*Görsel betimleme: Fotoğraf, arka arkaya park edilmiş bir dizi motosikletin arka kısımlarını göstermektedir. Motosikletlerin arka lambaları kırmızı renkte ve parlak krom detaylara sahip.
Yeni vergi paketiyle ilgili yasa teklifinin bayram tatili sonrasında Meclis’e sunulması ve TBMM yaz tatiline girmeden önce de yasalaşması bekleniyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı taslakta yer alan düzenlemelerle en az 226 milyar TL’lik bir ek gelir olanağı yaratılacağını öngörüyor.
Hükümet, yeni vergi paketiyle şirketlerin yanı sıra bireyler tarafından ödenen vergilerin artırılmasına yönelik kapsamlı bir çalışma yapıyor. Hedefte olan meslek gruplarından birisi de moto kuryeler.
"Esnaf kurye" modeline yeni vergiler yolda
Ticari kazanç mükellefi olan 126 bini aşkın moto kuryenin* bu düzenlemenin kapsamına girmesi bekleniyor. Yıllık kazancı 3 milyon TL’nin altında olan moto kuryelere yapılan ödemeler üzerinden yüzde 15 oranında tevkifatı bankalar yapacak. Bu tevkifatın nihai vergileme olarak kabul edileceği, limiti aşan kuryelerin ise beyanname vermek zorunda kalacakları söyleniyor. Bu düzenlemenin ise bütçeye 3.9 milyar TL katkı yapması bekleniyor.
Şirket bünyesinde sigortalı çalışan moto kuryeler için bir değişiklik söz konusu olmasa da, "esnaf kurye" modeliyle çalışan moto kuryelere yüzde 15 oranında yeni bir vergi yükü getiriliyor.
Torba yasada yer alması beklenen düzenlemeye göre moto kuryeler, tıpkı sosyal medya fenomenleri gibi ticari kazanç sahibi olarak mükellefiyet kaydı, defter tutma ve beyanname verme gibi yükümlülüklere tabi olacak. Ayrıca kendilerinden Türkiye’de kurulu bankalarda bir hesap açtırmaları istenecek ve tüm hasılatlarını sadece bu hesap aracılığıyla tahsil etmeleri gerekecek. Bankalar, bu hesaplara aktarılan tutarlar üzerinden yüzde 15 oranında gelir vergisi tevkifatı yaparak, beyan edip vergi dairesine ödemekle yükümlü olacak.
Bu düzenlemenin 2025 yılında yürürlüğe girmesi bekleniyor. Ancak bu süreçte, moto kuryelerin zaten güvencesiz çalışma koşulları daha da zorlaşacak.
Bütçe açığı çalışanların sırtına yüklenmeye çalışılıyor
Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın özellikle çalışanlara ağır yük getiren tedbirler almasının ardında bütçenin vereceği olası açığın neden olduğu ifade ediliyor. Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) raporuna göre, bütçe bu yıl GSYH'nin yüzde 6,4'ü oranında açık vermesi bekleniyor, bu son 20 yıldır görülen en büyük bütçe açığı anlamına geliyor. Hazine ise bu açığı halkın sırtına yüklediği vergilerle aşağıya çekmeye hazırlanıyor.
Torba yasa ile birlikte gayrimenkulden kripto para ticaretine, kurumlar vergisinden yurtdışı çıkış harcına kadar birçok alanda yeni vergiler getiriliyor. Bu kapsamda, moto kuryeler de hedef alınan gruplardan biri. Belli bir işverene bağlı olmadan kendi hesaplarına çalışan, kamuoyunda esnaf kurye olarak bilinen moto kuryelerin uzun saatler çalışarak elde ettiği gelir, Hazine'nin dikkatini çekmiş görünüyor.
