Türkiye'nin gelmiş geçmiş en önemli seçimlerinden biri, 7 Haziran 2015 Pazar günü yapılacak 25’nci Dönem Milletvekili Genel Seçimi'dir, diyebiliriz. Barajların aşılmasıyla birlikte yüzyıllık Kürt sorununun çözülmesinde önemli bir mihenk taşı olacaktır. Peki bu mihenk taşının altına elimizi nasıl koyabiliriz? Cevabı çok kolay; oyumuza sahip çıkarak!
Seçim günü sabah erkenden kalktınız, oyunuzu kullanmak için daha önceden evinize gönderilen seçmen bilgi kağıdınızı ve nüfus cüzdanınızı cebinize koyup, yola çıktınız.
Oyunuzu kullanacağınız okula geldiniz, bir baktınız ki; Silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları, askeri öğrenciler oy kullanmak için bekliyorlar, her ne olursa olsun kanuna (298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun) göre izinli dahi olsalar kesinlikle oy kullanamazlar. Aynı zamanda silahı üstünde olan polis veya askerler de sandığa 15 metreden fazla yaklaşamazlar. Hemen 10 adım sayın, uzak durmazlarsa sandık başkanına gerekli işlemleri yapması için şikayet edin.
Yine sıranızı beklerken, sandık çevresinde çok fazla kalabalık gördünüz ve merak ettiniz kimler var. Hemen bakın ve sandık kurulu başkan ve üyeleri, adaylar, milletvekilleri, o sandık bölgesinde kayıtlı seçmenler ve o sandıkta görevli müşahitler ile bina sorumluları ve çağrı üzerine gelen görevli kolluk güçlerinden başka kimse olmamasına dikkat edin. Hele resmi üniformalılar kesinlikle olmasın. Ama, siyasi partilerin seçim kurullarına bildirdikleri itiraza yetkili kişiler ile temsilciler, seçim kurullarınca önceden kendilerine verilen belge ile sandık çevresinde bulunabilirler. Aksi durumda sandık başkanına şikayet edin. Sandık kurulunun görev yaptığı yerde cep telefonu ile görüşme yapılamıyor, sadece sandık başkan ve üyeleri yapabilir haberiniz olsun. Ama bol fotoğraf çekip twiter'da veya facebook'da yayınlayabilirsiniz.
Sıranızı beklerken, bir anda ses duydunuz, biz yerli savaş uçağımızı yaptık vay bilmem biz altıncı köprüyü yapacağız diye prêzeler (abartı) duyarsanız, hemen şikayet edin çünkü; sandık alanında hiç kimse, başkalarının görebileceği şekilde bir siyasi parti veya adaya ait rozet, amblem veya benzeri işaretler veya propaganda amaçlı yayınlar taşıyamaz; yazılı, sözlü veya görüntülü propaganda yapamaz.
Sıranızı muhakkak engelli yurttaşlara verin, vermeyenleri de uyarın. Görme engelli, felçli veya bu gibi fiziksel engeli açıkça belliyse, varsa özellikle akrabalarından biri, yoksa çevreden birinin yardımı ile oyunu kullanabilir. Engelli yurttaş imza atamıyorsa sol elinin baş parmağıyla parmak basma yöntemiyle yapıldığına dikkat edin. Eğer baş parmağı yoksa hangi parmağının basıldığı yazılmalıdır.
Oy verme sırası tam size gelecek ama önünüzde yurttaşın bir baktınız sandık seçmen listesinde ismi yok. Hemen müdahale edin kesinlikle oy kullanamaz.
Diyelim ki seçimden önce muhtarlıkta listede adınız vardı ama okulda adınız yazmıyorsa ilçe seçim kuruluna giderek bir yazı alıp oyunuzu kullanabilirsiniz.
Oy verme sırası artık size geldi ama oyunu kullanan yurttaş sandık başından ayrılmıyorsa derhal ayrılması için sandık başkanına söyleyin, çünkü oyunu kullanan seçmen sandık başında bekleyemez.
Diyelim ki oyunuzu kullanmak için son dakika yetiştiniz ve oyunuzu kullanamazsınız diye uyarırlarsa hemen itiraz edin çünkü oy verme işlemi sabah 8’den akşam 5’e kadar sürecektir. Ancak, akşam beş olmasına rağmen sizinle beraber diyelim ki 10 kişi bekliyorsa başkan tarafından sayıldıktan sonra sıra ile oylarını kullanırsınız.
