2014'te Twitter Sansürünün %90’ı Türkiye’den

Twitter yılda iki kez şeffaflık raporu yayınlıyor. 2014’ün ilk altı ayını Erdoğan ve bakanlar hakkındaki yolsuzluk iddiaları şekillendirdi. Yerel seçimler öncesinde Twitter’a erişimin yasaklanmasının yarattığı baskıyla şirket “ülke bazlı içerik gizleme” (country withheld content) aracını uygulamaya soktu.

Ülke bazlı içerik gizleme aracı, Twitter’ın kendi kurallarına uygun olmasına rağmen ülkelerin yasalarına göre suç sayılan ifadelerin engellenmesi amacını taşıyor. Örneğin, Fransa’da nefret söylemi yasaları her türlü ırkçı ifadeyi suç kabul ediyor, Rusya’da ise insanları intihara özendiren ifadeler suç.

Türkiye’deki yasalar ifade özgürlüğünü daha da kısıtlayan bir ruha sahip. İnternet ortamında yapılan yayınları düzenleyen 5651 sayılı kanunun 8. maddesi sadece belirli konulara dair içeriğe engelleme konulabileceğini belirtiyor. Bunlar: intihara yönlendirme, çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu ve tehlikeli madde kullanılmasını kolaylaştırma, müstehcenlik ve fuhuş, kumar oynanması için yer ve imkân sağlama ile Atatürk aleyhine işlenen suçlar.

Ancak aynı kanunun 9. maddesi “kişilik haklarının ihlali” nedeniyle gerçek kişilerin ve kuruluşların sulh ceza mahkemelerine başvurabileceklerini belirtiyor. Türkiye’den Twitter’a iletilen sansür taleplerinin büyük bir bölümünde de kişilik hakları sebep gösteriliyor.

Mart 2014’te Twitter’ın Türkiye çapında engellenmesi yol açan @oyyokhirsiza hesabının kapatılması için başvuran eski Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım (seçim döneminde İzmir Belediye Başkanı adayıydı) ve denizcilik şirketi sahibi oğlu Erkam Yıldırım kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia etmişlerdi.

Nisan 2014’te Twitter heyeti ile sansür görüşmelerini de yapan Ulaştırma Bakanı Lütfi Elvan seçim döneminde kendisini Twitter’da eleştiren 68 tweet’i bu maddeyi öne sürerek engelletmişti.

Böylece Twitter’ın 2014’ün ilk altı ayına dair şeffaflık raporu yayınlandığında, Türkiye sadece üç aylık sansür performansıyla dünya birincisi olmuştu.

2014 Ocak - Haziran döneminde Twitter’ın sansürlediği 25 hesabın 17’si, ve 251 tweet’in 183’ü Türkiye’nin talebi üzerine sansürlendi. Bunların çoğunun siyasi eleştiri ve yolsuzluk haberleri yüzünden sansürlendiğine dair detaylı bir analizi şurada bulabilirsiniz.

Bugün Twitter 2014'ün ikinci yarısına dair şeffaflık raporunu yayınladı. Durum Türkiye adına endişeleri daha da artırır nitelikte. 2014 Temmuz - Aralık döneminde Twitter'ın tüm dünyada sansürlediği 85 hesabın 62'si, ve 1982 tweet'in 1820'si Türkiye'nin talebi üzerine yasaklanmış.

Böylece 2014 yılında sansürlenen toplam 110 hesabın 79'u (yüzde 72) ve 2233 tweet'in 2003'ü (yüzde 90) Türkiye'nin talebi üzerine sansürlenmiş oldu.

Bugün Twitter 2014’ün ikinci yarısına dair şeffaflık raporunu yayınladı. Durum Türkiye adına endişeleri daha da artırır nitelikte. 2014 Temmuz - Aralık döneminde Twitter’ın tüm dünyada sansürlediği 85 hesabın 62’si, ve 1982 tweet’in 1820’si Türkiye’nin talebi üzerine yasaklanmış.

