Hayvanların deneylerde kullanılması için kim oy veriyor?

* Fotoğraf: Deneye Hayır Derneği

Deneye Hayır Derneği, hayvanların kullanıldığı ve öldürüldüğü bilimsel araştırmalara izin veren HADYEK’lere (Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurullarına), sivil toplum kuruluşu temsilcisi olan üyelerinin hangi sivil toplum kuruluşlarından olduğunu sordu. 

• NOT: Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik uyarınca bilimsel çalışmalarda hayvan kullanımına ve hayvan kullanımının etik ilkelere uygunluğuna HADYEK’ler karar veriyor. Yine Yönetmelik uyarınca HADYEK’lerin bir üyesi “kurum veya kuruluş ile çıkar ilişkisi olmayan, sivil toplum kuruluşuna üye bir kişi” olmalı. 

Deneye Hayır Derneği, Türkiye genelindeki tüm HADYEK’lere Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) üzerinden Bilgi Edinme Dilekçesi göndererek bu üyelerinin hangi sivil toplum kuruluşuna üye olduklarını sordu. Dernek 101 kurula başvuru yaptı, yalnızca 38 kurul bilgi verdi. 

Deneye Hayır Derneği konu ile ilgili yasal haklarını arayacaklarını bildirdi.

Hayvan haklarıyla ilgisi bulunmayan STK’lar

Gelen cevaplara göre; 101 kuruldan yalnızca 3’ünde hayvanları koruma amacıyla kurulan derneklerin üyeleri bulunuyor.

Diğer HADYEK’lerde ise aşağıda belirtilen sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin; hayvanların deneylerde kullanılmasına ilişkin kararlarda oy hakkına sahip olduğu tespit edildi:

• Eğirdir Turizm Tanıtma ve Doğa Sporları Derneği
• Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
• Kahramanmaraş Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği 
• Kayseri Kafkas Derneği
• Hakikat Aşevi
• Ordu Şairler Yazarlar Sanat Merkezi Derneği
• Sakarya Müteahhitler Birliği
• Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği
• Anadolu Kadınlar Derneği 

“Kabul edilemez”

Deneye Hayır Derneği Hukuk Komitesi’nden avukat Dilruba Uslu, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 2. Maddesini hatırlatarak şunları söyledi:

“Bu madde, ‘Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz’ demektedir. Yine devlet kurumları ya da özel kurumlar mevzuatın onlara tanıdığı hakları kullanırken bu temel kurala uygun hareket etmelidir. Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulları hayvanlar üzerinde yapılacak deneylerle ilgili karar mercileridir. 

“Bu kurullar oluşturulurken de dürüstlük kuralı ihlal edilmemeli, mevzuat maddeleri yorumlanırken o mevzuatın amacı da göz önünde bulundurularak yalnızca lafzi yorum yapmaktan kaçınılmalıdır. 

“Ancak bazı kurullarda yönetmelik maddesindeki bir açıktan yararlanılarak hukuka aykırı uygulamalar yürütüldüğünü, hayvan hakları ile ilgisi dahi olmayan Sivil Toplum Örgütü temsilcilerinin kurul üyesi olarak seçildiğini tespit ettik. Bu hukuka aykırılıkların düzeltilmesi için de derneğimizin hukuk komitesi olarak harekete geçtik. Hukuka ve vicdana aykırı olan hiçbir atamayı kabul etmiyoruz.” 

“Hayvan haklarıyla alakaları yok”

Deneye Hayır Derneği Hukuk Komitesinden avukat Ezgi Karakaya ise hayvanlar aleyhine yapılan üye seçimlerinin kabul edilemez olduğunu belirterek şunları söyledi:

“Sivil toplum örgütü temsilcilerinin HADYEK’lerde üye olmasını ve deneylerde hayvan kullanımında ve etik kurallara uyulup uyulmadığı konusunda oy hakki sahibi olmasını öngören mevzuat hükmü, deneylerde kullanılan hayvanların haklarının korunması amacına hizmet etmektedir. 

“Uygulamada ise bu amaç görmezden geliniyor ve hayvan haklarıyla alakası dahi bulunmayan sivil toplum kuruluşu temsilcileri, HADYEK’lere üye olarak hayvanların yaşamı hakkında oy hakkı sahibi oluyor. Bu uygulamayı kabul etmiyoruz.”

Ne olmuştu?

Deneye Hayır Derneği daha önce de Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulunun üye seçiminde hukuka aykırılık olduğu iddiası ile dava açmıştı.

Uzun süren dava sonucunda da İdare Mahkemesi seçimin hukuka aykırı olduğuna karar verdi. Ancak Bakanlığın kararı istinaf etmesi üzerine dava üst mahkemeye taşındı ve henüz kesinleşmedi. (TP)