Çalık Holding'in 'offshore şirketleri' de Pandora Papers’ta

Son yedi yıldaki bir dizi sızıntının en sonuncusu ve en büyüğü olan Pandora Papers’tan haberler gelmeye devam ediyor.

Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun (The International Consortium of Investigative Journalists / ICIJ) ifşa ettiği belgelerde Rönesans Holding’in sahibi Erman Ilıcak ve annesi Ayşe Ilıcak'ın vergi cenneti Britanya Virjin Adaları’na Türkiye’den 210 milyon dolar kaçırdığının ortaya çıkmasının ve tutuklu eski AKP Milletvekili İlhan İşbilen'in eşi Nebahat Evyap İşbilen’in 110 milyon doları yine Türkiye’den kaçırmasının ardından bugün yeni bir sızıntı haberi daha geldi.

TIKLAYIN - Pandora Papers: Dünya liderlerinin gizli serveti ve ilişkileri

TIKLAYIN - Tutuklu eski AKP'li vekilin yurtdışına kaçırdığı mal varlığı Pandora Papers'ta

ICIJ ekibindeki Deutsche Welle'den Pelin Ünker ve Serdar Vardar’ın aktardığına göre belgelerde Çalık Holding’in de ismi geçiyor.

Vergi cennetlerindeki faaliyetleri daha önce Paradise Papers sızıntıları ile ifşa olan Çalık Holding’in, yeni sızdırılan belgelerde yöneticilerinin de adı geçiyor ve hesaplarında milyon dolarlar olan paravan şirketler, kayıtlara göre Holding'in ticari işlemleri için kullanılıyor.

Pandora'daki şirketler

Belgelere göre Çalık Holding'in ilişkili olduğu Britanya Virjin Adaları merkezli dört şirket var. Trident Trust offshore danışmanlık firması aracılığıyla kurulan Oipano Trading S.A, Textiles International Ltd, Lasarre Trading Ltdve Sonjah International Limited adlı şirketlere Straellington Nominee Limited adlı bir firma vekil hissedar olarak atanıyor. Belgelerden edinilen bilgilere göre Ahmet Çalık böylece perde arkasından şirketlerin faaliyetlerini yürütebiliyor.

Belgelere göre 18 Aralık 2000'de kurulan Oipano Trading'in direktörleri Şafak Karaaslan ve Metin Atalay. Şafak Karaaslan, Çalık Holding'in dış ilişkiler sorumlusu. Metin Atalay ise Holding'in Dubai'deki çalışanlarından biri. Firmanın varlıklarının ise 10 milyon ABD Doları olduğu belirtiliyor. Kayıtlara göre şirketin faaliyet alanı, tekstil satışı, tekstil danışmanlığı ve tekstil ürünleri alım satımı.

İş yaptığı ülkeler ise Türkiye dışında Çalık Holding'in yurtdışı iştiraklerinin de bulunduğu Türkmenistan ve Dubai (Birleşik Arap Emirlikleri). 24 Ağustos 2016 tarihli evraklarda ise şirketin hak sahipliğinin Türkiye'de Rema Group adlı tekstil şirketinin kurucusu olan Recai Arslan'a geçtiği görülüyor.

1995'te kurulan Textiles International Ltd.'nin faaliyet gösterdiği ülkeler ve faaliyet alanlarının da Oipano ile aynı olması dikkat çekiyor. Kayıtlarda firmanın değerinin 5 milyon dolar olduğu belirtiliyor. 10 Kasım 2010'da şirket direktörü Şafak Karaaslan'ın Trident yetkilileriyle olan yazışmalarında, şirket hisselerin devredilmediği, sadece kaybolduğunu deklare eden Ahmet Çalık imzalı bir evrağa rastlanıyor.

Bu sayede şirketin gerçek sahibinin Ahmet Çalık olduğu anlaşılıyor. 24 Ağustos 2016'da ise firmanın hak sahipliğinin yine Recai Arslan’a geçtiği görülüyor. Ancak bu işlemin ardından Çalık Holding ile bağlantılı isimler şirket direktörlüğünde kalmaya devam ediyor. Bu görevi yürütmeye devam eden Şafak Karaaslan ve Metin Atalay, Şubat 2018’de görevi Çalık Holding’in tekstil sektöründe faaliyet gösteren şirketi Gap Pazarlama'nın ofis müdürü olan Süleyman Kankul'a devrediyorlar.

