Einstein’ın “Barış zorla sağlanamaz, ancak karşılıklı anlayışla başarılabilir” sözüyle başlıyor Diyalog Polisi (Dialogpolisen/The Dialogue Police) adlı çarpıcı belgesel.
Yönetmen Susanna Edwards’ın kotardığı 2025 İsveç yapımı 90 dakikalık filmin senaryo ve başkalarıyla paylaştığı sinematografi hanesinde de tecrübeli sinemacının adını görüyoruz.
Gezegenin en demokratik diyarlarından biri olarak tanınan İsveç’te protesto yürüyüşleri polisin köhneleşmiş stratejilerinden ötürü yüzyılımızın başında çığırından çıkmıştı. 2001’de Avrupa Birliği zirvesinin yapıldığı Göteborg'da yüzlerce gösterici gözaltına alınmış, 19 yaşındaki bir nümayişçinin vurulup ağır yaralanması polis teşkilatı hakkında soruşturma açılmasına sebep olmuştu.
Polisler nümayişi kontrol altında tutmaktaki beceriksizlikleri bir yana, anayasa tarafından garanti altına alınmış yasal gösteri hakkını ihlal etttikleri için Yüce Mahkeme tarafından eleştirilmişti.
Bilhassa bu tarihten itibaren İsveç, nümayişçilerin hakkını korumak amacıyla muhtelif değişikliklere gitmiş, bu yönde atılan adımlardan biri olarak da "Diyalog Polisi Teşkilatı"nı kurmuştu.
Film boyunca aralarında Türkiyeli Şemsi en başta olmak üzere diyalog polisi memurlarını sahada, fazlasıyla karmaşık vazifelerini ifa ederken takip ediyoruz.
Kâh Paludan Rasmus tarafından Kuran yakılırken, kâh çevreyle alakalı kalabalık yürüyüşler gerçekleşirken, kâh gurbetteki İran vatandaşları tarafından Molla rejimi protesto edilirken, memurlarımız ortalığı sakinleştirmeye, göstericilerle sıradan polis memurları arasında arabuluculuk yapmaya çalışıyor.
Polis şiddetini eleştirmek için tertiplenen öfke dolu nümayişlerde de diyalog polisinin esas amacı vatandaşın kanuni protesto hakkını kullanmasına yönelik oluyor.
Soğukkanlılıklarını olası provokasyonlara karşı korumak üzere uzmanlaşmış memurların “Faydalı ahmak!” veya “Uşak!” gibi, yüzlerine söylenmiş sözlere bile tepkileri gayet makul, ne de olsa vazifeleri herkesin kendini ifade etme hakkını korumak. Bunu yaparken küstah dizi karakterlerini canlandırır gibi değil de, tevazu ve ciddiyetle, sağduyulu şekilde işlerine sarılıyorlar.
Sıradan polis memurlarına göre diyalog polislerinin yetkileri daha az olmasına rağmen çok daha donanımlı olduklarını görüyoruz. Nümayiş haklarını korumakla mükellef oldukları grupların motivasyonu, kültürleri, gelenekleri, dinleri, diyalog polisinin önceden çalışıp hazırlandığı mevzulardan bazıları. Psikolojik olarak dengede tutmaları gereken rollerinin de kaba saba yaklaşımlardan gayet uzak olması icap ediyor.
Bir nebze yakından tanıdığımız diyalog memurları Jimmy, Anna, Erik, Johan, Nicole ve Şemsi’yi nümayişçiler için trafik akışını durdururken izliyoruz; öngörülen süre bittiğinde protestocuları nazikçe uyarmak gene onlara kalıyor. Doktor randevusuna geç kaldığı için otomobilinde adeta cinnet geçirmekte olan bir adamın, aracını kaldırıma sürdüğünde Şemsi’yi neredeyse ezmesi diyalog polislerinin maruz kaldığı risklere misal oluşturabilecek gayet isabetli bir epizot.
Polis teşkilatı hiyerarşisinde pek aşağılarda yer almaları bir yana, kahramanlarımız silah taşımıyor, insanları gözaltına alamıyor ve şiddete asla başvurmuyor.
