Hamlet’in Ophelia’sı ve Ophelia Sendromu

Resim: Alexandre Cabanel, Ophelia. Kaynak: Wikimedia Commons

Yazı ilk olarak Yakın İlişkiler sitesinde, Eylül Kepcan imzası ve Gizem Sürenkök düzenlemesiyle, “Hamlet’in Ophelia’sı ve Ophelia Sendromu” başlığıyla yayınlandı.

Shakespeare’in yazdığı 38 oyun, dünyanın birçok ülkesinde sahnelendi ve sahneleniyor. Dünyanın en tanınan oyun yazarı Shakespeare’in aşina olduğumuz tiyatro eserlerini düşünecek olursak aklımıza ilk olarak Romeo ve Juliet, Macbeth, Kral Lear, Othello, Hamlet, Antonius ve Kleopatra gelir. Bu yazıda ise Shakespeare’in dramalarından biri olan Hamlet’i ve Hamlet’in Ophelia’sını ruh sağlığı ve Hamlet ile olan ilişkisi üzerinden inceleyeceğiz.

Hamlet, Shakespeare’in 17. yüzyıla bıraktığı en önemli eserlerden biri. Yazdığı diğer tiyatro oyunlarıyla karşılaştırıldığında aralarından en uzun olanı ve aynı zamanda en çok sahnelenen, ses getiren ve tanınanı. Oyunun baş karakterleri Hamlet, Claudius, Gertrude, Polonius, Ophelia ve Laertes.

Hamlet, Danimarka Kralı Claudius’un yeğeni ve aynı zamanda eski kralın oğludur. Ophelia ise Kralın başdanışmanı olan Polonius’un kızı.

Oyun, Hamlet’in amcası Claudius’un Hamlet’in babasını öldürmesiyle başlar. Claudius, Hamlet’in babasını öldürdükten sonra Gertrude (Hamlet’in annesi) ile evlenir. Amcasının Hamlet’in babasını öldürüp annesiyle birlikte olması, onun amcasına duyduğu düşmanlığın tohumlarını eker ve oyun bu intikam isteği üzerinden ilerler. Oyun boyunca süregelen iki taraflı hırs ile düşmanlık ön plandadır.

Ophelia, Kraliçe Gertrude ile birlikte oyundaki yalnız iki kadın karakterden biridir. Yirmi sahnenin yalnızca birkaçında görmemize rağmen oyunun en etkili karakterlerinden biri olarak yer alır. Ophelia’yı, Polonius’un kızı olarak ve de Hamlet’in ona duyduğu aşk ile tanırız. Oyunun başlarında Hamlet’in Ophelia’ya duyduğu aşk, Ophelia’nın babası ve erkek kardeşi tarafından gerçekçi bulunmaz ve Ophelia’yı bu aşkın gerçek olmadığına inandırmaya çabalarlar. Babası ve abisine göre Hamlet, Ophelia’yı kullanacak ve asla onunla evlenmeyecektir. Hamlet, Ophelia’ya duyduğu aşkı şu dizelerle anlatır:

İnanma istersen yıldızların yandığına,

Güneşin döndüğüne inanma,

Doğrunun ta kendisini yalan bil,

Ama seni sevdiğime inan Ophelia

Babasına mı yoksa Hamlet’e mi inanmanın doğru olduğunu bilememek Ophelia’yı zamanla yıpratır. Kolayca kurtulamayacağı bir çıkmaza girer ve oyunun ilerleyen kısmında Ophelia, suda boğulmuş bir şekilde bulunur. Hamlet’e duyduğu aşkın onu bu ölüme sürüklediğini anlarız. Gizemli bir şekilde cesedi bulunan Ophelia’nın ölümünün intihar olup olmadığı tartışılır. Bu tartışma, cenazesinde Hıristiyan kilisesinin dinsel bir ayin yapıp yapmayacağı ikilemini de beraberinde getirir.

Ve Ophelia düşmüş bütün çiçekleriyle

Gözyaşları içine ırmağın.

Etekleri açılıp yayılmış da sulara

Bir süre kalmış ırmağın üzerinde deniz kızı gibi.

Shakespeare’in nehir kenarında çiçek toplarken düşüp boğulan kuzeni Jane’in hikayesinden yola çıkarak Ophelia’nın ölüm sahnesini kurguladığı düşünülür.

Ophelia Sendromu, bir kişinin başkası tarafından dikte edilen düşüncelere uyması ve onları gerçekmiş gibi kabul etmesi olarak bilinir. Adını, babası ve abisi tarafından gerçek olmayan bir doğruluğa ikna edilen Ophelia’dan alır. Ophelia’nın Hamlet’in hislerini kabul etmeyip ona inanmamayı seçmesi, onu mutsuzluk ve çaresizliğe sürükler, girdiği bu çıkmazdan kurtulmanın yolunu intihar etmekte bulur.

Ophelia Sendromu tıpta Hodgkin Lenfoma’nın Limbik Ensefalit’e yol açması olarak bilinir. Limbik sistem; beslenme, korunma, savunma, anı biriktirme, cinsel istek gibi duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarımızın giderilmesinde rol oynar. Limbik Ensefalit ise hastada depresyon, hafıza kaybı ve kişilik değişimleriyle kendini gösterir. Bu yönüyle hastalık, adını Ophelia’dan alır.

Kaynaklar

Limbik Ensefalit. (2018, May 25). Nöroloji Kliniği. June 27, 2022

Guardian News and Media. (2011, June 8). The real ophelia? 1569 coroner's report suggests Shakespeare. The Guardian. June 27, 2022

Wolf, B. M. (2016, July 24). The ophelia syndrome: A character analysis and discussion. Fictional Fox. June 27, 2022

Juneja, M., Kaur, S., Mishra, D., & Jain, S. (2015). Ophelia syndrome: Hodgkin lymphoma with limbic encephalitis. Indian Pediatrics, 52(4), 335–336.

Uzunhasanoğlu, Y. İ. (2020, September 2). Ophelia, deliliğin eşiğindeki kadın. Arka Kapak Dergisi. June 27, 2022

(EK/AS)