Büyüme yolculuğunun en hayati parçası: Çocuk edebiyatı

Yaratıcı çizimler, zihin açıcı hikâyeler, özenli tasarımlar... Yazılı veya yazısız, sadece resimli anlatımlar... Ama en önemlisi de bir fikir. Çocuk kitapları artık sadece mesajlar içeren, basit çizimlerle geçiştirilen bir alan değil.

Büyüme yolculuğunun en hayati parçası belki de çocuk edebiyatı. Bu nedenle de dünyada önemli fuarların, festivallerin yapıldığı büyük bir pazar.

Çocuklar için kitaplar basan yayınevlerini odağımıza alıyoruz. Dizinin ilk konukları Doğan Egmont'tan Ayşegül Kirpiksiz ve İthaki Çocuk'tan Alkım Özalp.

"Evrensel değerleri öğrenir"

Çocukken okuyup da unutamadığı kitaplar arasında "Kırmızı Balon" ve "Denizler Altında 20.000 Fersah" var Doğan Egmont'un Yayın Direktörü Ayşegül Kirpiksiz'in.

"İlk aklıma gelen kitap "Kırmızı Balon", defalarca okumuştum. Etkisinden kurtulamadığımı hatırlıyorum" diyor. 

Kirpiksiz'e göre çocuk edebiyatı büyüme yolculuğunun belki de en hayati parçası. 

"Çocuk kitapları neden önemlidir?" sorusunu "Ne güzel, yanıtlaması ne zevkli bir soru" diyerek cevaplıyor:

"Çocuk kitapları önemlidir çünkü aileden alınan değerler dışında evrensel değerleri, içinde bulunduğumuz toplumun değerlerini, farklı kültürlerin değerlerini edebiyat vasıtasıyla öğreniriz, anlarız. Çocuk edebiyatı çocukların duygusal zekasının gelişmesine büyük katkı sağlar. Çocuk, okuduğu romanların kahramanlarının karşılaştığı türlü sorunlar, olaylar karşısında hangi farklı ahlaki kararları aldığına şahitlik eder.

Lisanslı kitaplar ve yerli/yabancı yazarlardan hikâyeler

"Çocuk edebiyatı çocukların kendi duygularının farkına varmasına da yardımcı olur. Hikâyenin kahramanı aracılığıyla kendi gibi hisseden çocuklar olduğunu, yalnız olmadığını anlar çocuk okur. Kendisini daha kolay ifade eder ve özgüveni gelişir. Edebiyat aynı zamanda yaratıcılığı da teşvik eder. İnsan hikâyeler aracılığıyla yepyeni dünyalarla, zamanlarla ve canlılarla bildiği, gördüğünün ötesiyle de gerçekmişçesine tanışır."

Doğan Egmont, çocukları ufak yaşlardan itibaren sevdikleri, bildikleri, heyecan duydukları karakterlerin, öykü, boyama ve etkinlik başta olmak üzere çeşitli kategorilerde kitaplarıyla buluşturuyor. Yayın kataloğunda lisanslı karakterlerin kitapları kadar birçok önemli yerli ve yabancı yazarın da çocuk kitapları yer alıyor.

"Hatırladığımız kitaplar, hikâyesi güçlü kitaplardır"

İçeriğe ve niteliğe çok önem verdiklerini belirtiyor Ayşegül Kirpiksiz:

"Bence güzel, güçlü ve samimi bir hikâyenin yerini hiçbir şey tutamaz. Ne zaman ki hikâye çocuklara bir şeyler öğretmek, özellikle müfredatla belirlenen değerleri vermek noktasından çıkarak kitaba dönüşüyor, o zaman çocukla kitap arasındaki mesafe de azalıyor. İnandırıcı, samimi olmayan bir metnin içindeki hangi ders ikna edici olabilir ki? Bugün hâlâ hatırladığımız kitaplar kesinlikle hikâyesi güçlü kitaplardır."

"Tabii çocuklar söz konusu olunca bu hikâyede hangi mesajların verildiğine ve çocuğa görelik ilkesine de çok dikkat ediyoruz. Örneğin, şiddet yanlısı, kadın erkek rollerin eşitsiz ya da baskın ataerkil bakış açılarıyla işlendiği, ayrımcılığı olumlayan, evrensel insani değerlere aykırı, ideolojik ya da müstehcen içeriğe sahip metinleri yayınlamayı doğru bulmuyoruz."

Doğan Egmont'ta 12 yaş ve üzeri çocuklara yönelik macera kitaplarının da çok sayıda okuru var. Örneğin "Narnia Günlükleri", "Percy Jackson" ve "Olimposlular" serileri hem çocuk hem de yetişkin okurun tercih ettiği seriler.