Yukarıda belirtmiş olduğumuz seçim ihlalleri yaşanırsa; sandık başkanına şikayet edin. Ama sandık başkanı gerekli işlemleri yapmazsa oy verdiğiniz partinin müşahidine söyleyin, müşahit de derhal tutanak tutsun ve ilçe seçim kurulu başkanına şikayet etsin.
Oy verme sırası sizde...
Sandık başkanı kimliğinizi aldı, oy pusulasını ve zarfı size verdi ve oy kullanacağınız kapalı bölgeye gittiniz. Öncelikle sizinle kimsenin beraber gelmesine ve oy kullanırken sizi görmesine izin vermeyin. Bir de oy kullanırken çok fazla beklemezseniz iyi olur. Oyunuzu kullanırken selfie yapayım demeyin, fotoğrafını çekip yayımlamayın sakın, oyunuz geçersiz olur. Zaten oyunuzu kullanırken cep telefonu, kamera gibi görüntü kayıt edici cihazları sandık başkanına teslim ederek oyunuzu kullanabiliyorsunuz.
Öncelikle sandık görevlisiyseniz ilçe seçim kurulu başkanı tarafından seçmen olduğunuzu ve hangi seçimde oy kullanabileceğinizi gösteren ve sandık seçmen listesindeki bilgileri kapsayan bir belge verir ve o belgeyle oyunuzu kullanırsınız. Örneğin Diyarbakırlısınız ama Hakkari milletvekili adayısınız, seçmen bilgi kağıdınızı göstermek suretiyle oyunuzu Hakkari'de herhangi bir okulda kullanabilirsiniz. Bir de okulda seçimin güvenliğini sağlamakla görevli polisler de bulunduğu okulda oy kullanabilir.
Bu tantana bittikten sonra sandık görevlisiyseniz, sandık başından sakın ayrılmayın. Yok açım, yok bilmem karnım ağırdı, yok bebeğim evde… Erteleyin hepsini çünkü oyun kaderindir ve kaderini belirlemede de en büyük rol senindir!
Yukarıda belirtmiş olduğumuz seçim ihlalleri yaşanırsa; sandık başkanına şikayet edin. Ama sandık başkanı gerekli işlemleri yapmazsa oy verdiğiniz partinin müşahidine söyleyin, müşahit de derhal tutanak tutsun ve ilçe seçim kurulu başkanına şikayet etsin.
Oy Verme saati sona erdi
Öncelikle yapacağınız şey cebinizdeki mumları çıkarıp romantik bir ortam yaratmak, sonra madenci şapkanızı takıp fenerinizi yakıp beklemelisiniz. Hani olur ya kedicikler trafoya saldırır, her taraf karanlık olur, okulun jeneratörü olmaz veya çalışmaz ve verdiğiniz oy kaybolabilir! Eğer cebinizde el feneri, telefon ışığı, mum veya madenci şapkası yoksa sandığın açılmasına müsaade etmeyin ve sandığın üstüne oturun ki verdiğiniz oylar çalınmasın!
Oy verme saati bitti ve oy veren kalmadı, sandık başkanı masayı boşalttı ve oy vermenin bittiği saati tutanağa geçtikten sonra, sandık seçmen listesinde yazılı seçmenlerin toplamı ile isimleri hizasındaki imza veya parmak izleri sayarak oy vermiş olanların toplamını tespit edip, tutanağa geçirdi ve sonucu yüksek sesle ilân etti.
Boş olan zarf ve oy pusulalarının kullanılmaması için hemen sandık başkanın; oy zarflarından veya birleşik oy puslularından kullanılmayanları sayması gerekir. Oylarını veren seçmen sayısına ekleyip ve böylece kurula teslim edilen zarf veya birleşik oy pusulaları toplamına uygun olup olmadığını tespit etmelidir. Kullanılmayan zarflar veya birleşik oy pusulalarını bir paket halinde mühürlemeli ve üzerine sayısı yazar ve tutanağa geçirmelidir.
Daha sonra sandık başkanı; sandıktan çıkan zarfları, yüksek sesle iki defa sayar. İki sayım arasında fark olursa, üçüncü sayımı yaparak sonucuna göre işlem yapar ve o seçimde kullanılan toplam zarf sayısını tespit eder ve ilgili tutanağa işler. Tabii bunların hepsi yapılırken geçerli olup olmaması yönünden kontrol edilmelidir.