1993 yılında kurulan Lasarre Trading Ltd.'nin direktörleri de 2007 yılından itibaren Şafak Karaaslan ve Metin Atalay iken 2018'de bu iki isimler yerine yine Süleyman Kankul getiriliyor.

Aralık 2000'de 50 bin dolar sermayeyle kurulan Sonjah International Limited’in direktörlüğünü de Şafak Karaaslan ve Metin Atalay yürütüyor. Firma 23 Ocak 2017'de kapatılıyor.

Şirketler faaliyet raporunda yok

Çalık Holding'in dünyanın 20 farklı ülkesinde iştiraki var. Holding'in tekstil sektöründe faaliyet gösteren şirketi GAP Pazarlama ise 40 ülkede faaliyet gösteriyor. Holding'in 2020 faaliyet raporuna göre, 1994 yılında kurulan GAP Pazarlama'nın birçok farklı ülkede fason tedarik ağı var.

Şirketin iştirakleri Dubai merkezli Gap Pazarlama FZE, New York merkezli Gappa Textiles Inc. ve BAE merkezli Synchron Global Trading FZE diye sıralanıyor. Holdingin tekstil kolunda faaliyet gösteren bir diğer şirketi Çalık Denim'in ise Hollanda'da Calik Denim B.V., Türkmenistan'da Balkan Dokuma TGPJ, Serdar Pamuk Egrigi Fabrigi ÇJB, Türkmenbaşı Tekstil Kompleksi, Gap Türkmen-Türkmenbaşı Jeans Kompleksi, Mısır’da Çalık Alexandria for Readymade Garments adlı bağlı şirketleri ve üretim merkezleri bulunuyor.

Ancak Pandora Papers ile ortaya çıkan Britanya Virjin Adaları merkezli offshore firmalar, Holding'in faaliyet raporlarında belirtilen yurtdışı şirketleri arasında yer almıyor.

Çalık Grubu

Çalık Holding, AKP iktidarı döneminin en hızlı yükselen gruplarından biri. Holding, özelleştirmeler, TOKİ ihaleleri, yurtdışı anlaşmaları ve uygun kredi koşullarıyla enerjiden telekomünikasyona, finanstan tekstile, inşaattan medyaya kadar birçok sektörde hızla büyüdü. Yıllık faaliyet raporlarına göre Holding, 2012'den 2020'ye öz kaynaklarını yaklaşık dokuz kat artırdı ve 1 milyar 600 milyon liradan 13 milyar 900 milyon liraya çıkardı.

Holding'in yönetim kurulu başkanı Ahmet Çalık. Forbes'in 2021 listesinde 1,5 milyar dolarlık servetiyle dünyanın en zenginleri arasında 2035'inci sırada. Çalık, aynı derginin 2020 Türkiye listesinde de ülkenin en zengin beşinci kişisi.

Ancak Ahmet Çalık'ın ne kadar vergi ödediğine açık kaynaklardan ulaşmak zor. Gelir İdaresi Başkanlığı'nın en son açıkladığı 2019 vergi rekortmenleri listesinde Ahmet Çalık'ın ismi yer almıyor, Çalık, ismini açıklamama hakkını kullanmış görünüyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın damadı, eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak da 2007'den 2013'ün sonuna kadar Çalık Holding Genel Müdürlüğü görevini yürütmüştü. Holding'e 1999'da Hazine Uzmanı olarak katılan Berat Albayrak, Genel Müdürlük görevini şu an Holding'e bağlı Turkuvaz Medya Grubu'nun başkanvekili olan ağabeyi Serhat Albayrak'tan devralmıştı.

Telekomünikasyon, inşaat, enerji ve maden alanında çok sayıda ihale alan Holding, TMSF tarafından el konulup satışa çıkarılan Sabah-ATV için Aralık 2007'de yapılan ihalenin de kazananı olmuştu.