Böylece 2014 yılında sansürlenen toplam 110 hesabın 79’u (%72) ve 2233 tweet’in 2003’ü (%90) Türkiye’nin talebi üzerine sansürlenmiş oldu.

Twitter yeterince şeffaf mı?

Bu sorunun cevabı net bir hayır. Çünkü Twitter’ın hangi içeriği hangi sebeple sansürlediğini tam olarak bilemiyoruz. Sadece Twitter’a Türkiye mahkemelerinden gönderilen kararları derleyen ChillingEffects.org arşivinde yayınlanan kısmını bilebiliyoruz.

Takip edebildiğim kadarıyla tüm kararlar iletilmiyor, iletilen kararların talep eden kısımları siyahla sansürlendiği için hangi siyasetçinin sansür talebinde bulunduğunu bilemiyoruz, ve taranan mahkeme dökümanları düşük kalitede olduğu için sansürlenen linkleri çözmek oldukça zorlaşıyor.

Buna rağmen 2014 yılında sansürlenen toplam 79 hesabın 30’unu listelemek mümkün:

Üstü çizili olanlar, sansür kararından sonra hesabını silen veya Twitter tarafından hesabı kapatılanlar.

Sansürlenen tweet sayısı ise aslında 2003 ile sınırlı değil, zira, sansürlenen hesaplardan atılan tüm tweet’ler o ülkede sansürlenmiş oluyor. Hesap sansürü yoluyla 279 bin 987 adet tweet ile tweet sansürü yoluyla da 2003 tweet’i ekleyince 2014 yılında toplam 281 bin 990 ifade, görüş, duygu, bilgi, iddia ve görsel’in Türkiye’de sansürlenmiş olduğu ortaya çıkıyor.

2015’e dair bir umut var mı?

Bu listeye 2015’in ilk ayında engellenen 10 hesap dahil değil. Bunlar Suriye’ye MİT TIR’ları ile gönderilen silahlara dair iddiaları yayımlayan @LazepeM hesabı, ve aynı mahkeme kararıyla engellenen diğer 9 hesap.

Twitter’ın şeffaf olmadığı bir husus da, Türkiye’nin sansür taleplerine verdiği farklı tepkiler. Örneğin @oyyokhirsiza hesabı hakkında verilen kararı Twitter avukatları temyiz edip üst mahkemede bozdurmayı başardı, ancak sansür talep edilen her hesap ve her tweet hakkında aynı derece mücadele edip etmediğini bilmiyoruz.

Twitter şeffaflık raporunda itiraz ettiği kararların yaklaşık %5’inden sonuç alabildiğini belirtiyor, Türkiye’de kaç karara itiraz ettiğini bilmiyoruz. Twitter’ı savunmak gerekirse, hükümet hakkındaki iddiaların ve eleştirilerin sansür edildiği bu durumun en büyük sorumlusu iktidar partisinin yasal sınırlarını daralttığı ifade özgürlüğü ve hükümetin müdehaleleriyle çiğnenen yargı bağımsızlığıdır.

Ancak, BirGün Gazetesi hakkında verilen mahkeme kararına Twitter’ın kendi inisiyatifiyle uymaması şirketin Türkiye yargı kararlarına bakışı hakkında yeni bir fikir verebilir.

Bilindiği gibi @LazepeM hesabının sansürlenmesiyle başlayan süreçte BirGün Gazetesi iddiaya konu belgeleri haber yapmış ve Twitter hesabından haber linklerini paylaşmıştı. Bu iddialar hakkında yayın yasağı alan Adana 5. Sulh Mahkemesi kararında @BirGun_Gazetesi Twitter hesabının engellenmesi de var.

