Roja Zimanê Zikmakî her sal di 21ê Sibatê de tê pîrozkirin. Di sala 1999an de 21ê Sibatê ji aliyê UNESCO’yê ve weke Roja Zimanê Zikmakî ya Navneteweyî hat îlankirin. Ji sala 2000î û vir ve li seranserê cîhanê ji bo piştgirîkirina cihêrengiya çandî û pirzimanî tê pîrozkirin.
Armanca Roja Zimanê Zikmakê ev e:
Ji bo pîrozkirina pirrengî û dewlemendiya zimanên cîhanê.
Ji bo parastin û geşepêdana zimanên zikmakî hişyarî û bilindkirina hişmendiyê.
Ji bo parastina mafê perwerdeya bi zimanê zikmakî.
Ji bo pêşxistina têkilî û rêzgirtina di navbera kesên ku bi zimanên cuda diaxivin.
Roja Zimanê Zikmakî ji aliyê kurdan ve her sal bi çalakiyên curbecur di 21ê Sibatê de tê pîrozkirin.
Niha teoriya kart kurtê, buye teoriyeke safsata. Teoriya kart kurtê, teoriyeke propagandayê ye ku ji bo înkarkirina hebûn û nasnameya kurdan tê bikaranîn. Li gor vê teoriyê. kurd bi rastî tirk in û tenê ziman û çanda xwe guhertine. Teorî îdia dike ku kurd gelên li çiyayan dijîn û jiyana hovane dimeşînin.
Teoriya kart kurtê yek ji bingehên cudakarî û zordariya li ser kurdan e. Teorî bi înkarkirina nasname û çanda kurdan, parastina mafên kurdan zehmet dike.
Ji aliyê sosyolojîk ve teoriya safsata ya kart kurt îflas kirîye.
Kurd ji aliyê sosyolojîk ve gelên ku li herêma erdnîgarî ya ku ji çiyayên Zagrosê, li rojhilat heta Çiyayê Torosê, li rojava û ji çiyayên Hemrînê, li başûr heta deştên Qers-Erziromê, li bakur dirêj dibe û xwedî nifûsa xwe ye. Li gorî texmînên 2017an, li cîhanê bi qasî 36-45 mîlyonî ye. (https://ku.wikipedia.org/wiki/Kurd)
Ziman û çanda kurdî yek ji girîngtirîn mîrateyên çandî û civakî yên Rojhilata Navîn e.
Zimanê kurdî yek ji kevintirîn zimanên cîhanê ye û dîroka wê nêzî 2500 sal e. Îro bi qasî 40 milyon kes bi kurdî diaxivin. Çand û şaristaniya kurdî di pêşketina çandî û civakî ya Rojhilata Navîn de roleke girîng dileyize.
Girîngiya sosyolojîk a ziman û çanda Kurdî wiha ye:
Ziman û çanda kurdî yek ji hêmanên herî girîng ên nasnameya kurdî ye. Ji bo parastin û pêşxistina nasnameya kurdî jî parastin û pêşxistina zimanê kurdî pêwîst e.
Ziman û çanda kurdî jî ji bo pêşketina kurdan a civakî û aborî alaveke girîng e.
Ziman û çanda kurdî jî ji bo kurd roleke aktîftir di têkiliyên herêmî û navneteweyî de bilîzin girîng e. Belavbûna kurdî wê hêsantir bike ku kurd bi çandên din re têkilî û hevkarî bikin.
Ji bo parastin û pêşxistina ziman û çanda kurdî xebatên curbecur tên kirin. Hewl tê dayîn ku kurdî di warê perwerde, çapemenî û çandê de populer bibe. Her wiha ji bo zimanê kurdî wek zimanê fermî bê naskirin jî xebat tên kirin.
Ziman û çanda kurdî dewlemendî û cihêrengiya Rojhilata Navîn nîşan dide. Parastin û pêşxistina ziman û çanda kurdî ji bo aştî, aramî û geşbûna Rojhilata Navîn jî girîng e.
Em dikarin girîngiya sosyolojîk a ziman û çanda kurdî bi berfirehî bi vî awayî binirxînin:
Parastin û pêşxistina nasnameya kurdî;
Kurdî yek ji hêmanên herî girîng ê nasnameya kurdî ye. Axaftina bi kurdî dihêle ku kurd nasnameya xwe diyar bikin. Ji bo parastin û pêşxistina nasnameya kurdî jî parastin û pêşxistina zimanê kurdî pêwîst e.
Belavbûna kurdî wê bihêle kurd nasnameya xwe bi hêztir îfade bikin. Belavkirina kurdî di warên perwerde, çapemenî û çandî de wê bikaribe kurd çand û dîroka xwe hîn bibin û fam bikin. Ev yek dê bibe sedema parastin û pêşxistina nasnameya kurdî.
Pêşketina kurdan a civakî û aborî
Ji bo pêşketina kurdan a civakî û aborî jî kurdî amûreke girîng e.
Di perwerdehiyê de belavbûna kurdî dê misoger bike ku kurd perwerdeyê bibînin û bibin xwedî xebateke bikêrtir. Ev yek dê bibe sedema pêşketina kurdan a civakî û aborî.
Belavbûna kurdî di jiyana bazirganiyê de dê îmkanên peydakirina kar û destpêkirina karekî ji bo kurdan zêdetir bike. Ev yek dê bibe alîkar ku kurd serxwebûna xwe ya aborî bi dest bixin.
Belavbûna kurdî di siyasetê de wê bikaribe kurd mafên xwe biparêze û bi bandortir nûnertiya xwe bike. Ev yek dê bibe sedema parastina mafên kurdan yên civakî û aborî.
Têkiliyên kurdan ên herêmî û navneteweyî
Ziman û çanda kurdî jî ji bo kurd roleke aktîftir di têkiliyên herêmî û navneteweyî de bilîzin girîng e. Belavbûna kurdî wê hêsantir bike ku kurd bi çandên din re têkilî û hevkarî bikin.
Belavbûna kurdî li Rojhilata Navîn wê bike ku kurd beşdarî aştî û aramiya herêmê bibin.
Belavbûna kurdî li qada navneteweyî wê temsîliyeta kurdan a di civaka navneteweyî de zêdetir bike.
Di encamê de ziman û çanda kurdî yek ji girîngtirîn mîrateyên çandî û civakî yên Rojhilata Navîn e. Her weha parastin û pêşxistina ziman û çanda kurdî ji bo parastin û pêşxistina nasnameya kurdan, pêşketina wan a civakî û aborî û têkiliyên wan ên herêmî û navneteweyî girîng e. (AÖ/FD)
