Şu an bu yazıyı yazmaya oturduğum sırada köyde siren çalmaya başladı. Geçen hafta Zaporijya merkezdeydim. Yollardaki denetimi ve barikatları görmesem kendimi eski günlerde zannedecektim. Bu süre boyunca hiçbir siren sesi işitmedim.
Ayrıca son günlerde çevremizde bomba seslerinde artış oldu. Seslerin şiddeti de artı. Çatışmalar karşımızda Zaporijaya’ya yakın yerlerde yoğun bir şekilde devam ediyor.
Artık konuşuyorlar
Savaşın başlamasından sonra ilk kez buradaki insanlarla açıkça konuşma olanağı yakaladım. Birden bu duruma kendim bile şaşırırken sokakta Alman RTL kanalını sokak söyleşişi yaparken görüntüledim.
Kanaldan biri kadın biri erkek iki gazeteci söyleşi yapıyordu. Kadının çiçekçi yaşlı kadın ile yaptığı söyleşiyi İngilizcesi simültane çevri yapacak kadar iyi olan Ukraynalı erkek çeviriyordu. Dört kişiydiler.
Çantalarını taşıyan erkek ile biraz konuştum. Sonrasında bir başka kadın da söyleşiye dışarıdan katılarak devam ettirdi. Ben onları rahatsız etmemek için uzakta durmaya çalıştım. Bu söyleşi ile birlikte artık toplumun savaş konusunda konuşmaya başladığını görmüş oldum.
30 yıldır Ukrayna’da yaşayan evli Özbek biriyle jonuştum. Eşi de çalışıyor. Beni görünce çok sevindi. Beni görünce kendisini artık daha rahat hissettiğini söyledi. Gülerek “Gözüm açıldı” dedi. Rusların denetimi altında bulunan Nükleer Santral bölgesinde ve buranın ilçesi Beryans’da tanıdıkları var. Onların hayatlarının normal gittiğini anlattı.
İki taksici
Birkaç gün önce de ilk kez Rusların denetimi altında olan Zaporijya’nın ilçesi Melitopol’dan gelen ve iki taksi şoförüyle konuştum. Şoförlerden birisinin ailesi Melitopol’da yaşıyor. Taksiciliği de orada yapıyor.
Benzin ve gaz fiyatlarını tam olarak öğrenmiş oldum böylce. Zaporijya’da 65-70 grivnaya satılan benzin orada 35-37 grivnaya, gaz ise 20 grivnaya satılıyor.
Yani yarı fiyatına. Ruble olarak da ödemek mümkün. Serbest piyasada dolar grivna karşısında geriledi. Daha önceleri 1 grivna 39-40 iken şu an 35 grivna.
Zaporijya’dan Melitopol’a Ukrayna güçleri günlük 100 araç girişine izin verdiklerini söylediler, arabaların sırada beklediklerini anlattılar.
Melitopol sakin
Yine ailesi Melitopol’a 30 km uzaklıktaki bir köyde yaşayan İngilizce bilen eğitimli genç bir kadınla konuştum. Savaşın başlangıcından beri hiç annesini babasını görmemiş.
Oğlu Zaporijya’da okuduğu için gidemediğini, ama Temmuzun ilk haftası ailesini görmeye gideceğini anlattı.
Rusların denetimi dolayısıyla köydeki durumu sordum. Rusların köye doğrudan girmediklerini sadece uzak bir noktaya denetim merkezi kurduklarını ve köylüleri rahatsız etmediklerini söyledi. Şaşırdım.
Anlattıklarına bakılırsa Melitopol’da durum hayli sakin görünüyor. Onlar da savaşın daha çok Herson’da olduğunu söylediler.
Geri dönüşler
Taksici iki arkadaşın harcamalarına bakınca çok iyi para kazandıklarını anladım. Sorunca beni doğruladılar. Riskli bölgede çalıştıkları için iyi para kazanmayı hak ettiklerini düşünüyorlar.
Konuştuğum diğer bir kişi de Zaporijya’nın yerlisi, burada demir çelik fabrikasında işçi olarak çalışan 55-60 yaşlarında biriydi. Savaş öncesi yaşadığı apartmanda 320 kişinin olduğunu şu anda ise sadece 75 kişinin kaldığını söyledi. Fabrika üretime devam ediyor. Gerçekten bu beni çok şaşırttı.
Zaporijya'dan çok ciddi bir çıkış olmuş ama Özbek gençle konuşurken bana özellikle Polonya’da olanların bir kısmının, yönetimin "ya verdiğimiz işlerde çalışın ya da evinize dönün" talimatı üzerine geri döndüğünü hatırlattı.
Bu anlatımlar zaten basında çıkan haberlerle de doğrulanıyor. 3 milyon 500 bin Ukraynalının geri döndüğü haberlere yansındı. Zaporijya çevre il ve ilçelerden çok fazla göç almış durumda.
Rusça şarkı istemiyorlar
Ayrıca Pazar yerinde önceden tanıdığım bir kafeteryada org çalıp Rusça şarkı söyleyerek yaşamını sürdüren bir müzisyen ile ayaküstü konuşma fırsatım oldu. Bana “Artık Rusça şarkı söylememi istemiyorlar, o yüzden ne yapacağımı ben de bilmiyorum. Artık burada yaşama olanağım kalmamış gibi bir durum var” dedi.
Aklıma savaşın başlangıcında yaptığım "Zaporojiya’da milliyetçilik rüzgarı kendini ilk olarak dilde hissettiriyor" haberi geldi. Milliyetçiliğin sonuçlarını, insanların yaşamlarını doğrudan etkileyerek göstermeye başladığını açıkça söyleyebilirim.
Sokak kafeteryaları açılıyorlar. Kentin en işlek Ukrayna alışveriş merkezini uzun uzun seyrettim. Birkaç ünlü mağaza zincirinin tabelalarını indirdiklerini ve satılık tabelalarını astıklarını gördüm.
Onun dışında alışveriş merkezi oldukça hareketliydi. Daha öncesinde kapalı olan AVM’deki en büyük telefon zinciri olan Allo mağazaları açılmış, ürünleri de hayli boldu. Altın, gümüş, beyaz eşya, çocuk oyuncak mağazaları da açıktı.
Köy yolunda
Köye dönerken öğle sonrası saat üçte kalkış saati olan dolmuş on beş dakika öncesinden tıka basa dolduğundan kalkış saatini beklemeden hareket etti. Hiçbir özel araç görmedim.
Bu durum bana hala yakıt sıkıntısının can sıkıcı bir durum olarak devam ettiğini hatırlattı. Şehir içindeki daha öncesinde çalışmaya ara veren belediye otobüsleri yeniden çalışmaya başlamış ve yolcu taşıma da oldukça rahattı.
Zaporijya’ya Rusların saldırmak için çevresinde güç biriktirdiklerinin yazıldığı ve söylendiği bir ortamda bütün bunları gözlemlemek ve yazmak ne anlama geliyor inanın ben de tam olarak bilmiyorum. Ama şu an Zaporojiya‘daki benim gördüğüm durum tam da böyle. (İS/AS)
