2009’da yapılan yerel yönetim seçimlerinde Denizli’nin 19 ilçe belediye başkanlığından 9’unu Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) kazanırken, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 6, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) 3 ve Demokratik Sol Parti (DSP) de 1 ilçede belediye başkanlığı kazandılar. Oysa 2007 milletvekili seçim sonuçları belediye sınırları içerisinde AKP’yi daha güçlü ve daha çok belediye başkanlığı kazanabilecek bir parti olarak gösteriyordu. Çünkü 2007’de AKP 14 ilçenin birincisi ve en çok oy alan partisiydi.
AKP 2009 belediye başkanlığı seçimlerinde, öncesinde güçlü ve birinci parti olmasına karşın CHP’ye 3, MHP’ye ve DSP’ye de 1 belediye başkanlığı kaptırırken, AKP CHP’nin kendisinden daha güçlü olduğu (Çal) bir ilçede (+) aday etkisiyle belediye başkanlığı kazanmış. Buna karşılık MHP, 2007 milletvekili seçimlerinde hiçbir ilçenin belediye sınırları içinde birinci partisi değilken, Denizli’de 3 ilçenin (Babadağ, Baklan, Kale) belediye başkanlığını (+) aday etkisiyle kazanmış.
2009 Denizli ve ilçeleri belediye başkanlığı seçimleri, eğer seçimde sonucu etkileyecek bir aday etkisi oluşmamışsa, milletvekili seçimlerinde birinci olan parti tarafından, seçim rekabetinin yaşanıp/yaşanmamasından bağımsız olarak, kazanılıyor. Buna karşılık seçimde bir aday etkisinin ortaya çıkması durumunda sonuç büyük oranda farklılaşabiliyor. Dolayısıyla Denizli’de belediye başkanlığı seçimleri, bir yönüyle rekabet ortamında ve aday etkisine açık bir yapıda gerçekleşen yerel yönetim seçimleri demek, anlamına da geliyor.
Denizli’de 2009 belediye başkanlığı seçimlerinde başkanlık için yarışan ilk iki parti arasındaki oransal oy farkı 0,2 puan ile maksimum 15,6 puanlık bir farkı ortaya çıkarıyor ki, bu Denizli dışında pek çok il ve ilçe açısından küçük sayılabilecek bir oy oran farkı.
2009 – 2011 üzerinden 2014 Seçimlerine bakış
6360 sayılı yasayla Denizli Büyükşehir olunca belediye sınırları il ve ilçe sınırlarına kadar genişledi. Bu genişleme; 2009 belediye başkanlığı seçiminden, il genel meclisi seçimine yönelmeyi ve karşılaştırma bazını da değiştirmeyi gündeme getiriyor. Belediye sınırlarının genişlemesi Denizli’nin 19 ilçesinden 5’inde belediye seçimlerinin birinci partisi, yerini il genel meclisi seçimlerinde bir başka partiye bırakıyor. Bu değişimde AKP 3, CHP 2 ilçe birinciliğini kazanırken, CHP 2 ve AKP, MHP, DSP ise 1’er ilçe birinciliğini yitirmiş olurlarken ortaya partiler bağlamında daha büyük bir kümelenme çıkıyor.
2009 il genel meclisi seçim sonuçlarından 2011 milletvekili seçim sonuçlarına doğru uzanıldığında parti kümeleşmesi daha da belirginleşiyor ve 19 ilçenin 16’sında AKP birinci parti olurken, 3 ilçede de CHP birinci parti oluyor. İlçelerin ikinci partilerinde de aynı kümeleşme süre gidiyor ve AKP’nin birinci olduğu ilçelerde CHP, CHP’nin birinci olduğu ilçelerde de AKP ikinci parti oluyor.
6360 sayılı Büyükşehirler yasasıyla gelen özelliklerden birisi de, hem yerel meclisin hem de belediye başkanının kır/kent ayrımı olmadan ilçenin tüm seçmenlerince seçilmesi ve belediye başkanlarının da ilçe mülki sınırları içinde yaşayanların tamamının belediye başkanı olması. Dolayısıyla bu yerel yönetim seçimleri, bugüne değin belediye başkanlığı seçimlerinde etkili olan aday etkisinin, yeni yapıda da geçerli olup/olmayacağına ilişkin ilk sınama olacak. Fakat daha önceki yerel yönetim seçimlerinde seçmen davranışlarının tam olarak genel milletvekili ve de belediye başkanlığı seçim sonuçlarıyla çakışmaması, il genel meclisi seçim sonuçları içinde hem aday etkisinin hem de yerelliğin yansımasının olduğunun da bir kanıtı.