Görevlerini ifa ederken vicdan muhasebesi yapmak durumunda kalmaları mesleklerinin en karmaşık vasıflarından birisi.
Fakat dünya geneline bakıldığı zaman sıradan İsveç polisinin bile genelde nümayişçilere mümkün olduğunca şefkatli davrandığına, yerden kalkmayan protestocuları karga tulumba götürüken bile incitmemeye çalıştığına şahit oluyoruz. Güvenlik kuvvetleri aracılığıyla iktidarın kendini ifade biçimi ne de olsa nazikçe uyarmaktan, sertlik ve şiddetten uzak durmaktan, kıyameti koparmamaktan, tatsızlık yaratmamaktan geçiyor.
Tüm Müslüman dünyasını ayağa kaldırmış, Kur'an yakan ırkçı Paludan Rasmus’u filmde birden fazla kez izliyoruz. Polisler bir yandan mevzubahis göstericinin kendini serbestçe ifade etme hakkını korurken diğer yanda, aralarında Türkiye vatandaşlarının da olduğu protestocuları sakinleştirmeye çabalıyor. Tahammül sınırlarını fazlasıyla aşmış Paludan’ın sesini barışçıl birilerinin “davul zurna” eşliğinde halaylarla bastırmaya girişmesi muhakkak ki sempati topluyor. Fakat bir süre sonra işler çığırından çıktığında çaresizliğini adeta itiraf eden klasik polis, davulcuyu gözaltına alıp sanki bir çuval inciri berbat ediyor.
Filmde diyalog polisi hakkında yorumları alınan bir göçmen tüm polislerin diyalog polisinin niteliklerine sahip olması gerektiğini söylüyor. Tüm dünyada otoriteyi sağlamaktan âciz iktidarlar sertlikle halklarını sindirmeye girişmişken polis teşkilatlarının insanlara yardımcı olmak üzere kurulduğunu hatırlayan var mı?
Ya polis teşkilatı bozulmuş imajını nasıl düzeltecek?
Polise güven duymak günün birinde tekrar mümkün olabilecek mi?
Gezegenin birçok diyarında, hükümet temsilcilerinin diline pelesenk olmuş ve artık iyice ayağa düşmüş “terörist” ifadesi de topa tutuluyor ve belgesel aracılığıyla seyirciye kime “terörist” denmesi, kime denmemesi gerektiği hususunda gayet yararlı bir beyin jimnastiği de yaptırılıyor.
Yabancı düşmanlığının iyice arttığı İsveç’teki bir diğer nümayişte “Göçmenleri istemiyorsanız buraya gelmelerine sebep olan savaşlara silah tedarik etmeyi durdurun” cümlesinin geçmesi de gayet manidar.
Demokratik hakların mümkün olduğunca en yüksek seviyede korunduğu İsveç’in bir süredir terör saldırılarına maruz kaldığını görmek hoş değil. Daha geçen gün İsveç’in güvenliğinden sorumlu teşkilat Sopo, Stockholm’da terör saldırsına hazırlık yapmakta olduğu anlaşılan, aşırı İslamcı harekete dahil bir şahsın tutuklandığını duyurdu.
Ülke tarihindeki en ölümcül vaka olarak kayda geçmiş 4 Şubat Oröbro okul katliamının arkasında ırkçı niyetlerin olup olmadığı ise hâlâ anlaşılmış değil.
Belgeselde İsveç sınırları içinde yaşayan toplumun eskisine göre çok daha karmaşık olduğu ifade edilirken devlet kurumlarının, buna bağlı olarak polisin de çok daha geniş bir spektruma hizmet verdiği ve ona göre evrim geçirdiği görülüyor.
Eğitici yanları olduğu kadar objektif bakış açısını korumaya ve kuru kuru bir provokasyon veya propaganda projesi olmamaya çalışan belgeselde kreşendolu bir son bizi bekliyor.
