyle karşılaştırma imkanı verirken, belki de solun bugünkü halini tartışmaya edebi bir düzen vermeye çalıştığı da söylenebilir. (NK)
* Kefaret, Tarık Ali, Everest Yayınları. Çeviren, Mehmet Harmancı, Birinci Basım, Aralık 2002, 291 sayfa.