Tarihin sonu mu?

Gariptir ama her fikir ve ideoloji, savunduğu sistemin son sistem olduğunu iddia eder ve bunun algısını oluşturmaya çalışır. Miadını doldurmuş ve aşılmış olanlara bile bakıldığında, vakti zamanında bu iddiada bulundukları görülecektir.

Belki de bunun için makul gerekçeleri vardı; aksi durumda kendilerini nasıl kurumlaştırabilirlerdi? Henüz kurumlaşamadan dağılıverirlerdi.

Yani bu gariplik bir bakıma ihtiyaçtan kaynaklanıyor.

Gıdasını mitolojiden alan köleci sistemler yerlerini feodal sistemlere bıraktı.

Gıdasını dinden alan feodal sistemler yerlerini kapitalist sistemlere bıraktı.

Gıdasını milliyetçilikten alan kapitalist sistemler –ki günümüzde bu da aşılıyor– yerlerini dünyanın önemli bir bölümünde sosyalist sistemlere bıraktı.

Gıdasını Marksizm’den alan sosyalist sistemler ise bir süre sonra tıkanarak kendilerini sürdürmede zorlandılar; bir kısmı kapitalizme dönüş yaparken bir kısmı melezleşti.

Oysa tüm bu sistemler, son sistem olduklarının iddiasındaydılar.

Sosyalist sistemden kapitalist sisteme geri dönüş, Francis Fukuyama’ya göre bir şeyin işaretiydi: Artık tarihin sonuna gelinmişti. Son olarak sosyalist sistem denenmiş ve bu sistem tıkanarak kapitalizme geri dönüş yapmıştı.

Tarihin sonu ya da uzun bir yolculuğun son istasyonu liberal kapitalizmdir, Fukuyama’ya göre.

Bu, çok büyük bir iddia.

Zira geçmişe baktığımızda, tarihin hep ileriye doğru akmadığını, zaman zaman geri dönüşler yaptığını göreceğiz. Nitekim bilim ve tekniğin zirve yaptığı, insanlığın uzaya açıldığı çağımızda bile feodal karakterli kalkışmalar yapılabiliyor.

Fukuyama’nın mantığıyla hareket edildiği takdirde kapitalist çağda yaşanan bu kalkışmalara ne diyeceğiz o zaman? Son sistemin feodal olduğunu mu?

Sosyalist sistemlerin tıkanarak kapitalist sistemlere geri dönüş yapması sosyalizmin sorunlu, liberal kapitalist sistemin sorunsuz ve ideal sistem olduğu sonucunu doğurmaz.

Aksine mevcut sistemden kaynaklı sorunlar gün geçtikçe büyümekte, dünyanın karşı karşıya kaldığı felaketler filmlere bile konu olabilmektedir.

İlla bir son ile ilişkilendirmek gerekirse, önlem alınmadığı takdirde, liberal kapitalist sistemin dünyanın sonunu getirebileceğini söylemek mümkündür.

Tarihe bir son biçmek, tarihi dondurmaktır.

Oysa tarih hep akar; ona son hazırlayan fikir, inanç ve ideolojileri bir bir gömerek. (AB/APK)