Özellikle sandık kurulunca verilen biçim ve renkte olmayan, üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü bulunmayan, tamamı yırtılmış olan, üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü dışında herhangi bir mühür, imza, yazı, parmak izi veya herhangi bir işaret bulunan zarflar geçersizdir. Ancak, zarfın üzerinde, herhangi bir şekilde leke veya çizik olsa bile, bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığının kesin olarak anlaşılamaması halinde, bu zarflar geçerlidir. Bu hususlar pür dikkat gözlemlenmelidir.
Baktınız aksi bir durum var hemen itiraz edin. Sandık başkanı, itiraza uğrayan zarflar ile itiraza uğramadan geçersiz sayılan zarfları bir kenara ayırmalıdır. Sandık kurulu, bütün zarfları kontrol ettikten sonra, itiraza uğrayan zarfları inceleyerek, geçerli veya geçersiz sayılması yönünde kararını verir ve tutanağa geçirir. Geçersiz zarfları paketler ve mühürleyerek zarf sayısını yazar. Bu zarflar saklanır ve kesinlikle açılmaz. Bu işlemler yapıldıktan sonra, o sandıktan çıkan geçerli ve geçersiz zarfların toplam sayısı ile o seçim türü için oy kullanan seçmen sayısı karşılaştırılır. Zarf sayısı oy kullanan seçmen sayısından fazla ise eşitliği sağlamak için önce geçersiz zarf sayısı düşülür. Geçersiz zarf sayısının düşülmesi halinde de eşitlik sağlanamıyorsa, sandık kurulu başkanı geçerli zarflar arasından, eşitliği sağlayacak sayıda zarfı gelişigüzel çeker ve bu zarflar açılmadan derhal yakılarak imha edilip zarf sayısı da tutanağa yazılır. Daha sonra, geçerli oy zarfları sandığın içine tekrar konularak sayıma geçilir. Bütün bu işlemler ayrıca tutanak defterine geçirilerek, sandık kurulu başkan ve üyeleri tarafından imzalanır ve mühürlenir. Tabii sayım ve döküm işlemleri bitinceye kadar oy verme yerinden kesinlikle ama kesinlikle ayrılmak olmaz.
Oy sayımına geçtik
Oylar sayılırken şu hususları muhakkak gözlemlemelisiniz. Oyların sayım ve dökümüne başlanırken sayım ve döküm cetvelinin boş ve yazısız olduğu gösterilmelidir. Yine sandık üyelerinden biri zarfları alır, ikisi okunan oy pusulalarının sayım ve döküm cetvellerine işler. Pusulalar okunurken okunan ön yüz herkesin görülebileceği ve işletilebileceği şekilde ve EVET mührünün basıldığı parti adı yüksek sesle okunmalıdır.
Geçerli oyların sayım ve döküm cetvellerine işlenmesinden sonra, hesaba katılıp katılmaması veya geçerli sayılıp sayılmaması yönünden tereddüt edilen veya itiraza uğrayan oy pusulaları, sandık kurulunca ayrı ayrı değerlendirilerek karara bağlanmalı ve bu karar, tutanak defterine yazıldıktan sonra mühürlenip imzalanmalıdır.
Sandık kurulu kararı ile geçerli sayılan veya hesaba katılan oy pusulaları, sayım ve döküm cetvelinde ait olduğu siyasi partiye veya bağımsız adaya ayrılmış bulunan sütuna işlenmelidir. Bu şekilde geçerli sayılan veya hesaba katılan oy pusulalarının toplam sayısı, tutanakta ilgili yere işlenmelidir. Geçerli sayılmayan veya hesaba katılmayan oy pusulaları, ayrı ayrı paket yapılarak bağlanmalı ve paketin üzeri mühürlenerek, sayısı yazılıp ve saklanmalıdır. Bu oy pusulaları yakılmamalı, yırtılmamalı ve yok edilmemeli ve tutanağa işlenmelidir. Sandık başkanı sayım ve döküm cetvelinde, siyasi partilerin ve bağımsız adayların aldığı oyları, orada bulunanlara, yüksek sesle ilan etmeli ve sonuçlar, sandık sonuç tutanağına işlenmelidir.
Yapılan işlemlerin doğruluğu, sandık başkanı tarafından sayım ve döküm cetveli sonuçları ile karşılaştırıldıktan sonra, sandık sonuç tutanağı, başkan ve üyeler tarafından imzalanıp ve mühürlenmelidir.
Parti müşahitleri, sayım masası başında yer alabilir ve oy pusulalarını görebilirler. Ancak, parti müşahitlerinin sayısı beşten fazla ise, hazır bulunanlar arasından başkan tarafından kurul önünde ad çekme suretiyle, sandık başında kalacak beş parti müşahidi her biri ayrı partiden olmak üzere tespit edilir. Diğer müşahitlerle bağımsız aday müşahitleri için sayım işlemini yakından takip edebilecekleri bir yer ayrılmalıdır.
