2009’da Büyükşehir statüsüne sahip olmayan Hatay, 6360 sayılı yasayla 30 Mart 2014 seçimleriyle Büyükşehir statüsüne sahip illerden birisi oluyor.
2009 yerel yönetim seçimlerinde Hatay merkez ilçe dahil 12 ilçede yapılan belediye başkanlığı seçimlerinde Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) 6, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) 4, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 1, Özgürlük ve Demokrasi Partisi (ÖDP) 1 belediye başkanlığı kazandı.
2009 yerel yönetim seçimleriyle 2007 genel milletvekili seçim sonuçlarına -ilçenin belediye sınırları içindeki alanı açısından- birlikte bakıldığında AKP’nin 9, MHP’nin 2 ve CHP’nin 1 ilçede 2007 seçimlerinde birinci parti olmasına karşın, 2009 belediye başkanlığı seçimlerinde bu durumun büyük oranda değiştiği görülüyor.
Hatay’ın 2007’den 2009’a değişim yaşanan 9 ilçesinden 8’inde belediye başkanlığı (+) aday etkisiyle kazanılmış. Seçim kazandıran bu aday etkisi öylesine belirleyici ki, 2007’nin birinci partisi aday etkisiyle seçimi kaybederken 9 ilçenin 5’indeki seçimlerde bir rekabet ortamı bile yaratılmamış.
Hatay’ın sadece 3 ilçesinde 2009 belediye başkanlığı seçimleri yoğun bir rekabet ortamında yaşanmış. Bunlardan birinde ÖDP (Samandağı), diğerinde ise MHP (Kumlu) aday etkisiyle seçimi kazanırken, üçüncüsünde ise seçim aday etkisi olmadan parti etkisinebağlı olarak AKP lehine sonuçlanmış.
2007 – 2009 seçimlerinin ortaya koyduğu eğilimlerden hareketle 2009 – 2011 seçimleri arasındaki ilişkiden giderek 2014 seçimlerine bakabilmek için önce Hatay’ın seçmen kitlesinin genel dağılımına bakmakta yarar var. Çünkü 2014 yerel yönetim seçimlerinde il ve ilçelerin mülki sınırları içinde kalan tüm seçmenler belediye başkanlığı seçimi için oy kullanacaklar. Ayrıca kentsel kesim seçmeni 2009 yerel yönetim seçimlerinde partiden çok adaya göre oy vererek 2007 – 2009 seçim birincileri açısından önemli farklılıklara da neden oldular. Bu durumda da belediye başkanlığı seçimi açısından kır ve kent seçmen ağırlıkları daha da önem kazanmış oluyor.
2011 genel milletvekili seçimlerinde seçmenlerin oy kullanım eğilimlerine göre partilere dağılımı ve bu dağılımın kır/kent ve mahalle statüleri ayrımındaki yansıması yukarıdaki tabloda sergileniyor. 2011 seçimlerinde AKP, kayıtlı seçmenlerin yüzde 37,7’sinin oyu ile Hatay’ın birinci partisi, CHP ise yüzde 32,7’lik oranla ikinci parti.
Hatay’da AKP birinci parti oluşunu ağırlıkla, orta üst – alt statülü mahallelerde yaşayan seçmenlerden aldığı oylarla sağlamış. Çünkü Hatay’ın ikinci partisi konumundaki CHP, en üst – üst statülü mahallelerle, en alt statülü mahalleler ve kırsal kesimin birinci partisi. Bu kesimin toplam Hatay seçmeni içindeki ağırlığı ise yüzde 63,3’e erişiyor, fakat bu seçmen kitlesi yine de Hatay’da CHP’nin birinci parti olmasını sağlayamıyor. Çünkü yüzde 36,6’lık seçmen kesimi içinde AKP 16,3’puanlık oy alırken CHP bu kesimden ancak 7,5 puanlık oy alabiliyor. Bu da Hatay’da Türkiye’nin genel görünümünden farklı bir oy dağılım yapısının ortaya çıkışına kaynaklık ediyor.
Hatay’da kayıtlı seçmenlerin yüzde 51,9’u kırsal, yüzde 9,2’si alt, yüzde 30,6’sı orta ve kalan yüzde 8,2’lik kesim ise üst statülü mahallelerde yaşıyor. Hatay’da ilk iki partiye oy veren seçmenlerden sonra gelen en büyük seçmen kitlesini seçmeyenler (oy vermeyen ve oyları geçersiz olanlar) oluşturuyor. Yüzde 15,1’lik bir seçmen kitlesini yansıtan bu kesimin kent mahallelerinde yaşayanları, kırda yaşayanlarına göre sandığa daha uzak. Hatay’da 2014 yerel yönetim ve belediye başkanlığı seçim sonuçlarını ağırlıkla bu yukarıda tanımlanan yapı belirleyecek. Dolayısıyla bu yapının ışığında 2009 – 2011 seçim sonuçlarına ve Hatay’da oluşturulan yeni idari yapıya bakılacak olursa, yeni bir seçim perspektifi elde edilebilir.
