Cumhurbaşkanlığı tarafından Mayıs 2019’da yayınlanan “Kamu-Özel İşbirliği Raporu 2018” (1) şehir hastaneleri konusundaki maliyet tartışmalarını bir kez daha gündeme getirdi.
Şehir hastanelerinde yatak başına maliyetler çok farklı. Maliyetlerin farklılığı daha önceden de biliniyordu, ancak Cumhurbaşkanlığı sisteminde Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından ilk kez yayınlanan rapor, konunun bir kez daha gündeme getirilmesini ve sorgulanmasını zorunlu kılıyor.
Öncelikle anımsatmakta yarar var, şehir hastaneleri birçok adla toplumun gündemine getirildi. “Entegre Sağlık Kampüsü” ile başlayan adlandırma “Sağlık Kampüsü”, “Kamu-Özel Ortaklığı” ve “Kamu-Özel İşbirliği” ile sürdü; en sonunda “Şehir Hastanesi” adıyla anılmaya başlandı.
Raporda da bu adlandırmanın izlerini görmek mümkün. Şehir hastanelerinin bazıları raporda entegre sağlık kampüsü adıyla yer alırken, bazıları eğitim araştırma hastanesi veya devlet hastanesi adıyla yer alıyor. Ancak hepsi aynı finansman yöntemiyle, yap-kirala-devret modeliyle kuruluyor ve işletiliyor.
Bugüne kadar dokuz şehir hastanesi (Yozgat, Isparta, Mersin, Adana, Elazığ, Kayseri, Manisa, Eskişehir ve Ankara) hizmete açıldı, Bursa Şehir Hastanesi de önümüzdeki hafta açılıyor.
Raporda yer alan yatırım tutarı verilerine bakılacak olursa; bir yatak başına maliyetin (ABD doları olarak) 238 bin 418 ile 581 bin 512 dolar arasında değiştiği anlaşılıyor (Tablo 1).
Rapora göre yatak başına maliyetin en düşük olduğu yer Şanlıurfa Şehir Hastanesi iken, en yüksek maliyet İstanbul İkitelli Entegre Sağlık Kampüsünde gözleniyor.
Farklılığın entegre hastanelerin kapsamında yer alan kuruluşlarla ilgisinin olmadığı açık; çünkü yatak başına en yüksek ikinci maliyetin gözlendiği yer Raporda yalnızca “Devlet Hastanesi” olarak geçiyor.
Bu durumda Tekirdağ Devlet Hastanesi’nde bir yatak başına maliyetin (524 bin 580 ABD Doları), Bursa Entegre Sağlık Kampüsündeki maliyetin (294 bin 824 ABD Doları) yüzde78 üzerinde olmasının açıklanması gerekiyor.
Sağlık Bakanlığı’na soruyoruz: Şehir hastanelerinde yatak başına maliyetler arasındaki bu çok yüksek fark nereden kaynaklanıyor?
Şehir hastanelerinin şartnamelerini ve ihale belgelerini “ticari sır” gerekçesiyle topluma açıklamaktan kaçınanların bu soruya yanıt vermekte zorlanacaklarını ve hatta herhangi bir yanıt ver(e)meyeceklerini kolayca öngörmek mümkün. Umarım yanılırız.
Yeri gelmişken, kamu-özel ortaklığı yöntemi kullanılmayan bildiğimiz klasik hastane ihalelerinde yatak başına maliyetlerin ne kadar olduğunu incelemekte yarar var.
2019 yılının başında yapılan ve 233 milyon TL bedelle verilen 400 yataklı Yalova Devlet Hastanesi İhalesinin sonucuna göre bir yatak başına maliyet yaklaşık 100 bin ABD Doları (582.500 TL) olarak gerçekleşti (2). Şehir hastanelerinde yatırım tutarının klasik ihale yöntemine göre yatak başına 2,4 ile 5,8 kat daha pahalı olması da açıklama gerektiren bir diğer önemli konu.
Elbette biliyorsunuzdur, şehir hastanelerinde maliyetin büyüklüğü yatırım tutarları ve yatak başına maliyetin yüksekliği ile sınırlı değil. Birçok kez ayrıntılarıyla açıklandığı gibi, şehir hastanelerine ödenen kira ve hizmet bedelleri çok yüksek. Öyle ki, yalnızca 2019 yılında Sağlık Bakanlığı bütçesine şehir hastanelerinin kirası ve hizmet bedeli için koyulan tutar (6,15 milyar TL) ile 400 yataklı 26 devlet hastanesi yapmak mümkün!
Sağlık Bakanlığı yalnızca bir yıllık kira/hizmet bedeli ile toplam 10 bin 400 yataklı 26 yeni hastaneye sahip olabilecekken, 25 yıl boyunca yüksek kira ödemek zorunda kalacağı bir finansman yöntemini tercih etmiştir; şehir hastanelerinin özü budur.
Daha açılacak olan hastaneleri ve kiraların 25 yıl boyunca ödenecek olduğunu da hesaba katacak olursanız, şehir hastaneleri ile küresel sermayeye ne kadar büyük kaynak aktarıldığı açık olarak ortaya çıkıyor.
Hastanelerin birbiri peşi sıra açılmasıyla birlikte Bakanlık bütçesinin özellikle bu yıldan başlayarak rehin alındığı kamu-özel ortaklığı yöntemiyle finansmanı sağlanan şehir hastaneleri modelinden ivedi olarak vazgeçilmeli, açılan hastaneler hemen kamulaştırılmalıdır.
---
Kaynaklar
- Kamu-Özel İşbirliği Raporu 2018, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Sektörler ve Kamu Yatırımları Genel Müdürlüğü, Yayın no: 0005, Mayıs 2019
- 400 yataklı Yalova Devlet Hastanesi 233 milyon TL’ye yapılacak, 24 Ocak 2019
(KP/EKN)
