2009 yerel yönetim seçimlerinde AKP Trabzon’un 18 ilçesinin 12’sinde belediye başkanlığını kazanırken 2 ilçede (Çaykara, Vakfıkebir) bağımsızlar, 4 ilçede de diğer partiler belediye başkanlığı kazanmış. AKP dışındaki partilerin kazandığı belediye başkanlıklarından 2’sini –Beşikdüzü ve Maçka- Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 1’er tanesini de –Şalpazarı- Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ile -Yomra- Demokrat Parti (DP) kazanmışlar
2009 belediye başkanlığı seçimlerinde Trabzon’da seçilen belediye başkanları kayıtlı seçmenlerin en az yüzde 29,9’unun oyunu almış ve bu oran yüzde 50,9’a kadar da uzanıyor. Bu da, geçerli oylar bazında en düşük oy oranının yüzde 34 olması ve belediye başkanlarının arkasında azımsanmayacak bir seçmen desteği olduğu anlamına geliyor.
Belediye Başkanlığı Seçimini kim, nasıl kazanmış?
Belediye sınırları içersinde 2007 milletvekili ve 2009 belediye başkanlığı seçimleri birinci parti dağılımlarına bakıldığında, AKP ağırlığının 2007’de daha yüksek olmasına karşın 2009 seçimlerinde aday etkisinin devreye girmeye başladığı görülüyor.
Trabzon’da 18 ilçe belediye başkanlığı seçiminden 9’unda hiçbir rekabet yaşanmıyor. Seçim rekabeti yaşanmayan 9 ilçenin 6’sında da aday etkisi söz konusu değil ve bu ilçelerin tümünde belediye başkanlığını AKP kazanıyor. Seçimde aday etkisinin olup rekabetin olmadığı 3 ilçeden sadece birinde AKP kazanırken bir ilçede CHP, bir diğerinde ise DP belediye başkanlığını kazanmış.
Seçim rekabetinin yaşandığı ilçelerden beşinde devreye (+) aday etkisi giriyor. Bu ilçelerde seçimi ağırlıkla AKP dışındaki partiler ( 2 CHP - 1 MHP) ya da bağımsız belediye başkan adayları (2) kazanıyor. Eğer seçimlerde rekabet olmasına karşın aday etkisi yoksa bu durumda belediye başkanlıklarının tamamını AKP (Merkez ilçe, Araklı, Arsin, Çarşıbaşı) kazanıyor. Çünkü böyle durumlarda devreye aday etkisi yerine parti etkisi devreye giriyor ya da rakip adayın etkisine karşın seçimi yine de parti etkisiyle AKP kazanmış oluyor.
2009 – 2011'den hareketle 2014 Seçimlerine bakış
İlçelerin belediye sınırları içinde kalan bölümünde 2007 genel milletvekili seçimi sonuçlarının 2009 il genel meclisi seçim sonuçlarıyla, birinci parti olma açısından aynı dağılımı sergilemesine karşın, AKP’nin 5 ilçede belediye başkanlığı seçimlerini yitirmiş olması, Trabzon seçmeni açısından genel ve yerel seçimlerde farklı davranış biçimleri gösterilmesinin bir kanıtı olabilir.
2009 yerel yönetim seçimlerinde ilçeler ayrımında ortaya çıkan il genel meclisi birinci parti dağılımıyla 2011 milletvekili seçimleri birinci parti dağılımının bir ilçe dışında (ki o ilçe de AKP’ye kaymış görünüyor) aynı oluşu, 2014 yerel yönetim seçimlerinde belediye başkanlığı seçim sonuçlarının öngörülebilirliğini artıran bir öğe olarak öne çıkıyor.
2011 genel milletvekili seçimlerinin Trabzon’da sergilediği bir başka önemli sonuç ise, neredeyse tüm ilçeler bağlamında AKP ile sonra gelen parti arasında kapatılması mümkün görülemeyecek oy oran farklarının oluşmasıdır. Bu farkın oluşmasının kaynaklarından biri, bu farkın oluşmasına yol açan etkenlerden en önemlisi, 6360 sayılı yasayla ilçe belediye sınırlarının ilçe mülki sınırlarına taşınması yoluyla belediye seçimlerinde oy kullanacak seçmenlerin ikiye katlanmasıdır.
Kent seçmenlerinin belediye başkanlığı seçimlerinde aday tercihlerini öne çıkarabilmelerine karşın kır seçmenlerinin bu konudaki özelliklerine ilişkin elde bilgi bulunmaması, yeni seçim dönemine ilişkin değerlendirmeler yapmayı güçleştiriyor.
Seçmenlerinin yaşadıkları yerlene göre siyasal yönelişleri
Trabzon seçmeninin yaklaşık yüzde 60’ı kırsal yerleşim birimlerinde yaşıyor ve bu kesim, kentsel mahallelerde yaşayanlara göre AKP’ye daha fazla eğilimli. Kırsal kesimde yaşayanların birinci partisi AKP ardından da seçmeyenler geliyor (oy kullanmayan ve geçersiz oy kullananlar). Kentsel kesimde ise AKP yine açık ara birinci parti, onu da CHP izliyor.
Trabzon’da her iki seçmenden yaklaşık birisi AKP’ye oy verirken, onun üçte biri kadar bir seçmen kitlesinin de seçmeyenlerden oluştuğu görülüyor. CHP (yüzde 15,2) ve MHP (yüzde 12,8) mevcut oy oranları ve AKP ile aralarında oluşmuş oransal oy farkıyla bir alternatif oluşturmaya oldukça uzak görünüyorlar. Bu yapısıyla Trabzon, 2014 seçimlerinde daha önceki seçimlerde AKP’ye oy vermiş seçmenlerin tavrıyla belirlenecek bir seçim sonucuna doğru giden bir il görünümünde. Ama bu tercihin oluşumunda neler belirleyici olacak, parti tercihi mi, yoksa aday tercihi mi öne çıkacak, onu bu noktada söylemek zor. (ST/HK)
11 Mart: Eskişehir ve Denizli.