Twitter bu karara tamamen uymayacağını, BirGün’ün “sadece konu ile ilgili bazı tweet’lerini engellediğini” duyurdu. Twitter’ın hangi kriterle, neye dayanarak bu kararı aldığını bilmiyoruz. Ancak bulabildiğim kadarıyla engellenen 6 adet tweet var, bunlar Suriye’ye giden TIR’lar hakkında olduğu iddia edilen savcılık belgelerini doğrudan Twitter üzerinde paylaşmıyor, sadece o konuya dair BirGün’ün kendi internet sitesinde yer verdiği haberlere link veriyor.

Eğer Twitter bu örnekteki gibi, Twitter’da paylaşılan içeriğe göre değil, link verilen içeriğe göre sansür yapmaya başlarsa çok tehlikeli bir yola girebiliriz. Bildiğiniz gibi, Engelli Web tarafından derlenen listede Türkiye makamları tarafından URL bazlı yasaklanmış olan 65,539 internet sitesi var. Bu sitelerdeki herhangi bir sayfaya verilen linkleri Twitter’da sansürlemek internetteki ifade özgürlüğünü daha da daraltır.

Twitter sansürü nasıl aşılır?

Şimdilik, Twitter’ın ülke bazlı içerik gizleme yöntemini aşmak oldukça kolay. İçerik sadece Türkiye’de engellendiği için, Twitter’da Ayarlar > Hesap sayfasındaki İçerik bölümünden ülkenizi değiştirmeniz yeterli. Twitter burada tarayıcı çerezlerina göre sansür uyguluyor, ancak IP üzerinden ülke seçimi yoluna gidilirse VPN kullanmak gerekecektir.

Eğer Twitter bu örnekteki gibi, Twitter’da paylaşılan içeriğe göre değil, link verilen içeriğe göre sansür yapmaya başlarsa çok tehlikeli bir yola girebiliriz. Bildiğiniz gibi, Engelli Web tarafından derlenen listede Türkiye makamları tarafından URL bazlı yasaklanmış olan 65,539 internet sitesi var. Bu sitelerdeki herhangi bir sayfaya verilen linkleri Twitter’da sansürlemek internetteki ifade özgürlüğünü daha da daraltır.

Twitter sansürü nasıl aşılır?

Şimdilik, Twitter’ın ülke bazlı içerik gizleme yöntemini aşmak oldukça kolay. İçerik sadece Türkiye’de engellendiği için, Twitter’da Ayarlar > Hesap sayfasındaki İçerik bölümünden ülkenizi değiştirmeniz yeterli. Twitter burada tarayıcı çerezlerina göre sansür uyguluyor, ancak IP üzerinden ülke seçimi yoluna gidilirse VPN kullanmak gerekecektir.

Twitter’ın Erdoğan hükümeti tarafından ülke çapında engellendiği 20 Mart geceyarısı #TurkeyBlockedTwitter etiketini dünyaya duyurmuştuk. Sansüre rağmen Türkiye’de bu denli aktif bir kullanıcı profili varken Twitter’ın hükümet taleplerine bu denli boyun eğmesi ancak uzun süreli bir engelleme tehditiyle açıklanabilir.

Türkiye’nin sansürü başladığında Twitter erişim yasağını zorlayacağını duyurmuştu. Ancak şirketin internet reklam pastasındaki payını bu yıl dikkat çekici şekilde artırdığını hatırlatalım.

Bu açıdan bakınca, şeffaflık raporundaki rakamlar hem Türkiye’nin ifade özgürlüğü alanındaki gerilemesini, hem de Twitter’ın önceliklerinin değiştiğini gösteriyor olmalı. (EKS/HK)

* Not: Twitter Şeffaflık Raporu, Türkiye saati ile Cuma günü 8.00 ile 14.00 arası yayında kaldı ve sonra geri çekildi. Twitter, raporu güncelleyeceğini ve 9 Şubat Pazartesi günü yeniden yayımlayacağını duyurdu. Yazıda verdiğimiz ekran görüntüleri ve 2014’ün ikinci yarısına dair istatistik raporun yayına girdiği ilk haline aittir.