Anayasayı konuşmak II

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Anayasa Uzlaşma Komis­yonu, 3 Kasım Perşembe günü Dolmabahçe Sarayı'nda medya mensup­larıyla buluşarak, yeni anayasa çalış­malarında izleyeceği yolu kamuoyuy­la paylaştı. Meclis Başkanı Cemil Çiçek'in grubun çalışma ilkelerini an­lattığı toplantıda, gazeteciler ve tele­vizyoncular, soru sorma ve önerileri­ni dile getirme imkânı buldular.

Toplantı basına en çok, gayri­müslimlerin gazetelerinin de çağrıl­masıyla yansımıştı. Agos, Jamanak, Apoyevmatini ve Şalom toplantıya katıldı ve Jamanak dışındakiler söz alarak, yeni anayasaya dair görüşle­rini dillendirdiler. Geçen haftaki yazımın sonunda, Marmara ve İho'nun bu toplantıya çağrılmama­sının önemli bir kusur olduğunu yazmıştım. Toplantı henüz başla­madan, bunun nedenini TBMM Genel Sekreter Yardımcısı Dr. İrfan Neziroğlu'na sordum. Neziroğlu, sorunun bilgisizlikten kaynaklandı­ğını söyledi ve iki gazeteyle en kısa süre içinde ilişki kurarak özür dileyeceklerini, bir sonraki toplantıya onları da mutlaka davet edecekleri­ni söyledi.

Foto muhabirlerinin görüntü aldı­ğı sırada, Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) İstanbul milletvekili Sırrı Süreyya Önder, Meclis Başka­nı'na, Balyan ailesi tarafından inşa edilen bu sarayda bizlerin de toplan­tıya katılmasının ne kadar önemli ol­duğunu, böylece belki de Garabed ve Nigoğos efendilerin ruhunun bir nebze şad olacağını söyledi. Bizler de, toplantı sırasında söz aldığımızda, onyılların susturulmuşluğunun ardından, yeni anayasanın tartışılacağı bir toplantıya davet edilmekten dola­yı mutlu olduğumuzu dile getirdik; ardından da süreçle ilgili görüş ve kaygılarımızı anlattık.

Geçen hafta, toplantıda neler söy­lemek istediğimizi yazmıştım. Orada yazdıklarıma özetle değinme şansı buldum. Bu toplantıyı BDP'nin Anayasa Komisyonu üyesi bir akade­misyenin tutuklandığı bir hafta yapı­yor olmanın demokrasimizin çıtası ve kat etmemiz gereken yol hakkında fikir verdiğini söyleyerek başladığım konuşmada, sürecin kırmızı çizgisiz, önkoşulsuz yürümesi gerektiğini, Türkiye'de temel sorunun yurttaşlar arasında eşitlik sorunu olduğunu, bunun giderilmesi için başta yurttaş­lık tanımının etnik referanslardan arındırılması olmak üzere türlü deği­şiklikler yapılması gerektiğini ifade ettim. Anayasa dışı özgürleştirici kanun değişikliklerinin de -misal Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde (AİHM) mahkûm edilen 301. Madde'de- şart olduğunu ekledim.

Anayasa'nın gayrimüslimlerle ilgi­li faslında ise, Türkiye'de yapılan her kanuni değişikliğin bizleri doğrudan etkilediğini, bu bakımdan kendimize münhasır taleplerimiz olmadığını, ama öte yandan, azınlıkların duru­munun, demokrasinin hangi düzey­de olduğunu gösterdiğinden, önemli olduğunu dile getirdim. Burada önemli olan, cumhuriyet tarihinin gayrimüslimler açısından ayrımcılık­ların tarihi olduğu ve yeni anayasanın bu bakımdan özeleştiri içeren bir bakışla yazılması gerektiğiydi. Beri yandan, azınlık haklarının, Lozan Antlaşması'nın içeriğini aşması ge­rektiğini, anayasal güvence altına alı­narak, bizlerin, sürekli Lozan bağla­mında tartışılan yabancı unsurlar ol­maktan kurtarılmamız gerektiğini anlattım.