2009 – 2011 seçimleri üzerinden Hatay’a bakış
2009 yerel yönetim seçimlerinde 12 ilçenin 5’inde belediye başkanlığını kazanan partiyle il genel meclisi seçimlerinin birinci partisi aynı. İl genel meclisi seçim sonuçlarına göre 12 ilçenin 8’inde AKP, 3’ünde CHP ve 1’inde de MHP seçimi kazanan parti oluyor. 2009 il genel meclisi seçim sonuçlarıyla 2011 milletvekili seçim sonuçları karşılaştırıldığında sadece bir ilçede (Dörtyol) farklılık var. O ilçede de kaybeden MHP, kazanan AKP olmuş.
6360 sayılı yasayla 2014 Mart’ından itibaren Büyükşehir statüsü kapsamına girecek Hatay’da 9 ilçenin sınırları değiştirilerek yeni yasayla ilçe sayısı 12’den 15’e yükseltildi. Bu yeni idari yapı için ilçe sınırları tanımlanırken;
- Merkez ilçe Antakya ve Defne ilçeleri olarak iki’ye bölündü ve ayrıca;
- Merkez ilçenin bazı kısımları Altınözü,
- Bazı kısımları da Yayladağı ilçesine aktarıldı.
- İskenderun ilçesi İskenderun ve Arsuz ilçeleri olarak iki’ye bölündü,
- Dörtyol ilçesi Dörtyol ve Payaş ilçeleri olarak iki’ye bölündü.
- Samandağı ilçesinin bazı kesimleri Defne ilçesine bağlandı.
Böylece ortaya yeni bir idari yapı ve belediye başkanlık dağılımı ortaya çıkmış oldu. 2011 seçim sonuçlarına göre AKP 9, CHP’de 3 ilçede birinci parti iken yeni yapılan düzenlemeyle AKP 12, CHP 3 ilçede birinci parti olmuş oldu. Böylece yeni ilçe kurma ve ilçe sınırlarını değiştirme yoluyla AKP üç yeni ilçede daha birinci parti olurken, gerrymandering diye adlandırılan, bir nevi coğrafi sınır değişikliği yoluyla seçim hilesi yapma şeklinde tanımlanan bir kavram da, 6360 sayılı yasayla yerel yönetim seçimlerine taşınmış oldu.
Hatay Merkez ilçede CHP birinci parti iken, Defne ilçesinin birinci Antakya ilçesinin ise ikinci partisi oldu. Doğal olarak AKP de bu yolla yeni oluşturulan Antakya ilçesi birinciliğine yükseldi. Aynı şey İskenderun’da da yaşanarak AKP birinciliğe terfi ederken, Arsuz ilçesinde CHP birinci partiliğini korurken AKP ile arasındaki oy farkı(!) daha da açılmış oldu. Dörtyol ilçe bölünmesinde -farklı bir yaklaşım uygulanarak- AKP birinci parti olduğu için ortaya çıkan her iki yeni ilçede de AKP’nin birinciliği -benzer oy oranları dağılımıyla- devam etti.
2014 yerel yönetim seçimlerinde 12 ilçede AKP seçime birinci parti olarak katılırken 6 ilçede CHP ile, 6 ilçede de MHP ile yarışacak. Buna karşılık 3 ilçede seçime birinci parti olarak katılacak CHP ise bu ilçelerin hepsinde AKP ile yarışacak. Ancak 2009 belediye başkanlığı seçimlerinde MHP’nin AKP’den (+) aday etkisiyle beş belediye başkanlığı kazandığı düşünülürse, bulunulan noktadan 2014 seçimlerine ilişkin AKP’nin Hatay’da tartışmasız birinci parti olduğunu söylemek pek kolay görünmüyor.
Sonuç yerine
Hatay Büyükşehir Belediyesinde 2011 seçim sonuçlarına göre AKP’nin, CHP’nin 5 puan önünde olması 2014 seçimlerinde Büyükşehir için belediye başkan adaylarının seçim sonucu üzerinde önemli oranda etkili olabileceğini gösteriyor. Çünkü belediye başkanlığı seçimleri, partiler arasındaki daha büyük puan farklarında bile aday etkisiyle başkanlığın birinci partiden bir başka partiye kayabildiğini gösteriyor. Ama Hatay’da seçimi sadece partilerin belediye başkanlığı için göstereceği adaylar değil, 2011 seçimlerinden 2014 seçimlerine yaşanan süreçler de büyük oranda belirleyecek.
Hatay, Suriye’nin sınırındaki bir il olarak son üç yıllık sürece ilişkin değerlendirmelerini de seçim sandığına yansıtacak bir il olabilir, 2014 seçimlerinde. Ancak bu yaklaşım yerel önceliklerin genel değerlendirmelerin gerisinde kalması biçiminde değil, son üç yıllık uygulamaların yerele etkisi şeklinde düşünmeye de kaynaklık edecektir. (ST/HK)
