2019 Kültür-Sanatta Nasıl Geçti? Joker, Nobel, Susamam, GOT, Sansürler ve Yitirdiklerimiz

Yeni kültür mekanları, algıları değiştiren sergiler, hayatını kaybedenler, ödüllü, tartışma yaratan filmler, merakla beklenen diziler ve fark yaratan müzikler... Bunun yanında sansürlenen, engellenen oyunlar ve kitaplar. Kültür-sanat 2019'da nasıl geçti?

Çağdaş sanatta yeni mekânlar

Türkiye özelinde çölleşen kültür sanat alanı 2019'un sonbahar döneminde çağdaş sanat alanındaki atılımlarla ivme kazandı.
Koç Vakfı'nın merakla beklenen yeni çağdaş sanat müzesi ARTER'in açılışı bu alandaki önemli adımlardan biriydi. Bir başka yeni sanat mekanı ise Eskişehir'de açıldı: Odunpazarı Modern Müzesi.

Sebat Apartmanı Daire 1'deki eski Agos gazetesi ise 23,5 Hrant Dink Hafıza Mekanı olarak açıldı. 

Arter

Başta 16. İstanbul Bienali olmak üzere aynı dönemde peş peşe açılan önemli sergiler de dikkat çekiciydi. Kentsel dönüşüm, göç, zorla yerinden edilme, istila, doğa tahribatı, eko feminizm, yok olan su kaynakları, küresel iklim adaleti gibi konuları "7. Kıta" başlığıyla tartışmaya açan bienalin yanı sıra İstanbul Modern'deki Canan Tolon'un "Sen Söyle" ve SALT'taki Nur Koçak'ın "Mutluluk Resimlerimiz" sergileri başı çekti.

Mutluluk Resimlerimiz

"Muzu yedim, çünkü açtım"

Senenin son ayında dünyadan "çarpıcı" bir yerleştirme ve performans geldi. İtalyan sanatçı Maurizio Cattelan'ın ABD'deki Art Basel Miami Beach'te sergilenen işi, 120 bin dolara alıcı bulmuştu. Koli bandıyla duvara yapıştırdığı 'Komedyen' isimli muz çalışması için henüz "bu sanat mıdır?" sorusu gündemdeyken performans sanatçısı David Datuna, bir performansla duvardaki muzu yedi ve "Muzu neden yediniz?" sorusuna "Çünkü açtım" yanıtını verdi.

Joker'den Kız Kardeşler'e...

Sinemada yine çok verimli bir yıldı. Bu yılın en dikkat çeken ve çok konuşulan yapımı şüphesiz Todd Phillips'in "Joker"iydi. Gotham şehrinin "kötü" karakterlerinden Joker'in nasıl Joker olduğuna odaklanan film, Cannes'da ödül aldı, başrol oyuncusu Joaquin Phoenix'i performansıyla kariyerinde üstlere taşıdı.. Kimileri kötülüğün yüceltilmesi diyerek filmi sorunlu buldu kimisi de kötülüğe giden yolu iyi tasvir ettiği için çok beğendi.

Joker

Son yılların en yakıcı meselelerinden göç ve mültecilik üzerine, çocuk gözünden bakan bir film, "Kefernahum" senenin başlarında merceğimize takıldı. Nadine Labaki'nin filmi, Beyrut'un fakir mahallelerinde yaşam mücadelesi veren 12 yaşındaki Zain'in ailesini "Beni neden doğurdunuz?" diyerek dava açmasına kadar gelen süreci anlatıyordu.

Kefernahum

Emin Alper'in üçüncü sinema filmi "Kız Kardeşler" eleştirmenler gözünde bu yılın en iyi yerli yapımı olarak yerini aldı. Emin Alper sinemasını bir adım öteye çıkarırken film aynı zamanda yurtiçi ve yurtdışından da pek çok ödül getirdi yönetmenine. 

