3. Havalimanının Sekiz Yıllık Hikayesi

İstanbul’un anayasası sayılan 2009 tarihli İstanbul Çevre Düzeni Planı’nda üçüncü havaalanı için belirlenen yer Silivri-Gazitepe arası bölgeydi.

Ancak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından plan yok sayıldı ve projenin yeri Kuzey Ormanları sınırları içindeki Arnavutköy-Göktürk-Çatalca kavşağında Akpınar ve Yeniköy mahalleleri arası olarak belirlendi.

* Harita: Kuzey Ormanları Savunması (Büyütmek için fotoğrafa tıklayın)

7 bin 650 metrekarelik alana yayılan ve Yap-İşlet-Devret modeli ile yapılan 3. havalimanının açılışı Ekim 2018 olarak açıklandı. Havalimanın tüm bağlantıları ile beraber maliyeti ise yaklaşık 10,2 milyar euro.

İhaleyi kazananlar arasında

Projenin ihalesi Mayıs 2013'te 52 milyona Cengiz-Mapa-Limak- Kolin-Kalyon ortaklığına verildi. "İkinci yolsuzluk operasyonu"nda ihaleyi kazanalardan Kalyon ve Cengiz inşaat firmaların sahiplerinin mallarına tedbir kararı koyuldu.

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, "Bu tedbir kararı kaldırılmazsa o havalimanı yapımı ciddi derecede tehlikeye girecek" dedi ve 14 Ocak 2014'te tedbir kararı kaldırıldı.

Havalimanının inşaatı bu ortaklığın kurduğu İGA (İstanbul Grand Airport) Havalimanı A.Ş. tarafından işletiliyor.

1100 hektar ticaret alanı olarak ayrılıyor

Şirketin internet sitesinden açıklandığına göre, 7 bin 650 metrekarelik kamulaştırma alanının, 3 bin 500 hektarı havalimanı alanı için kullanılırken, 1100 hektarın içinde bir ‘havacılık tıp merkezi’ ve büyük alışveriş tesislerinin bulunacağı bir “ticaret alanı” öngörülüyor.

Kuzey Ormanları Savunması’nın (KOS) raporuna göre toplam alanın 6 bin 172 hektarı ormanlık bir alan.

Projeye göre 3. Havalimanının karayolu ulaşımı Kuzey Marmara Otoyolu ve 3. Köprü ile sağlanacak.

Maden ocağı için 107 bin ağacın kesilmesi kararı

İGA A.Ş Işıklar köyü yakınlarında havalimanı inşaatına malzeme üretmek için 24 hektarlık (yaklaşık 20 futbol sahası) bir arazi için “Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) gerekli değildir” kararı aldırdı.

* Bölgede açılan ilk taş ocağı Yukarı Ağaçlı köyü sınırında kalıyor.

Bu araziden malzeme alınmaya başladı ancak tesis kurulmadı. Şirket 24 hektarlık alanın yetmediği gerekçesiyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na 99,26 hektarlık (80 futbol sahası) alan için kapasite artışı başvurusu yaptı.

Bakanlığın 13 Kasım 2017’de “ÇED olumlu” raporu verdiği taş ocağında patlatma ve açık işletme yöntemi kullanılacak, ayrıca tesis sayısı da dörde çıkarılacak. Bölgede bu tesisler için 107 bin ağaç kesilecek.

Maden ocağı projesi, Göktürk Göleti Tabiat Parkı’na kuş uçuşu 600 metre mesafede yer alıyor. Çiçekçiler Mahallesi’ne 1 km, Göktürk’e 2 km, Işıklar köyüne ise 3 km uzaklıkta.

ÇED kararı çıkmadan projenin ihalesi yapıldı

13 Ağustos 2012’de Resmi Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu kararıyla “afet riski” gerekçesiyle havalimanı sınırlarını da barındıran alan (İstanbul’un Karadeniz kıyısında Yeniköy ile Akpınar köyleri arası) “Rezerv Alan” ilan edilerek, acele kamulaştırma kararı alındı.

Planlama sürecinden sonra başlaması gereken proje ve uygulamaların ÇED süreci Mart 2013’te başladı.

Proje ÇED sürecindeyken ÇED Yönetmeliği’ne aykırı olarak yani “ÇED olumlu” veya “ÇED gerekli değildir” kararı çıkmadan 3 Mayıs 2013’te ihalesi yapıldı.

Ayrıca ÇED Raporu için belirlenen askı süresi dolmadan belirlenen bölge için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 21 Mayıs 2013’te “ÇED Olumlu” raporu verdi.

Proje kapsamında Resmi Gazete’de yayımlanan 17 Ocak 2014 tarihli kararla; Arnavutköy ilçesi, İmrahor, Tayakadın ve Yeniköy köyleri ile Eyüp İlçesi, Ağaçlı, Akpınar ve İhsaniye köylerinde yer alan bazı taşınmazlar, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) tarafından acele kamulaştırıldı.