Ayşegül Kirpiksiz yayınladıkları ve kendisini en çok heyecanlandıran kitaplar arasında özel gereksinimi -Down sendromu, serebral palsi gibi- olan çocukların yer aldığı kitaplar olduğunu söylüyor.

"Ölüm ve yas, göç, iklim krizi gibi evrensel ve hassasiyet içeren konuları işleyen kitaplarımız da hem bizi çok heyecanlandırıyor hem de okurlar tarafından çok ilgi görüyor. 'Aris'in Yolculuğu', 'Balköpüğü ile Tatlı Bir Macera', 'Dönme Dolap', 'Noa Monark Kelebekleri ve Her Şey', 'Arka Sıradaki Çocuk', 'Evimiz Yanıyor', 'Hayaller Tarlası'na Davet' bu alanda yayınladığımız kitaplar arasında."

Önümüzdeki birkaç ayda ise Canan Tan, Şermin Yaşar, Göktuğ Canbaba, Ömür Kurt'un yeni kitaplarının yanı sıra Selçuk Şirin'in okul öncesi serisi, Esma Ertel'in yazıp Mehmet Güleryüz'ün resimlediği çocuk kitabının çıkacağının müjdesini veriyor Kirpiksiz. 

"Kararın çocuğa bırakılması önemli"

2019 Eylül'de kurulan İthaki Çocuk Yayınevi ise şimdiye kadar 90'a yakın kitap yayınladı. Bunlar okul öncesinden ortaokula kadar olan bir yelpazede dağılmış durumda.

İthaki Çocuk Yayınevi Yayın Yönetmeni Alkım Özalp, "Aslında küçük okurlarımız bizimle büyüsün, liseye kadar nitelikli, eğlenceli, güvenilir ve sıra dışı kitaplar okusunlar, kitaplarla dostluk kursunlar istiyoruz" diyor.

Özalp, 2007'de son okuma yaparak adım attığı yayıncılık serüvenini, uzun yıllar editörlük yaptıktan sonra İthaki Çocuk'ta yayın yönetmenliği göreviyle sürdürüyor. "Kararsız Kiraz", "Endişeli Aliş", "Dağınık Mıstık", "Alıngan Nalan", "Minik Dilek Yıldızı" ve "Güven Abi" isimli çocuk kitapları yayımlanan Alkım Özalp'in aynı zamanda dokuz tane de çocuk kitabı çevirisi de bulunuyor.

İthaki Çocuk hem Türkiye hem de çeşitli ülkelerden yabancı yazarların kitaplarına yer veriyorlar. Öğretmenlerin ve ebeveynlerin tercih edebileceği, çocukların bir sonraki kitabı sabırsızlıkla bekleyeceği bir yayınevi olmayı hedefliyorlar. 

"Çocuk kitapları gerçekten eşsiz bir dünya, iş için okusam da ben de çocuklar için yazılmış metinlerden çok büyük keyif alıyorum. Çünkü hepimiz bir zamanlar çocuktuk ve okuduğumuzda bizi bambaşka dünyalara götüren kitaplara şimdi de özlem duyuyoruz sanırım.

"Çocuk kitapları, tazecik zihinler tarafından okunacağı ve onları ister istemez şekillendireceği için çok hassas bir mecra. Konuları, içeriğin ve dilin yaş grubuna uygunluğu, sayfa sayısı gibi birçok kritere göre biz kitapları inceliyoruz ancak ailelerin ve velilerin de çocuklarının beğenilerine ve ilgi alanlarına göre kitapları seçmeleri, ancak kararı çocuğa bırakmaları çok önemli. Böylece kitap okumayı seven ve bunu alışkanlık haline getirmiş nesiller yetişebilir, geleceğimiz aydınlanır."

Geri dönüşüm ve suyun önemini anlatan öyküler

Alkım Özalp'i en çok hem nefis hikâyeleri olup hem de çocuklara geri dönüşüm, tüketim, suyun önemi ve karakter gelişimlerine fayda sağlayıp aslında hepsinin özel olduğunu anlatan kitaplar yayımlamak heyecanlandırıyor.

"Bu kitapları çocukların okuduğunu, bilinçlendiklerini ve önlerinde yepyeni bir dünyanın açıldığını gözümde canlandırabiliyorum. 'Ejder Doktoru Joan Procter', 'Komşum Bay Tesla', 'Geri Dönüşüm Günü', '1000 İnek' ve 'Hayalperest' gibi kitaplarımızı bunlara örnek gösterebilirim."

Önümüzdeki günlerde ise İthaki Çocuk'tan çıkacak kitapları şöyle sıralıyor Özalp:

"Yine çocukların bayılacağı güzel kitaplar hazırlamayı planlıyoruz. Örneğin Astronot Neil Armstrong'un çocuk kitabı, Asimov'un nefis bir robot hikayesi, bunların dışında yerli ve yabancı pek çok dosya okurlarımızla buluşacak."

(AÖ/EMK)