"Lozan'ı aşmak" sözleriyle kast et­tiğim şeyin, "Lozan'ı lağvetmek" ol­madığını okurların dikkatine sun­mak isterim. Zira Ermeni toplumun­da bu konuyu çarpıtarak kafa karışık­lığı yaratmak isteyenler var. Türki­ye'nin, kurucu antlaşması olan Lo­zan'ı tanıması ve uygulaması gerekti­ği ortada. Öyle de olmalı zaten. Ama Anayasa ve yasaların esası, Lozan'la gayrimüslimlere verilen ve büyük ço­ğunluğu fiilen gasp edilmiş durumda olan haklarla yetinen değil, günümü­zün uluslararası insan hakları ve azın­lık hakları standartlarını dikkate alan bir ruha sahip olmalı ki, bizler, hak­larımız için sürekli olarak, yabancı devletlerle yapılan bir antlaşmayı ha­tırlatmaktan ve üzerimizdeki 'yaban­cı, öteki' etiketlerinden kurtulabilelim. Kast edilen budur, Lozan'ın as­kıya alınması, uygulanmaması, yok sayılması değil.

İş zor ama

Anayasa Uzlaşma Komisyonu'nun işi sahiden zor olacak gibi görünüyor. Meclis'teki dört partiden 12 vekilin yer aldığı komisyonun çalışma usul­leri, kararların görüş birliğiyle alın­masını öngörüyor. Bu komisyon, ye­ni anayasanın yapılması sürecinde çok önemli bir rol oynayacak.

Ancak belli başlı bazı konularda birbiriyle uzlaşması mümkün olma­yan partilerin nasıl görüş birliğine va­racağı ve nasıl ortak karar alacağı, çok ciddi bir soru işareti. Bu, komis­yon, üzerinde uzlaşılamayan bir ko­nuda karar alamayacak demek. Böyle pek çok mesele olacağını öngörebili­riz. Peki, o zaman ne olacak? Anayasa için bir B planı var mı?

Uzlaşma Komisyonu'nun kuruluş ilkeleri, motivasyonu, görüş topla­mak için yapacağı görüşmeler, açtığı internet sitesi, hepsi çok düzgün, te­miz, demokratik görünüyor. Bu da insanda bir şüphe uyandırıyor. Top­lantıya katılan gazetecilerle ve sonra­sında çevremdekilerle sohbetlerimde edindiğim izlenim, komisyon çalış­malarının bir sonuca varacağına dair derin şüpheler olduğu yönünde. Bu girişimlerin birer göz boyamadan ibaret olduğunu düşünenler çoğun­lukta.

Bunda, şüphesiz, komisyonun ba­şındaki Cemil Çiçek'le ilgili görüşle­rin ve Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) otoriter uygula­malarının büyük payı var. Görünen o ki, AKP, A planı olan bu Uz­laşma Komisyonuyla, anayasayı top­lumsal müzakere ve diyalog kanalla­rını açık tutarak yaptığı izlenimini vermek istiyor. Eğer bu plan tutmazsa, ki tutması zor görünüyor, başka planlar devreye girecektir mutlaka.

Şahsen, bu sürece dair bütün hak­lı kaygılara rağmen, Anayasa Uzlaş­ma Komisyonu'nun çalışmalarını önemsemek gerektiğine inanıyorum. Türkiye'nin yeni anayasası yazılır­ken, demokratik taleplerimizi dile getirmek, insan hakları temelli ilkele­ri komisyonun gündemine sokmak, bunlarla hiç değilse tarihe not düş­mek azımsanacak şeyler değil.

Herkes öneride bulunabilir

Uzlaşma Komisyonu, yeni anayasa.tbmm.gov.tr adresinde dileyen herkesin Anayasa'yla il­gili görüşlerini de topluyor. Şu ana kadar fazla ziyaretçisi olma­sa da, iyi hazırlanmış bir site bu. Bu mecrayı kullanarak, doğru­dan komisyon üyelerinin dikkatine sunulmak üzere yeni anaya­sa hakkında öneride bulunmak mümkün. Anayasaya ilişkin ta­lepleri dile getirmek, bu taleple­rin tartışılmasını sağlamak, bu sayede, komisyon içinde özgür­lükçü fikirleri savunacak millet­vekillerine destek sağlamak önemli.

Nihayetinde, gerçek demokra­si ancak katılımcılıkla mümkün. Katılımcılık ise katılmakla... (RK/EKN)