11 Aralık günü kaybettiğimiz hocaların hocası Nermin Abadan Unat benim de hocamdı, kelimenin gerçek anlamında olmasa da.
Kendisinden ders alma ya da onunla tez yazma olanağım olmadığı gibi, onun feminist ekolünden olduğum da söylenemez. Nermin Hoca’nın bana yaptığı “hocalık”, farklı yaklaşımlarımıza rağmen ve hatta farklılıklarımız nedeniyle olmuştur.
Ben Nermin Hoca’yı yardımcı doçentlik yıllarımda tanıdım; eğer benim Boğaziçi Üniversitesi’nde lisans öğrencisi olduğum yıllardaki ayaküstü görüşmemizi saymazsak.
1977 ya da 1978 yılında Zimbabwe kurtuluş hareketinden ZANU ve ZAPU temsilcileri Türkiye’ye gelmişti. Boğaziçi Üniversitesi Kültür Kulübü olarak “Bağımsızlık İçin Silahlı ve Silahsız Mücadele” konulu bir panel düzenliyorduk.
Amacımız, Zimbabwe hareketinden iki temsilcinin yanı sıra panelde farklı görüşlere sahip gazeteci ve akademisyenlere de yer vermek ve bir tartışma ortamı oluşturmaktı. Ben, akademisyen katılımcı bulmak amacıyla üniversitede siyaset bilimi hocalarının kapılarını çalarken bir hocanın odasında, o sıralarda Ankara’da Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde ders vermekte olan Nermin Hoca’yı gördüm. O zamanlar onu sadece ismen tanıyordum: geçmişte kontenjan senatörlüğü yapan bir kadın ve Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde doktora yapan ağabeyimin hocası olarak.
Panelle ilgilenip sorular sorunca, onu da konuşmacı olarak davet ettim. “Ben İstanbul’da sadece ziyaretçiyim” diyerek davetimi kibarca reddetmekle birlikte “kolay gelsin” demeyi de ihmal etmedi. (Panel düzenlendi fakat iptal edildi. Herkes sahnede hazır ve gecikmiş olan Zimbabwelileri beklerken, yabancı misafirlerimizin arabalarının yolda Emniyet tarafından çevrildiğini ve otellerine gönderildiğini öğrendik.)
Ben Nermin Hoca’nın feminist kişiliğini, kendim feminist çalışmalar yapmaya başladıktan sonra keşfettim; gerçek anlamda tanışmamız ve ilişki kurmamız da iki feminist akademisyen olarak gerçekleşti.
Onaylamayacağını bilmekle birlikte, ona Kemalist reformların kadınlara olanaklar yaratmakla birlikte aslında kadının ikincil konumunu değiştirmeyi amaçlamadığını savunan makalemi gönderdim. O makaleyi aldıktan sonra, eski öğrencisi olan ağabeyim Mehmet Kabasakal’a “Zehra beni hayal kırıklığına uğrattı” diyerek sitem etse de bana destek vermekten çekinmedi.
En büyük desteği, 1993 yılında Cumhuriyet’in ilk yıllarında eğitim sisteminden geçen kadınların deneyimleri konusunda bir çalışmaya başlayınca aldım.
Çalışmayla ilgili olarak Nermin Hoca’yı arayıp, çalışmaya kaynak mülakatçı olarak katılmasını rica etmek cesaretini gösterebildim. Nermin Hoca, benimle mülakatı kabul etmekle kalmayıp, mülakat sonrası adres defterini tarayarak İstanbul ve Ankara’da görüşebileceğim arkadaşlarının isim ve telefonlarını paylaştı. “Naz edebilecek olanları” hemen arayarak benim onlarla temas kuracağımı bildirip, beni reddetmemelerini adeta talimat verir gibi istedi.
O gün onun Bebek’teki evinde kaç saat kaldığımı hatırlamıyorum. Ben çok zamanını aldığımı ve onu yorduğumu düşünerek ne zaman kalkmaya yeltensem, “senin işin varsa git ama ben serbestim” diyerek sohbeti derinleştirdi.
O hep aktif bir akademisyen olduğu için, birkaç kez de ABD’de akademik kongrelerde karşılaştık ya da buluştuk. İkimiz konuşurken, onu ya da beni selamlamaya gelenlere dostluğumuzu feminist mücadelede beraber olmak şeklinde tanımlıyordu.
Öğrencilerinin ve onu benim gibi “feminist akademisyen” olarak tanıyan birçoğumuzun, ondan doğrudan dinleme şansını bulduğumuz anılarının derlendiği kitapta da benden, ABD’de farklı feminist çalışmalar yapıyor diye bahsederek hem birlikteliğimizi hem de görüş farklılığımızı irdeleyen, ama ikisine de değer verdiğini belirten bir incelik göstermişti.
İşte benim Nermin Hoca’dan aldığım en önemli ders budur: farklı görüşlerine rağmen insanları kucaklayıp onları desteklemekten çekinmemesi.
Kendi eğitimi için çocuk yaşta Avusturya’dan Türkiye’ye gelerek bilgi edinme çabasında hem düz hem de mecazi anlamda sınır tanımaması gibi, hayatı boyunca da hem bilgi alışverişinde ve öğrenmede hem de feminist mücadelede kendisine sınır koymaması.
Bence bugün arkasında binlerce onu seven ve sayan insan bırakmasının önemli bir nedeni de budur. Tanık olduğumuz, sınır tanımayan insanın yarattığı sınırsız sevgi.
Ne mutlu Nermin Hoca’ya, uzun ömrünü böyle değerlendirebildiği için. Ne mutlu bizlere, onu tanıma ve ondan öğrenme olanağı bulduğumuz için.
(ZFKBA/EMK)