Film boyunca çevreyi acımasızca kirleten çimento sanayisinden Extinction Rebellion’a, İran’da siyasi mahkûmları katletmiş Humeyni rejiminden Jin, Jiyan, Azadî hareketine, muhtelif başlıklardaki nümayişlere şahit oluyoruz.
Fakat sekansların arasında, Kur'an’ın Türkiye Büyükelçiliği önünde yakılmasından kaynaklanan dünya çapındaki tepkiler bir yana, en çarpıcı olanları İsveç’in muhtemel Rusya tehdidi yüzünden NATO’ya başvurmasıyla başlıyor. Barış ve silahsızlanma taraftarı vatandaşlar NATO’ya başından itibaren zaten “Hayır” diyor.
Fakat Türkiye’nin bunu “terörist iadesi” üzerinden bir pazarlık meselesi haline getirip İsveç’in üyeliğini zora koşmasıyla protestolar çok daha geniş bir skalaya yayılıyor. Pasif kaldığı düşünülen ülkenin başbakanı Ulf Kristersson resmen topa tutuluyor. Çizimle destekli “Köpekle yatan pire ile kalkar” deyiminin Türkçe yazılı olduğu pankartla başbakan resmen aşağılanıyor; fakat bundan dolayı da kimse dayak yemiyor, saçından yerlerde sürüklenerek tutuklanmıyor.
Filmin jeneriğinde diyalog polislerimizin bazılarının şube değiştirdiğini, bazılarının terfi ettiğini, bazılarının ise yurt dışında görev almaya başladıklarını öğreniyoruz.
Adı perdede nedense en son beliren ve aralarında sanki tek yerinde sayan Şemsi’ymiş gibime geldi.
Acaba bizim farkına varmadığımız ve film ekibinin asabını bozan bir falso mu yapmıştı?
Fakat ne gam? Sonuçta Türkiye kökenlerine rağmen İsveç’te devlet memurluğu yapıyordu. Diyalog polisliği emniyetin az çok küçümsenen bir şubesi olsa da halkın hakları ve güvenliğinden sorumlu olmak gibi çok mühim bir işi vardı.
Şemsi’nin temsil ettiği demokratik dinamik, Türkiye’de millîleştirme adına yabancı uyrukluların yapması yasaklanmış meslekler ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmalarına rağmen her zaman iç mihrak muamelesi görmüş azınlıklara kapısını kapatmış yüce kurumlarımızla kıyası asla kaldırmaz! (MT/TY)
bianet olarak Kürtçe kelime kartları hazırlamaya devam ediyoruz.
Bu vesileyle okurlarımızı, her hafta beş yeni kelimeyle ve kelime grubuyla tanıştırmak istiyoruz.
Bu haftanın kelimeleri:
Bîr (Hafıza)
Bang (Çağrı)
Peyam (Mesaj)
Danûsitandin (Müzakere)
Piştgirî / Hevgirtin (Dayanışma)
Peyman (Anlaşma)
Elbette bu kartlarla da Kürtçe öğrenmek “suç” sayılabilir; ama en azından oldukça eğlenceli bir suç!
(AY/TY)
Mimar Sinan Üniversitesi, Fotoğraf Bölümü’nde birinci sınıf öğrencisiyken, hem komşunun adalarını tanımak, hem de arzuladığım gözleri açık renkli, sarışın sevgiliyi bulmak için uzun bir seyahate çıkmıştım.
Liseden alışık olduğum iki haftalık sömestr tatilinden sonra bir aylık yarıyıl tatili içimde olağanüstü bir hürriyet hissi uyandırmış, duygusal maceralar yaşayacağıma emin olmuştum. Fakat kışın ortasında tavsiye üzerine uğradığım ilk ada Andros’ta herhangi bir Anglosakson sevgili adayına bile rastlamayınca daha popüler destinasyonları ziyaret etmeye karar vermiş, ilk etapta kendimi Mikonos’a atmıştım.
Sene 1985 olduğundan hafızamda en çok yer eden Mikonos’un tam karşısında, nispeten küçük Delos adasındaki arkeolojik alanın haşmetli kalıntılarıydı; o da ihtimamla çektiğim diapozitif fotoğraflar sayesinde.