Kız Kardeşler

Çoğumuzun çocukluk anılarında dans ve müzikleriyle yer eden efsane Michael Jackson hakkındaki çocuk istismarı iddialarını tekrar gündeme getiren "Leaving Neverland" belgeseli, HBO kanalında iki bölümlük bir belgesel olarak düştü. Tanıklıkların yanı sıra fotoğraflar, görüntüler ve ses kayıtlarıyla desteklenen filmin yönetmeni Dan Reed belgeselini şöyle özetliyordu:

"Bu, Michael Jackson hakkında bir hikâye değil. Bu, Jackson ile yolları kesişmiş iki aile üzerinden çocuk istismarının anlatımı."

Yılın sonuna doğru ise heyecanla beklenen bir ekibin filmi Netflix'teydi. Martin Scorsese'nin filmi "The Irishman"de kimler kimler yoktu ki! Robert De Niro, Al Pacino, Joe Pesci, Harvey Keitel ile rüya takım oluşturan "The Irishman", dört saatlik süresiyle biraz sabırları zorladı.

Quentin Tarantino'nun başrollerinde Brad Pitt ve Leonardo Di Caprio'nun yer aldığı "Bir Zamanlar Holyywood"da Pitt ve Di Caprio beyazperdede ilk kez bir araya gelse de film beklenenin altında kaldı. Ama yine de Tarantino tarzı sahneleriyle akıllarda yer etti. 

Yılın sonlarına doğru vizyona giren Kıvanç Sezer'in "Küçük Şeyler"i, hem tür olarak hem de Türkiye bağımsız sineması adına dikkat çekti. Vizyona 100 salonda giren "Küçük Şeyler", ikinci haftada 4 salona düştü. Bunun üzerine sosyal medyada kendiliğinden bir kampanya başladı. Bir diğer dikkat çeken yerli yapım ise yine yurtdışından ödüllerle dönen Serhat Karaaslan'ın "Görülmüştür"dü.

Bu liste uzar gider ancak yıl içinde odağımıza aldığımız iki kadın filmini de es geçmeyelim. "Çizilen yoldan çıkan bir kadını" anlatan Çağla Zencirci ve Guillaume Giovanetti'nin "Sibel" filmi ve "Ölmek değil, koşmak isteyen kadınları" merceğine alan Céline Sciamma'nın "Alev Almış Bir Genç Kızın Portresi."

Alev Almış Bir Genç Kızın Portresi

Star Wars ise final yaptı. Star Wars: Güç Uyanıyor"da imzası bulunan J.J. Abrams'ın yönetmen koltuğuna geri döndüğü ve serinin finalini yapan "Star Wars: Skywalker'ın Yükselişi"; The Resistance'ın özgürlük adına verdiği son büyük savaşı beyaz perdeye taşıdı. 

Sansürler, engeller, yasaklamalar...

Grup Yorum, Sıla gibi müzisyenlerin konserlerine, Ankara Birlik Tiyatrosunun ve Levent Üzümcü'nün oyunlarına getirilen yasaklar, televizyon kanallarında sansürlenen filmler, yayınevlerine fuarlarda stand engellemesi, Alpay, Ben Fero gibi sanatçılar hakkında başlatılan soruşturmalar, yazarların katılacağı söyleşilere, kültür konferanslarına engellemeler, Çocukları Muzır Neşriyattan Koruma Kurulunun 'muzır' bulduğu kitaplar ve daha pek çok sansür vakası 2019 yılında da yaşandı.

TIKLAYIN - Sıla Konserine 'Hassasiyetler' Engeli

TIKLAYIN - Konserinde Deniz Gezmiş ve Berkin Elvan'ı Anan Alpay'a Soruşturma

TIKLAYIN - İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğü Şair - Yazar Haydar Ergülen'in Etkinliğini İptal Etti

TIKLAYIN - 4 Çocuk Kitabı "Muzır" İlan Edildi, Yayıncılar Birliği Tepkili

TIKLAYIN - Kayseri Valiliği Hrant Dink Vakfı'nın Konferansını Engelledi

TIKLAYIN - Breaking Bad Filmi Netflix'te Sansüre Takıldı

TIKLAYIN - Sabitfikir'e küçük İskender Tepkisi

Haluk Bilginer Emmy'e değer görüldü

Eylül ayında "aday" diye duyurusu yapılınca tüm Türkiye çok heyecanlandı. Nihayet Kasım'da Haluk Bilginer, "Şahsiyet" dizisindeki rolüyle 47. Uluslararası Emmy Ödülleri'nde en iyi erkek oyuncu seçildi. Törendeki konuşmasında Bilginer, dizide adalet ve bellek kaybı kavramlarının anlatıldığını belirterek, "İçinde yaşadığımız toplumun bellek kaybı yaşamadığından emin olun"' dedi.

