Yeni nesil bir "soğuk savaş"

Fotoğraflar: Pixabay, National Defence (ABD). 

Bu hafta dünya gündeminin arka sıralarında yer alan, ancak aslında son beş yıldır dönem dönem hep gündeme gelen bir nevi "soğuk savaşın" hatırlatması yaşandı. 

Amerika Birleşik Devletleri bir kez daha Rusya'yı, Kuzey Kutbu'nu "askerileştirmekle" suçladı.

Rusya'nın Kuzey Filosunun başındaki Alexander Moiseyev ise BBC'ye aslında NATO ve ABD askeri faaliyetlerinin "kesinlikle" kışkırtıcı olmakla beraber İkinci Dünya Savaşı'ndan beri görülmeyen bir ölçeğe yükseldiğini söyledi. 

Arktik uzmanı olan Lev Voronkov ise "Sınırlarımızı koruma kapasitesini kimseyi tehdit etmemek için yeniden yaratıyoruz. SSCB çöktükten sonra, o bölgedeki sınır karakolları bile insansız kaldı" diyor.

ABD'de yayınlanan, güvenlik kaynakları dergisi National Defence'de bu hafta yayınlanan bir habere bakalım...

ABD ve NATO durur mu? 

National Defence Magazine, "Özel Harekat Kuvvetleri, 'terörist' ağlarla savaşmak için gezegendeki en tehlikeli ve misafirperver yerlerin bazılarına konuşlandı" diyen haberinde şu vurguyu yaptı: 

"Pentagon giderek artan bir şekilde büyük güç rekabetine odaklandığından, yakında kendini benzersiz zorluklar sunan bir bölgede - Arktik'te zaman geçirirken bulabilir."

Haberde ayrıca ABD Savunma Bakanlığı'nın 2019'da yayınladığı Arktik Strateji belgesine de değinildi. Bu stratejiler arasında  "ABD'nin ulusal güvenlik çıkarları gereği bölgede faaliyetlerini artıracağı" vurgusu da yapılıyor. 

ABD tarafında duruma kısaca baktıktan sonra hâlâ yaşamakta olduğumuz buzul çağında Arktika'nın mevcut durumunu inceleyelim...

Kuzey Kutbu'nun yaklaşık 960 kilometre bölgesinde en düşük sıcaklık eksi 50 dereceye düşerken, en yüksek sıcaklık ortalama 10 dereceye kadar yükseliyor. Ancak bu durum malum iklim krizi sebebiyle kısa sürede değişecek, ki değişmeye başladı.

Isındıkça "fırsat" çıkıyor

Kuzey Kutbu İzleme ve Değerlendirme Programınının (AMAP), Perşembe günü Norveç basınında yer alan son raporuna göre Arktika dünyanın diğer yerlerinin iki katı fazla ısınıyor. 

Azalan buzun, yeni balıkçılık bölgeleri, ticari nakliye yolları, potansiyel mineral, petrol ve gaz kaynaklarına kolay erişim dahil olmak üzere ekonomik fırsatlar yarattığı da birkaç yıldır iklim aktivistleri tarafından dile getirilirken dünyada sınırlı sayıda haber oluyor. 

Rusya'nın Arktik üssü

150 asker için yapılmış, üç yapraklı şekli nedeniyle "Arktik Trefoil" olarak bilinen üs, Kuzey Kutbu'nda türünün ikinci örneği.

Kuzey Filosu, 2021 yılının ilk günlerinde üç nükleer denizaltının eşzamanlı olarak bir buza çarptığı büyük bir askeri güç gösterisi yaptı. 

Rusya'nın bölgedeki askeri varlığı Soğuk Savaş'tan bu yana görülmemiş bir düzeye genişlerken bu, ABD ve NATO'nun ihtiyatlı olmasına neden oluyor.

Hiç kimsenin ama herkesin

Sekiz Arktik ülkesi bulunuyor. (Kanada, Danimarka Krallığı (Grönland ve Faroe Adaları), Finlandiya, İzlanda, Norveç, İsveç, Rusya ve ABD). 

Hiçbir ülke coğrafi olarak Kuzey Kutbu'na veya onu çevreleyen Arktik Okyanusu bölgesine sahip değil. 

2 Ağustos 2007'de, tarihte ilk kez Rusya'ya ait, MIR-1 ve MIR-2, Kuzey Kutbu'nun altındaki Arktik deniz tabanına indi ve oraya paslanmaya karşı dayanıklı titanyum alaşımından yapılmış bir Rusya bayrağı yerleştirdi.

Bayrak, Kuzey Kutbu'nun geniş hidrokarbon kaynaklarının kontrolü yarışında endişe yarattı.

2012 itibariyle de Danimarka Krallığı, Grönland arasındaki Lomonosov Sırtı'na dayanan ve Rusya'nın kuzey sınırına kadar Kuzey Kutbu üzerinde kıta sahanlığını talep etmeye başladı. 

Rusya Federasyonu da Lomonosov Sırtı boyunca geniş bir deniz yatağı alanı olduğunu iddia ediyor, ancak Danimarka'nın tersine, iddiasını Kuzey Kutbu'nun çevresiyle sınırlandırıyor.

Kanada, Kuzeybatı Geçidi'ni Kanada'ya ait olan iç sularının bir parçası olarak iddia ederken, Amerika Birleşik Devletleri ve çoğu deniz ulusu onu uluslararası bir boğaz olarak görüyor, bu da yabancı gemilerin transit geçiş hakkına sahip olduğu anlamına geliyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Vladimir Putin arasında önümüzdeki ay gerçekleşecek ilk başkan başkana görüşmede de gündemlerden biri. 

Peki eskimolar hala var mı? 

Kuzey Kutbu sakinleri arasında bir dizi yerli grup ve güney enlemlerden yeni gelenler yer alıyor.

Toplamda, Kuzey Kutbu'nda dünya çapında sadece yaklaşık 4 milyon insan yaşıyor. 

Arkeologlar ve antropologlar insanların Kuzey Kutbu'nda yirmi bin yıl kadar süredir yaşadıklarına inanıyorlar. Kanada ve Grönland'daki Inuit ve Alaska'daki Yu'pik, Iñupiat ve Athabascan, Kuzey Kutbu'na özgü gruplardan birkaçı.

Geleneksel olarak, Kuzey Kutbu yerlileri avcılık, balıkçılık, çobanlık ve yiyecek için yabani bitkiler toplayarak yaşadılar.

Kuzeyliler, sert Kuzey Kutbu iklimine uyum sağlamanın birçok farklı yolunu buldular, soğuk hava koşullarından korunmak için sıcak evler ve giysiler geliştirdiler. Ayrıca havayı nasıl tahmin edeceklerini ve teknelerle deniz buzunda nasıl gezineceklerini öğrendiler.

Pek çok Kuzey Kutbu insanı, modern evleri ve aletleri ile artık güneydeki komşuları gibi yaşıyor.

Bununla birlikte, avlanma, balıkçılık, çobanlık ve ana diller gibi geleneksel bilgi ve becerileri genç nesle aktarmayı sürdürüyorlar.

Kendi halinde çoklu bir özerklikte yaşayan ancak geleneklerini modern yaşama entegre edebilen bu halkları, şimdi iklim krizinin önü alınamadıkça giderek ısınan bir soğuk savaş bekliyor.

Yazıyı "Kurdun şarkısı" (Vargsången) anlamına gelen bir İskandinav ninnisiyle bitirelim. 

(PT/AÖ))