Sayım yapılırken geçersiz oy pusulaları için şu hususlara özellikle dikkat edilmelidir.
1. Sandık kurulunca verilen ve o seçim için düzenlenmiş biçim ve renkte olmayan,
2. Arkasında “Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu” filigranı bulunmayan,
3. Arkasında sandık kurulu mührü bulunmayan,
4. Hiçbir yerine “EVET” mührü basılmamış olan,
5. Siyasi partilere veya bağımsız adaylara ayrılan alanlardan birden fazlasına “EVET” mührü basılmış olan,
6. Birden fazla siyasi partiye veya bağımsız adaya ayrılan alana taşmış “EVET” mührü bulunan,
7. Sandığın ait olduğu seçim çevresinden başka bir seçim çevresi için düzenlenmiş olan,
8. Bütünlüğü bozulacak şekilde yırtılmış veya koparılmış olan,
9. Üzerine “EVET” mührü dışında veya “EVET” mührü yerine herhangi bir özel işaret, herhangi bir isim, imza kaşesi, mühür veya parmak izi basılmış olan,
10. Üzerinde yer alan siyasi partilere veya bağımsız adaylara ait bölümleri belirgin bir şekilde ve özel olarak karalanmış, çizilmiş veya işaretlenmiş olan,
11. Üzerinde yer alan matbu yazıların ve şekillerin dışında yazılar veya harfler veya sayılar yazılmış veya şekiller çizilmiş olan, birleşik oy pusulaları geçerli değildir.
Ancak aşağıdaki haller oy pusulalarını geçersiz kılmaz:
1. Zarfların açılması veya oyların okunması sırasında yırtılması.
2. Bütünlüğü bozulmaksızın bir kısmının kazaen yırtılması.
3. Herhangi bir şekilde lekelenmiş olup da bunun özel olarak işaret koymak amacıyla yapıldığının anlaşılamaması.
4. Birleşik oy pusulasının katlanarak zarfa konulması sebebiyle “EVET” mührü ile oy pusulasının arkasına basılan sandık kurulu mühür izinin oy pusulasının diğer kısımlarına geçmesi.
5. Bir siyasi parti veya bağımsız aday alanına basılan “EVET” mührünün sadece iki parti alanını ayıran çift çizgili bölgeye taşmış olması.
6. Başka bir siyasi partinin veya bağımsız adayın alanına taşmamak kaydıyla, bir siyasi partinin alanına birden çok “EVET” mührü basılması,
7. Birleşik oy pusulalarında baskıda silinme veya yanlışlık yapılmış olsa bile, hangi siyasi parti veya bağımsız aday lehine kullanılmış olduğu “EVET” mührünün vurulduğu yerden kesin olarak anlaşılan oy pusulaları hesaba katılır.
Diyelim ki yurttaşın biri zarfın içine el ilanı, broşür ya da özel bir işaret, yazı veya şekil taşıyan kağıt veya işaret amacı taşıyan herhangi bir madde koymuş olması halinde, bu zarftan çıkan oy geçersizdir.
Hırsızlığın en yaygın olduğu andır, sandık sonuç tutanağının düzenlendiği an. Onun için en enerjik en dinamik en çalışkan en zeki olmanız gereken andır, tutanağın düzenlendiği an. Gözünüzü hangi konularda dört açacağınız konuları söylüyorum pür dikkat okuyun lütfen;
Sandık kurulu, sandık sonuç tutanağını, iki nüsha olarak, sayım ve döküm işlemleri sırasında elde edilen bilgilere ve sayım ve döküm cetveli sonucuna göre düzenlemelidir. Daha sonra bilgiler eksiksiz olarak işlendikten sonra, başkan ve üyeler tarafından ad ve soyadları yazılarak imzalanmalı ve sandık kurulu mührü ile mühürlenmelidir. Tutanakta bilgiler eksiksiz olarak işlenmelidir. Tutanaktaki bilgilerde;
1. Sandığın bulunduğu ilin, ilçenin ve seçim bölgesinin adı ile sandığın numarası.
2. Oy vermenin yapıldığı tarih ve gün.
3. Oy sandığının sandık kurulu üyeleri ve seçim yerinde bulunanlar önünde açılış saat ve dakikası ile şayet sandık saat 17.00'den sonra açılmış ise bunun sebebi.