ÇED olumlu kararı sil baştan

İstanbul 4. İdare Mahkemesi ÇED olumlu raporu hakkında Şubat 2014’te yürütmeyi durdurma kararı aldı. Ancak yargı süreci devam ederken Bakanlık 7 Mart 2014’te yeni bir ÇED raporu hazırladı.

Ayrıca İstanbul Bölge İdare Mahkemesi, vermiş olduğu yürütmeyi durdurma kararını yapılan itiraz sonucu 17 Mart 2014’te kaldırdı.

Alanın yüzde 81'i orman

ÇED raporuna göre proje için belirlenen alanın yüzde 81’i orman alanı, yüzde 9’u göl ve gölet. İstanbul’un ormanları dünyadaki 200 önemli ekolojik bölgeden biri, Avrupa’da ise acil korunması gereken 100 ormandan biri.

Davalar İstanbul – Ankara arasında gidip geldi

Çevre Mühendisleri Odası (ÇMO), ÇED raporu beklenmeden yapılan ihalenin yürütmesinin durdurulması ve ihalenin hukuksuz olması nedeniyle iptali için iki farklı dava daha açtı.

İhalenin yürütmesinin durdurulması yönelik olarak açılan davada Ankara 11. İdare Mahkemesi kendisinin yetkili olmadığına karar vererek, davayı İstanbul 7. İdare Mahkemesi'ne gönderdi. O da aylar sonra bu davaya bakamayacağına kanaat getirerek Danıştay Başkanlığına gönderdi.

İhalenin hukuksuz olması nedeniyle açılan iptali davasında yine Ankara 11. İdare Mahkemesi yetkisizlik kararı verip İstanbul'a gönderdi.

Planlara üç meslek örgütünden dava

7 Haziran 2014’te 3. havalimanının temel atma töreni yapıldı.

1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Değişikliği ve 1/5000 Ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planları 10 gün sonra (17 Haziran 2014’te) askıya çıktı.

Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi ve İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi bu planların Marmara bölgesinin doğa, ekolojik yapı ve dengesini yok edeceği gerekçesiyle iptali istemiyle 12 Eylül 2016’da dava açtı.

Kuş göç yolları üzerinde

3. Havalimanı’nın ÇED Raporu’nda bölgede 17 kuş türü olduğu iddia ediliyor, ancak ornitologlar Kuzey Ormanları içinde en az 200 türü görüldüğünü belirtiyor. En önemli kuş göç yollarından birinin üzerine yapılacak havalimanından kalkış ve inişler sırasında uçakların kuş sürülerine girerek kaza yapma ihtimali birçok kez dile getirildi.

Uluslararası standartlara göre, havalimanı yapılacak yerin 13,5 km. yakınında çöp tesisi bulunmamalı, çünkü bu tesisler milyonlarca kuşu cezbedebilmektedir. Oysa proje alanının 6 km. ötesinde Göktürk’te, senede 3 milyon ton çöp atılan İSTAÇ’ın bertaraf tesisi bulunuyor.

9 işçi öldü

Basında yer aldığı kadarıyla havalimanının inşaatına başlanan günden bugüne dokuz kişi hayatını kaybetti.

9 Temmuz 2014'te Operatör Osman Ceylan, 9 Mart 2015'te Şoför Nurettin Özdemir, 12 Mart 2015'te Şoför Turgut Demircan, 27 Şubat 2016'da şantiyede çalışan Ammar Koç, Eylül 2016'da işçi Mehmet Aytaç ile kimliği belirlenemeyen üç işçi ve 15 Ekim 2016'da kalıpçı olarak çalışan Kadir Oruç havalimanı yapımında hayatını kaybetti.

Erdoğan ne demişti?

İstanbul’a ihanet ettiklerini itiraf eden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TOBB Şeref Belgesi ve Plaket Töreni’nde 1 Mayıs 2015 tarihli konuşmasında 3. Havalimanını “söke söke yapacaklarını” söyledi:

“Bütün bunlar bir aşkın, sevdanın, dertli olmanın gereğidir. Biz havalimanı yapıyoruz, onlar engellemeye çalışıyorlar. Biz orayı söke söke bitireceğiz.” (TP)

* Fotoğraflar: Ekin Karaca, Korcan Uğur, Tansu Pişkin - bianet

Yarın: Galataport

6 İHANET PROJESİ YAZI DİZİSİ

1- İstanbul'a İhanet Eden 6 Proje

2- 3. Köprünün Sekiz Yıllık Hikayesi

3- Başar Toros: 3. Köprü İçin Dökülen Betonu Kaldırırsak Orman Kendini Yeniler

4- 3. Havalimanının Sekiz Yıllık Hikayesi

5- Cerit: İstanbul’un Kuzeyine Havalimanı Bahaneli Ticari Alan Yapılıyor

6- 3. Havalimanı Çevresinde Denizde Ağlara Balık Değil Moloz Takılıyor

7- Galataport Projesinin 15 Yıllık Tarihi

8- Gümüş: Şehir Kapitalizmle Değil Kapitalizm Dışı Mekanizmalarla Gelişir

9- Kabataş Martı Projesinin 12 Yıllık Hikayesi