Hayal meyal hatırladığım kadarıyla Mikonos’ta otostop çekerken fazlasıyla esmer birisi beni Super Paradise plajını göstermek üzere otomobiline almış, fakat bomboş kumsal soğukta benim için pek bir şey ifade etmemişti…
Oysa mevzubahis kumsalla aynı adı taşıyan belgeselde, hippilerin adayı 70’li yıllarda keşfetmesiyle adanın muhteşem kumsallarının yazları nasıl birer hedonizm cennetine dönüştüğü ballandıra ballandıra aktarılıyor.
İkinci Cihan Harbinden sefaletle çıkmış ve göç vermiş Mikonos’un gayet mütevazı şartları çiçek çocukları felsefesini benimseyenler için biçilmiş kaftandı. Kışlarını Hindistan’daki aşramlarda geçirenler havalar ısındığında kapağı Mikonos’a atıyordu; adada barınma imkânları kısıtlı olduğundan birçok ziyaretçi yıldızların altında yatıyor, plajlarda çıplaklık adeta bir dine dönüşüyordu.
Adalıların misafirperverliği ve açık fikirliliği dilden dile dolaştıkça Mikonos’ta âlemlerin spektrumu genişledikçe genişliyor, İtalyan sanatçı Piero Aversa ve adalı balıkçı Andreas Kutsukos’un beraber açtığı Pierros en başta olmak üzere birçok mekân insanları adaya bir mıknatıs gibi çekiyordu.
Popüler olan her yer gibi Mikonos da dünyaca ünlü sinema oyuncularının ve genel anlamda kalburüstü insanların uğrak yeri haline geliyor, İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi’nin ikinci eşi Süreyya dahil olmak üzere adaya gelen “sosyete” temsilcileri toprağa çıplak ayakla basma lüksünü doya doya yaşıyorlardı.
Bir zamanlar hippilerin bir diğer uğrak yeri, İstanbul’un Burgaz Adası iskele mınıtıkasından Kalpazankaya’ya günübirlikçileri taşıyan tekneler misali, Mikonos’ta karadan ulaşılması neredeyse imkânsız sahillere tıka basa dolmuş teknelerle taşınan zevk müptelaları adanın sefahat merkezi konumunu pekiştiriyor, Mikonos’un toprağından fışkıran şifa adeta kozmik enerjiye dönüşüyordu.
Askerî cuntanın düşmesiyle memlekette özgürlük rüzgârları eserken din baskısı sanki adada hissedilmiyor, eşcinsellik bir suç olmaktan çıkıyordu.
Fakat sınırsızca yaşanan aşk ve seksin yanında parasal çıkarlar da tavan yapınca ada masumiyetini kaybetmeye başlamıştı.
Belgeselde, adaya ilk etapta geri dönmüş Mikonosluları takiben gelmiş, Yunanistan’ın büyük şehirlerinde doğmuş Mikonos kökenliler adanın raconuna ilk ihanet edenler olarak suçlanıyor (Tıpkı İstanbul’un Prens Adalarına son yıllarda göç edip adalardaki yaşam şekillerinin şehirdekiyle tıpatıp aynı olması için çaba gösteren “şehirliler” gibi!).
Adanın her noktasına karadan kolaylıkla ulaşılması için yollar açılmış, Yunanistan’ın bilhassa adalarda riayet edilen imar kuralları fazlasıyla zorlanmaya başlanmıştı; doğru dürüst limanı bile olmayan Mikonos heyula gibi kruvaziyer gemilerinin uğrak yeri haline gelmiş, gürültülü mekânlar adanın huzurunu kaçırmış, plajları istila eden şezlong ve şemsiyeler cep yakar hale gelmişti.
Tüm bu değişimlerle birlikte sırt çantası ve çadırıyla adaya gelenler Mikonos’a küsüp kendilerine yeni cennetler ararken şanlı ada bir tüketim canavarlığına dönüşmüştü.