4. Oy verme saati bitiminde sırada bekleyen ve oy kullandırılan seçmen sayısı.
5. İlçe seçim kurulundan teslim alınan toplam zarf sayısı ile kullanılmayarak artan zarf sayısı.
6. İlçe seçim kurulundan teslim alınan toplam oy pusulası sayısı ile kullanılmayarak artan oy pusulası sayısı.
7. Sandık seçmen listesinde yazılı olan seçmenlerin sayısı.
8. Sandık seçmen listesinde kayıtlı olmayan ancak bu Kanun gereği o sandıkta oy kullanan seçmen sayısı.
9. Oy kullanan seçmenlerin toplam sayısı.
10. Sandıktan çıkan zarf sayısı, geçerli zarf sayısı ve geçersiz zarf sayısı ve geçersizlik sebebi.
11. Zarf sayısı oy kullanan seçmen sayısından fazla ise, eşitliği sağlamak amacıyla yakılan zarf sayısı.
12. İçinden hiç oy pusulası çıkmayan boş zarf sayısı.
13. İtiraz edilmeksizin geçerli sayılan oy pusulalarının sayısı.
14. İtiraz üzerine geçerli sayılan veya hesaba katılan oy pusulası toplamı.
15. Geçerli oy pusulalarının toplamı.
16. Geçersiz sayılan oy pusulası sayısı ve geçersizlik sebebi.
17. Hesaba katılmayan oy pusulası sayısı ve hesaba katılmama sebebi.
18. Geçersiz sayılan veya hesaba katılmayan oy pusulası toplamı.
19. Siyasi partilerin ve bağımsız adayların aldıkları toplam geçerli oyların yazı ve rakamla belirtilecek sayısı.
20. Oylama iş ve işlemlerine ve oyların sayım ve dökümüne dair yapılan şikâyetlerle bunlara ait kararların nelerden ibaret bulundukları.
21. Birden fazla sayım ve döküm yapılmış ise sayısı.
22. Sayım ve döküm sonucunun başkan tarafından orada hazır bulunanlara ilan edilmeli ve sandık sonuç tutanağının onaylı bir sureti, sandık kurulu tarafından sandık çevresi içinde herkesin görebileceği bir yere asılmalıdır.
Yine hayati işlerden biri sandık sonuç tutanağının birer örneğini sandık kurulu başkanı ve üyelerince imzalandıktan ve mühürlendikten sonra yanınıza alın. Kesinlikle ama kesinlikle bu tutanağın fotoğrafını çekip partinizin kriz masasına gönderin. Çünkü seçim hilesi tutanağın aynısının sisteme işletilmemesiyle oluyor.
Daha işimiz bitmedi, çünkü; tutanakları il seçim kuruluna götürmeniz gerekiyor. Hesaba katılan ve muteber sayılan oy pusulaları, sandık kurulunca düzenlenen tutanaklar, sayım ve dökümde kullanılıp alt tarafı, kurulca imzalanan sayım cetvelleri, hesaba katılmayan, muteber sayılmayan veya itiraza uğrayan oy pusulaları ve hesaba katılmayan zarflar, tutanak defteri, kurulca mühürlü ve imzalı ayrı ayrı paketler halinde kurulun mührü ile mühürlenmiş ve başkan ve üyeler tarafından imzalanmış bir torbaya konulmalı, kurulun bağlı olduğu ilçe seçim kuruluna sandık kurulu başkanı ve ad çekme ile seçilecek en az iki üye tarafından götürülüp teslim olunmalıdır. İsterseniz sizde torbaya eşlik edebilirsiniz.
İlçe seçim kurulu, bu torbayı getiren üyeler önünde açarak içindekiler hakkında müfredattı üç nüshadan ibaret bir tutanak düzenlemelidir. Bu tutanağın altı, torbayı teslim edenlerle ilçe seçim kurulu başkanı ve üyelerden biri tarafından imzalanmalıdır. Bu tutanağın bir örneği, il seçim kuruluna gönderilecek evraka bağlanmalı ve örneği de sandık kurulu başkanına verilmelidir.
Seçimdeki göreviniz böylece bitmiş olabilir. Ama yanınızdaki tutanakları seçim sonuçları kesinleşmeyene kadar atmayın. Ayrıca sayım sırasında aklınıza takılan bir şey oldu veya tespit ettiğiniz bir hata, hile varsa hemen 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun 95. maddesinden 107. maddesine kadar olan maddeleri inceleyin. Çünkü oyun kaderindir! (EÜ/NV)
