2009 yerel yönetim seçimlerinde Balıkesir’in 19 ilçesinden 9’unda Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), 8’inde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve 2’sinde de Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ilçe belediye başkanlığı kazanmış.
İlçe belediye sınırları içinde 2007 genel milletvekili seçimleri birinci partisi dağılımına bakıldığında AKP’nin 13, CHP’nin ise 6 ilçede seçimi birinci tamamladığı görülüyor.
Bu görünümün kaba anlamı; 2099 yerel yönetim seçimlerinde AKP’nin 4 ilçede milletvekili seçimleri sonucuna göre kazanabileceği belediye başkanlığı seçimlerini, o ilçede kendisinden daha güçsüz başka bir partilere kaptırdığı. Oysa durum tam böyle değil. Çünkü AKP, 2007 seçimlerinde birinci parti olduğu 6 ilçede belediye başkanlığını başka partiye kaptırırken 2 ilçede, 2007 seçimlerinde birinci parti olmamasına karşın belediye başkanlığı kazanmış. Aynı şey CHP için de geçerli. Fakat CHP 2 ilçede belediye başkanlığını AKP’ye kaptırırken 4 ilçe ise AKP’ye rağmen belediye başkanlığı kazanmış.
Balıkesir’de hem AKP hem de CHP, 2007 genel milletvekili seçim sonuçlarına göre kimi ilçelerde belediye başkanlığını kazanabilecekken kaybeden, kimi ilçelerde de birinci parti olmamasına karşın belediye başkanlığını kazanan parti konumundalar. MHP’nin ise durumu farklı. Çünkü MHP 2007 seçimlerinde hiçbir ilçede belediye sınırları içinde birinci parti değilken 2 ilçede belediye başkanlığı kazanabilen bir görünüm sergiliyor. Bir başka deyişle MHP, birinciyle ikinci partiler yarışırken aradan sıyrılıp ilçe belediye başkanlığı seçimini kazanabilen bir parti konumunda Balıkesir’de.
Belediye sınırları içindeki seçim sonuçları açısından bakıldığında 8 ilçede 2007 seçimlerinin birinci partisi 2009 seçimlerinde ilçenin belediye başkanlığını kazanamadığı.Bu 8 ilçeden 5’inde seçim rekabeti ortamında (+) aday etkisiyle, 1’inde (+) aday etkisiyle ve fakat seçim rekabeti yaşanmadan, 2’sinde ise aday etkisi olmadan, belediye başkanlıkları milletvekili seçimini o ilçede kazanmış partinin dışındaki bir başka parti tarafından kazanıldı. Bu sonucun, Balıkesir yerel yönetim seçimleri açısından aday etkisinin önemini açıklayan bir bulgu olarak değerlendirilebilir. Kaldı ki Balıkesir’in iki ilçesinde (Merkez,Edremit) MHP’nin rekabet ortamında ve aday etkisiyle belediye başkanlığı kazanması da, sergilenen bulguyu güçlendiren bir başka olgu olarak ele alınabilir.
Kır/kent yyrımına ve mahalle statülerine göre seçmen yönelişleri
Balıkesir ağırlıkla, kırsal kesim ve orta statülü (orta alt–orta üst) kent mahallelerinde yaşayan bir nüfus yapısı sergiliyor. Kırın ağırlığı yüzde 46,6, kent orta statü kesiminin ise yüzde 36,5.
Balıkesirde ilk iki parti (AKP ve CHP) toplam kayıtlı seçmenlerin yüzde 71,8’inin oyunu alırken, MHP seçmeni ile seçmeyenler (oy kullanmayan ve geçersiz oy kullananlar) birbirine yakın büyüklükteki ve yerleşim alanlarına benzer şekilde dağılmış iki seçmen grubu olarak karşımıza çıkıyorlar.
Kırsal kesimin birinci partisi açık ara AKP. Orta (orta alt-orta üst) statülü mahallelerde yaşayan seçmenler AKP ile CHP arasındaki oy farkını büyük oranda azaltırken, üst statülü mahallelere doğru gidildiğinde CHP birinci partiliğe yükseliyor. Bu olgu da AKP – CHP rekabetini kente taşırken, 2014 yerel yönetim seçimlerinde kırsal kesimlerin de belediye başkanlığı için oy kullanacak olması nedeniyle Balıkesir’de AKP’nin ağırlığını arttıran öge olarak devreye giriyor.
2009 – 2011 seçmen eğilimlerinden hareketle 2014 seçimleri
2014 yerel yönetim seçimlerinde Balıkesir’de 1 Büyükşehir ve 20 ilçe belediye başkanlığı için seçim yapılacak. Çünkü Balıkesir Merkez ilçesi 6360 sayılı yasayla Ala Eylül ve Karesi ilçeleri olarak ikiye bölünmüş. Bu ilçelerin her ikiisnde de benzer oy oranlarıyla AKP birinci, CHP ise ikinci parti olarak seçime katılacak, aynı Merkez ilçede olduğu gibi.
Balıkesir’in 20 ilçesinin 13’ünde AKP, 7’sinde ise CHP 2014 seçimlerine birinci parti olarak katılacak. Balıkesir Büyükşehir’inin de birinci partisi AKP, ikinci partisi CHP.
Balıkesir’in ilk iki partisi arasında önemli sayılabilecek (Susurluk hariç) oy farkı var. Ancak bu oy farkı 2009 seçim eğilimleri ışığında ele alındığında, aday etkisine dayalı bir seçim yarışının oluşmasına engel olacağı görüşüne de götürmüyor bizi. Çünkü 2009 belediye başkanlığı seçimlerinde 19 ilçe seçiminden 15’i ya rekabet ya da yoğun rekabet ortamında yapılmış.
Sonuç yerine
2009 ve 2011 seçimlerinin sonucuna bakılarak bir değerlendirme yapılacak olursa ilk olarak Balıkesir’de AKP’nin önemli ağırlığa sahip bir parti olduğunu söylemek gerek. Ayrıca 6360 sayılı yasayla Balıkesir’in Büyükşehir statüsüne alınması, 2014 yerel yönetim belediye başkanlığı seçimlerinde AKP’nin bu ildeki ağırlığının daha da artması anlamına geldiği de göz ardı edilemez.
2014 seçimlerinde, 2009 seçimlerine göre, belediye başkanlığı seçimlerinde oy kullanacak seçmen kitlesi, Balıkesir’in Büyükşehir oluşu nedeniyle yüzde 81 oranında artarken, buna nüfus artışından kaynaklanan seçmen artışı da eklendiğinde, iki katına çıkmış olacak Bu durumda da, 2014 belediye başkanlığı seçimlerinde bir önceki seçmen yönelişlerinin etkili olabileceğini söylemek bir yönüyle kehanette bulunmakla eş anlamlı hale gelebilir. Ne var ki seçmen kitlesinin yarısında geçmiş eğilimlerin gündeme gelmesi bile ilçeler ve Büyükşehir ölçeğinde belediye başkanlıklarının farklı partiler tarafından kazanılmasına yol açabilir. Bu olgu da, Balıkesir’deki iki partili seçim yarışının daha çok partili bir yarış haline dönüşmesine kaynaklık edecek nedenleri doğuracaktır. (ST/HK)
8 Mart: Diyarbakır ve Mardin.