Hatta belgeselde hatırlatılmasa da Mikonos’un tarihsel değerlerini korumakla mükellef arkeologlardan Manolis Psarros Atina’da saldırıya uğramış, adaya hâkim mafyatik öbeklerin gücü ülke çapında skandal yaratmıştı.
Yalnız yönetmen değil, senaryo yazarı ve ortak yapımcı hanelerinde de adını gördüğümüz Steve Krikris mevzunun sunduğu sansasyonel imkânları sömürmeden gayet “aklı başında” bir belgesel kotarmış.
Birbirinden renkli arşiv malzemesini ahenkli bir montajla peş peşe sıralarken adanın tarihini gezegeninkiyle paralel şekilde işliyor, aynı zamanda Mikonos’un ruhunu da layıkıyla yansıtıyor.
Bazı adalılar haklı olarak durumdan ne kadar şikâyetçi olduklarını aktarırken bazıları adanın masum yıllarında yaşananları memnuniyetle anlatıyor.
Yalnız Artemis ve Apollo’nun doğum yeri sayılmakla kalmayıp Diyonisos kültünün de layıkıyla yaşatılmış olduğu Delos’tan bayrağı çağımızda Mikonos’un devraldığını, komşuda âdetten olan, maziden istikbale yayılan gayet derin bir tarih bilinciyle aktaranlar da var.
27. Selanik Belgesel Festivalinde dünya prömiyerini gerçekleştiren ve Newcomers yarışmasında yer alan 2024 Almanya-Yunanistan ortak yapımı 88 dakikalık film Türkiye’deki Ege fetişistlerini de muhakkak ki cezbedecektir. Geçen seneki festivalden iki ödülle çıkan Celi Hacıdhimitriu imzalı Lesvia belgeselini de hatırlatan Super Paradise’da çıplaklığın artık tarz değiştirmiş Mikonos’ta prim yapmadığını da duyacaksınız.
Ben seneler önce Mikonos’tan elim boş dönmeme rağmen Yunanistan’ın yere göğe sığdırılamayan gergin sanatçısı Dhimitris Papaioannu’nun Mikonos’ta tam da hayal ettiğim gibi sarışın ve gözleri açık renkli aşkını bulduğundan haberdar oluyoruz bu arada. Festivalde yer alan Eva Stefani imzalı Bull’s Heart’ta teferruatına vâkıf olduğumuz münasebet bir yana, komşunun meşhur dansçısı, koreografı, yönetmeni ve daha birçok kabiliyeti olan şahsiyetinin gencecikken adada tanıştığı ve tatil sonrası bir daha hiç görüşmediği Alman adamın onda, aradan yıllar geçmiş olmasına rağmen kendi çizimleriyle bize aktaracak kadar değerli tortular bıraktığını da öğreniyoruz.
Mimar Sinan’da, o zamanlar pek moda olmayan Yunanistan adalarında çekmiş olduğum slaytlarımın yaratıcı fotoğrafçılık dersi sırasında sınıf arkadaşlarıma misal oluşturması için gösterilmesinin aynen bende de bıraktığı sıcak hisler gibi.
Mevzubahis diapozitif serisinin uyandırdığı derin alaka sayesinde aynı gösteriyi Boğaziçi Üniversitesi, Bilsak ve Yunanistan Başkonsolosluğu gibi başka ortamlarda da gerçekleştirmiştim.
Tanıtım posterindeki fotoğrafta modellik yapan Burgazlı Rum arkadaşımın sırtı dönük olup yüzü görünmediğinden, kumsalda patlayan dalgaların köpükleri arasında gerilmiş, çekici olduğu kadar kaslı bedeni, cinsiyeti hususunda bence şüphe uyandırıyordu.
Gösterinin fotokopiyle çoğaltılmış posterleri Boğaziçi Üniversitesi kampüslerinden apar topar toplatılmasına rağmen salon tıka basa dolmuş, etkinliği peş peşe iki kere tekrarlamak zorunda kalmıştım.
Gösterime münâsip gördüğüm başlığın “Myconosia” olmasının bunda payı sanki yüksekti… (MT/TY)