“Biz vergi kaçırmıyoruz, sipariş götürdüğümüz holdingler kaçırıyor”
Moto kuryeler tasarının basında tartışılmaya başlamasından itibaren tepkilerini WhatsApp gruplarında ve sosyal medya üzerinden göstermeye başladı. Bazı basın organlarında bahsedildiği gibi vergi kaçırmadıklarını söyleyen moto kuryeler, “gerçek vergi mükellefi olduklarını, yüzde 20 KDV, yüzde 20 Gelir Vergisi, her ay KDV beyannamesi, 3 ayda bir geçici vergi beyannameleri verdiklerini” hatırlatarak en çok vergi veren meslek gruplarından biri olduklarına dikkat çekiyorlar.
Firmalarla sözleşmeler yapan esnaf kuryeler benzin, motosiklet, amortisman, ekipman, yeme-içme, bağ-kur, muhasebe vb tüm giderleri kendi ceplerinden öderken firmalar sadece atılan paket üzerinden kuryelere ücret ödüyor. Yapılan harcamaların büyük bir kısmı iş ile alakalı olduğu için gider gösterme imkanları bulunuyor.
Kuryeler gelir gider dengesini ayarlayabilmek için hem uzun saatler çalışmak zorunda kalırken aynı zamanda giderlerini KDV’den düşüyor. Yapılan yeni düzenleme bu imkanın kuryelerin elinden alınması anlamına gelirken kuryeleri daha uzun saatler çalışmaya, zaten zayıf olan işçi sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin hepten ortadan kalkmasına neden olacak.
Tam bu noktada, kuryelerin sosyal medyaya yansıyan tepkilerinden bazılarına bakmak yerinde olacaktır:
“Milyonluk şirketlerin Demirören gibi daha sayamadığımız Cengiz Holding gibi şirketlerin milyonluk vergilerini affedin ama emekçinin cebine göz dikin.”
“Haftalık 80 saat canımı riske atıp köpek gibi çalışıp kazandığımın yüzde 15 size mi vericem tüm giderler de bana ait oldu paşam gel kendin çalış o zaman.”
“Önce bizi koruyun ve trafikte haklarımız olsun bize yollar delik deşik alınan vergiler nereye gidiyor vergilerin kaçı bizim yararımıza harcanıyor yeter artık evde otursam daha karlı.”
“Can güvenliği kapsamında bir yasa beklerken alınan karar insana değer yok her şey paraya dayalı.”
Kuryeler insanca çalışma koşulları ve geçinebilecek ücret istiyor
Kendi hesabına çalışan moto kuryelerin giderlerini ceplerinden ödemeleri ve yalnızca attıkları paket başına ve kimi bonuslar üzerinden para kazanması son dönemde kamuoyunda daha fazla tartışılır oldu. Çevrimiçi sipariş dağıtımı yapan büyük firmaların garanti ücret yani maaş vermeden paket başı sistemle kuryeleri çalıştırması güvencesiz bir çalışma rejimi ortaya çıkardı.
12-14 ve daha fazla saat neredeyse izin kullanmadan çalışan kuryelerin asgari ücret bile kazanamadığı biliniyor. Uzun saatler ve zamanla yarış halinde trafikte olan kuryeler kazalara açık hale gelirken ölüm riski ile burun buruna çalışıyor. 2022’de iş cinayetlerinde hayatını kaybeden 58 moto kuryenin 24’ü esnaf kurye iken, 2023’te ise hayatını kaybeden 68 moto kuryenin 33’ü esnaf kuryeydi.
Kuryeler başta Bağ-Kur, garanti ücret ve uzun çalışma saatleri konusunda düzenlemeler beklerken yeni vergi yükü ile karşılaşınca kara kara düşünmeye başladı. Kuryelerin bir kısmı “Bu şartlarda çalışılmaz, kuryeler yavaş yavaş sektör değiştirmeye başlar” derken, bir kısmı da “birkaç gün kontak kapatırsak sesimizi duyarlar ve bu yanlıştan vazgeçerler belki” diyor.
* Normal zamanda sayıları açıklanmayan ve tam olarak bilinmeyen esnaf kuryelerin sayısının vergi düzenlemesi söz konusu olunca tespit edilmesi ve kamuoyuna açıklanması da ilgi çekici bir nokta!
(MÇ/AS)
