BİR KİTAP/ BİANET'E GELENLER
Ekonomi Sözlüğü çıktı
Fotoğraflar: bianet/2021
“İşsizlik: Çalışma istek ve yeteneğine sahip olup, piyasada oluşmuş bulunan ücret düzeyinde iş aradıkları halde bulamayanlara işsiz denir. Bir ülkedeki işsizler topluluğu işsizliği, işsizler toplamının işgücüne oranı da işsizlik oranını verir. İşsizlik, işgücü ile istihdam arasındaki farka eşittir.”
Bu alıntı sayfa 410’dan. Ekonomi Sözlüğü, bütün sözlükler gibi A ile başlıyor: Açığa satış, açık ekonomi, açık erişim, açık işsizlik...
Açık işsizlik nedir? Açık İşsizlik de için 410. Sayfaya gitmek gerekiyor.
“Gizli İşsizlik ya da eksik istihdam dışındaki tüm işsizlik türlerine açık işsizlik denir. Açık işsizlik sürekli ya da dönemsel olarak ortaya çıkabilir.” [Danışoğlu, E. (1988), “Türkiye İçin Uygulanabilecek Bir İşsizlik Sigortası Modelinde Dikkatten Kaçmaması Gereken Hususlar” Planlama Dergisi, Sayı: 23, DPT, Ankara. (E.D.]
Yazanlar
Sözlük üç imzalı: Kudret Emiroğlu, Bülent Danışoğlu, Binnur Berberoğlu.
Yazarlar ise şöyle: Mehmet Ali Balta, Binnur Berberoğlu, Bülent Danışoğlu, Emel Danışoğlu, Kudret Emiroğlu, Emrah Göker, Yağmur Güneş, Ali Ilıcak, S. Erdem Türközü, Ümit Uzmay, Süha Ünsal, Altuğ Yalçıntaş.
Ekonomi Sözlüğü ilk kez 2006’da yayımlanmış. Önsöz’de belirtildiği üzere bu ikinci edisyon bütünüyle elden geçirilmiş, bir çok yeni madde eklenmiş ama ana yapısı değişmemiş.
Önsöz’den
“Madde seçiminde terimlere, kuramsal özgünlük ve katkıya öncelik verildiği, kişiler ve okulların belirli dönüşüm ve yeni açılımlar açısından önemsendiği görülecektir.
“Sözlük ansiklopediye ve bir tarih panoramasına döndürülmemeye çalışılmış, öncelik bütünselliğe verilerek, örneğin kendi mantıklarıyla ayrı ayrı sözlüklerin yazılmasını gerektirecek maliye, bankacılık ve finans alanlarında terimler ancak diğer konuların gerektirdiği göndermelerin kapsam ve sınırında tutulmuştur. "
İktisat okulları & dergileri
Önsöz'de ek olarak hazırlanan ‘İktisat Okulları’ tablolarının da tarihsel gelişmeyi izlemekte ve bazen birkaç okulda birden adı görünen kişilerin görüşlerini kavramakta yararlı olacağının umulduğu belirtiliyor.
"Yabancı ülkelerde 1665’ten, Türkiye’de 1824’ten (Türkçede 1857’den) itibaren iktisat makalelerine yer veren süreli yayınlarla başlayarak, zamanla iktisadi görüş ve hareketlerin sözcülüğünü yapan süreli yayınlar ve akademik veya profesyonel dergilerin yayınlandıkları dillere göre kronolojik sıra ile yer aldığı ‘İktisat Dergileri’ eki de, iktisat tarihi kadar iktisat okullarını ve bugüne ulaşan literatürü izlemekte kolaylık ve kaynakça sağlayacaktır.
"Kitabiyat açısından hacim sakınması ile de oldukça eksik kalan listeyi gene de, olması olmamasından iyidir mantığı ve (eksikleri giderilip tamamlanabilir ve internetten isteyenler arama yapabilir) iyimserliği ile sunuyoruz".
Dil
Sözlükte dil birliğini sağlamak amacıyla "zorlama yok", "yerleşmiş biçimleri ile ekonomistlerin oluşturduğu dil, bazen aynı anlamda ayrı kelime kullanımlarının varlığına rağmen" korunuyor. Osmanlıca, yeni Türkçe ve Fransızca, İngilizce sözcükler bu nedenle yan yanalar, "fakat meslek ‘jargon’unun korunması da böyle mümkün olabiliyor".
Önsöz'de ekler de şöyle özetleniyor:
"Bugüne doğru gelindikçe İngilizceden alıntı kelimelerin Türkçesini oluşturma çabası bir yana, artık imlalarının bile değiştirilmemiş olduğu gözlemlenmektedir. Biz de iktisat terminolojimizi oluşturan bu sözcükleri aynen almak zorunda kaldık.
"Sözlüğümüzün sonundaki Türkçe-İngilizce ve İngilizce-Türkçe sözlükçeler İktisat da diğer sosyal bilimler gibi bir birikimin, bu birikimin yarattığı kendi üst-dilinin üstünde yükselmektedir. Son otuz yıldır egemenliğini ilan etmiş tek görüş olan neoliberalizm karşısında Smith, Marx ve Keynes'ten yola çıkan, nörobilim, temodinamik, kuantum ve kaos bilimi ve bilgisayar dünyalarının verileriyle yolda karşılaşan birçok iktisadi disiplin ve okul yoğun bir arayışa cevap olma çabası içerisindedir.
Küreselleşme
"İktidar ile gündelik yaşamın karşılıklılığı arasındaki mesafenin küreselleşme yoğunlaştıkça artması, anlaşılan 21. Yüzyılın sorusu olacak. Bir alanı, tarih, sosyoloji, siyaset, psikoloji gibi birçok disiplinin olanaklarıyla ‘okumak’ mümkündür; iktisat sadece bunlardan biridir.
"Modernitenin ‘koğuş sistemi’nden Postmodernitenin ‘F-tipi’ne geçişi anlamak için tek okula bağlanmak, toplumsal karmaşa karşısında yalnızca sağduyuyla baş başa kalmaya benziyor. İktisadı ‘saf bilim’ yapma isteğiyle sezgi arasındaki çelişki, Osmanlıca deyişle 'marifet iltifata tabidir' ilkesi gereği, iltifat ettiklerinize göre belirlenecektir."
Ekler
İktisat Sözlüğü'nün son 100 sayfası İktisat okulları, İktisat gazete ve dergileri, Kaynaklar, Türkçe-İngilizce Sözlük, İngilizce-Türkçe Sözlük, Dizin ve İçindekiler'e ayrılmış.
Son madde
Ekonomi Sözlüğü Z'deki "Zorunlu tasarruf" maddesiyle bitiyor.
"Kişilerin iradesi dışında, mal talebinin mal arzını aşması sonucu harcamaların azalmasıyla ortaya çıkan tasarruftur. (...) Çalışanlardan tasarrufu teşvik hesabına kesilen paralar da zorunlu tasarruftur. Türkiye'de 5 Eylül 1961 tarihli 223 sayılı kanunla "Yatırım Finansmanı Fonu" kurulması öngörülmiş, Zorunlu Tasarruf Fonu uygulamasıyla memurlardan kesinti yapılmıştır.
(APK)
* Kudret Emiroğlu, Bülent Danışoğlu, Binnur Berberoğlu, Ekonomi Sözlüğü, genel yayın yönetmeni: Fahri Özdemir, kapak tasarımı: Ayhan Duman, Islık Yayınları, Birinci Baskı, Eylül 2021, İzmir, 1151 s.