2009 – 2011 seçimlerine bu çerçeveden bakıldığında 2014 seçimlerinin Denizli’de genel milletvekili seçimlerinin ortaya çıkardığı dağılımdan çok, 2009 il genel meclisi seçimleri dağılımına yakınlıklar sergileyen sonuçlar ortaya çıkaracaktır denebilir.
Denizli yeni Büyükşehir yasası yapısına uyarlanırken Merkez ilçe, Merkez Efendi ve Pamukkale ilçelerine bölünüp eski Akköy ilçesi de yeni kurulan Pamukkale ilçesine dahil ediliyor. Böylece Denizli’de 2014 yerel yönetim seçimleri 1 Büyükşehir ve 19 ilçe olmak üzere 20 belediye başkanlığı ve il meclisi seçimi için yapılıyor olacak. Ve bu seçimde de ana yarışma AKP ile CHP arasında gerçekleşecek.
Kır/kent ve mahalle statüleri ayrımında siyasal yönelişler
2011 genel milletvekili seçimlerinde Denizli’de AKP kayıtlı seçmenlerin yüzde 41,4’ünün oyunu alırken onu CHP yüzde 27,7’iyle, MHP ise yüzde 15,1’lik oranla takip ediyor. Diğer partiler ile bağımsızlara oy verenlerin oranı ise ancak yüzde 4,6.
Denizli’de 2011 seçimlerinde oy vermeyen ya da oyları geçersiz sayılanların (seçmeyenlerin) oranı yüzde 11,3. Bu Denizli seçmeninin seçimlere katılım oranının genele göre daha yüksek gerçekleştiğini gösteriyor.
Denizli’nin kırsal seçmen ağırlığı yüzde 43,6 ve bu kesimin siyasi partilere yönelimi ise önemli bir kır/kent farklılaşması da çıkarmıyor. Bu yerleşim birimlerinde AKP’nin ağırlığı 18,4 puan iken, CHP 12,1 puan ve MHP de 6,1 puan düzeyinde paya sahip.
Denizli’nin üst statülü mahallelerinde yasayan seçmenlerin oranı yüzde 7,7. Bunların 2,9 puanlık kesimi CHP’ye, 2,4 puanlık kısmı ise AKP’ye oy veren seçmenlerden oluşmuş 2011 genel milletvekili seçimlerinde. Seçmenlerin yüzde 39,9’u orta alt–orta üst statülü mahallelerde yaşıyor ve bunların 16,8 puanlık kesimi AKP’yi desteklerken, 10,4 puanlık bir kesimi CHP’ye ve 6,5 puanlık küçük grubu ise MHP’ye oy vermiş 2011 seçimlerinde. Alt statülü mahallelerin ağırlığı yüzde 9,1 düzeyinde olup bunların da 3,9 puanlık kesimi AKP’ye, 2,4 puanlık kesimi CHP, 1,4 puanlık kesimi de MHP’ye oy kullanıyor. Bu olgu da; AKP’nin Denizli’de üst statülü mahalleler dışında tüm yerleşim tabakalarının birinci partisi olduğunu ve o toplumsal tabakalarda da CHP ile MHP’nin ancak birlikte AKP’nin gücüne eriştiklerini anlatıyor.
Sonuç yerine
Denizli’de 2014 yerel yönetim seçimlerinde sonuca etki edecek AKP ve CHP - MHP açılarından farklı etmenler var.
AKP, gerek seçimlerde aday etkisini ortadan kaldırabilmek, gerek iktidar yıpranmasının seçime yansımasını önlemek açısından 2014 seçimlerini bir genel milletvekili seçimi gibi konumlandırmaya ve algılatmaya çaba gösteriyor. Ancak AKP’nin buradaki handikaplarından birisi milletvekili seçimlerindeki seçim barajının, yapılacak seçimlerde geçerli olmaması ve her grubun Büyükşehir meclisine ildeki ağırlığına göre temsilci yollama şansının bulunması.
CHP ve MHP’nin seçimlerdeki şanslarını artırabilmek açısından aday etkisinden ve AKP’nin iktidar yıpranmasından yararlanma şansları mevcut. Ayrıca 2014 seçimlerini AKP’nin siyasi kutuplaşma üzerine oturtma çabasına karşı, CHP ve MHP’nin sorunu yerelleştirerek karşılık verme imkanları da var.
2014 seçimleri sonrası ortaya çıkacak partilerin ve ilçelerin oy dağılımları, seçimde Denizli’de yaşanan süreci ve değişmenin hem yön, hem de biçimine ilişkin önemli ipuçları ortaya çıkarabilir. Bu yönüyle de Denizli, önümüzdeki dönemde derinlemesine incelenmesi gereken illerden birisi olarak öne çıkabilir. (ST/HK)
12 Mart: Antep ve Urfa.