O dönem bütün katılımcıların çekildiği ihalede tek teklif Berat Albayrak'ın genel müdürü olduğu Holding'den geldi. Grup, medya sektörüne girerken kamu bankalarından 750 milyon dolarlık kredi aldı. Sabah-ATV'nin Çalık grubuna satılması medyada bir kırılma noktası oldu. Bu tarihten sonra ana akım medyanın büyük kısmının iktidara yakın şirketlere geçtiği süreç başladı.

Offshore nedir?

Pandora Papers, sınırların ötesinde kurulmuş ve genellikle para ve varlıkların gizli mülkiyeti ile sonuçlanan karmaşık şirket ağlarını ortaya koyuyor.

Örneğin, birinin Türkiye'de bir mülkü olabilir, ancak diğer ülkelerde bulunan bir şirketler zinciri veya 'offshore' aracılığıyla bu mülke sahip olabilir.

Offshore terimim "vergi cennetleri" denilen ülkelerde 1960'lı yıllarda ortaya çıktı.

Offshore'nin avantajları:

Şirket kurmak kolay
Şirketlerin sahiplerini belirlemeyi zorlaştıran yasalar var
Düşük veya hiç kurumlar vergisi yok

Neden tercih ediliyor?

Bu sorunun yanıtını ekonomi alanındaki yazılarıyla tanınan Mahfi Eğilmez şöyle yanıtlıyor:

1- Kişi ve kurumların varlıklarının karşı karşıya olduğu siyasal riskin derecesini düşürmek.

2- Kişi ve kurumların kazanç veya servetlerine gizlilik sağlamak. İki tür gizlilik söz konusu olabilir: İlk olarak varlığın devletten saklanması, ikinci olarak da aileden veya akrabalardan saklanması.

3- Davalara karşı kazanç ve serveti koruma arzusu. Herhangi bir nedenle kişinin aleyhinde açılabilecek tazminat davası gibi davalarda kıyı bankalarında tutulan kazanç ve servetler bilinmeyeceği için davaya konu olmaz.

Peki nerelerde?

Vergi cennetlerinin kesin bir listesi yok. Ancak en iyi bilinen destinasyonları Avrupa Birliği (AB), ilk kez Haziran 2015'te açıklamıştı. Liste 30 ülkeden oluşuyordu. Listenin hazırlanma nedeni "Vergilerini tam olarak ödemekten kaçınan uluslararası dev şirketlerle mücadele" idi:

Andorra, Lihtenştayn, Guernsey, Monako, Morityus, Liberya, Seyşeller, Brunei, Hong Kong, Maldivler, Cook Adaları, Nauru, Niue, Marshall Adaları, Vanuatu, Anguilla, Antigua ve Barbuda, Bahamalar, Barbados, Belize, Bermuda, İngiliz Virgin Adaları, Cayman Adaları, Grenada, Montserrat, Panama, St. Vincent ve Grenadines, St Kitts ve Nevis, Turks ve Caicos, Amerikan Virgin Adaları...

Yasa dışı mı?

Yasalardaki boşluklar, insanların paralarını taşıyarak veya vergi cennetlerinde şirketler kurarak bazı vergileri ödemekten yasal olarak kaçınmalarına izin veriyor, ancak bu genellikle etik dışı olarak görülüyor.

Politikacılara, özellikle Panama Belgeleri gibi önceki sızıntıların ardından vergiden kaçınmayı veya varlıkları gizlemeyi zorlaştırmaları yönünde tekrar tekrar çağrılar yapılmıştı.

Ancak birçok ülkede bu konuyla ilgili hiçbir adım atılmadı.

Ne kadar para saklı?

Kesin olarak söylemek mümkün değil, ancak ICIJ'ye göre tahminler 5,6 trilyon dolar ile 32 trilyon dolar arasında değişiyor.

Uluslararası Para Fonu da, vergi cennetlerinin kullanımının dünya çapında hükümetlere her yıl 600 milyar dolara kadar vergi kaybına mal olduğunu açıkladı.

(HA)