Diziciler için bu yılın en önemli ve çok konuşulan konusu ise "Game of Thrones"un final yapması oldu. Merakla beklenen sezon finali takipçiler tarafından çok beğenilmese de dizi, diziler tarihinin en iyileri içinde çoktan yerini aldı. 1986 yılında Ukrayna'da Çernobil nükleer santralindeki patlama ve sonrasında yaşananları konu edinen "Chernobyl" dizisi de bu yıl öne çıkan yapımlardan biriydi.

 
Game of Thrones

Müzik dünyası 'susmadı'

Müzik dünyası ve sosyal medya Eylül ayında bir şarkıyla sallandı: "Susamam". Şanışer'in öncülüğünde sanatçılar Fuat, Ados, Hayki, Server Uraz, Beta, Tahribad-ı İsyan, Sokrat St, Ozbi, Deniz Tekin, Sehabe, Yeis Sensura, Aspova, Defkhan, Aga B, Mirac, Mert Şenel ve Kamufle ile birlikte seslendirdiği "Susamam" adlı şarkı Youtube'dan paylaşıldı. Şarkı, Youtube'un trend listesinde birinci sıraya yükseldi. Takip eden günlerde "Susamam" şarkısında yer alan 18 rapçi hakkında savcılığa şikayette bulunuldu. Parçada "gurbet" temalı bölümü seslendiren Defkhan ise Twitter hesabından projeden ayrıldığını açıkladı.

Ermeni besteci ve müzikolog Gomidas'ın doğumunun 150. yılıydı. Bu vesileyle Cemal Reşit Rey Konser Salonu'nda "Aydınlık Sabahın Sesi" başlığıyla düzenlenen konserde; Türkiye, ABD ve Ermenistan'dan konuk sanatçı ve topluluklar Gomidas'ın eserlerini seslendirdi.

Hollanda'nın Amsterdam kentinden bir Anadolu rock ve Türk Psychedelic Folk grubu olarak çıkan Altın Gün son yılların öne çıkan topluluklarından. Altın Gün ismi 'Gece' albümüyle 62. Grammy Ödülleri için yarışacak adaylar listesinde açıklandı.

Yılın sonlarına doğru İstanbullu müzikseverler için üzücü bir haber geldi Şişhane taraflarından. Satışı gerçekleşen Lale Plak'ın bugün son günü. 13 Mayıs 1954'te Hakan Atala'nın babası ve amcasının açtığı Lale Plak, yıllarca pek çok müzisyenin, müzikseverin, koleksiyoncunun müzik konuştuğu bir buluşma mekanıydı. 

Tartışmalı Nobel

22. İstanbul Kitap Fuarının bu yılki ana teması , Kent Kültürü ve İstanbul'du. Bu yılın Onur Yazarı ise Adnan Özyalçıner, yaşamı, eserleri ve kendisinin de yazarı olduğu 1950 Kuşağı hakkında pek çok söyleşi ve etkinlik düzenlendi. Edebiyat dergilerinde Özyalçıner ile yapılmış pek çok söyleşi okuduk. 

Elif Şafak'ın da aday gösterildiği prestijli edebiyat ödülü Booker bu yıl iki kadın yazara; Margaret Atwood ve Bernardine Evaristo'ya değer görüldü.

Nobel Ödülü yine tartışmalara sahne oldu. Srebrenitsa katliamını inkâr ettiği ve Sırp savaş suçlularını savunduğu iddia edilen yazar Peter Handke'ye 2019 Nobel Edebiyat Ödülü verilmesine yönelik tepkiler yükseldi. Başta Bosna olmak üzere Türkiye'den de edebiyat kurumları ve Türkiye'nin Stockholm Büyükelçisi ödülün geri alınması için açıklamalarda bulundu. (AÖ)