İlköğretim okullarında ve liselerde bir tiyatro eseri sahnelenmesi gerektiği zaman akla gelen değişmez klasiklerden biri, Namık Kemal’in “Vatan Yahut Silistre” oyunudur. Yazılalı 130 seneyi geçen bu oyun, vatan aşkı ve vatan için ölmenin kutsiyeti üzerinedir. Yani yetiştirdiğimiz çocuklar, savaşmayı, ölmeyi ve öldürmeyi biraz da Namık Kemal’den öğrenirler. Bir yüzyılı aşkın bir süredir bu böyle sürer gider.
Ama tiyatro denen sanat, galiba yazılı metnin bayağı ötesinde bir şey. Çünkü aynı eser, yani Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre’si, bugünlerde İstanbul’da özgün metne sadık kalarak sahnelendiği halde, ortaya çıkan oyun, savaş karşıtı, milliyetçiliğe ve şovenizme meydan okuyan, antimilitarist ve feminist bir eser olmuş.
Feminist tiyatro topluluğu Tiyatro Boyalı Kuş’un “feminist dramatujiyle okuma tiyatrosu” serisinin ilk oyunu olan Vatan Yahut Silistre, 1853 Osmanlı-Rus savaşında geçen Zekiye-İslam Bey aşkının, Namık Kemal tarafından ne kadar erkek merkezli, şovenist, ölmeyi ve öldürmeyi yücelten bir anlatıya dönüştürüldüğünü sergiliyor. Bunu yaparken de metne tek bir kelime bile eklemiyor.
Oyunda Türk filmi klişelerinin kökenlerini de bulmak mümkün. Zaten oyun, bir okuma tiyatrosu şeklinde sahnelense de, ses, görüntü, Antik Yunan tragedya korosu gibi unsurların kullanımıyla son derece hareketli bir şekilde sahneye konmuş. Hatta insan bir ara okuma tiyatrosu yönteminin oyunu epikleştirmek için kullanılan bir öğe olduğu kuşkusuna kapılıyor. Zaten bir okuma tiyatrosunu hiç sıkılmadan seyrededebilmemiz, üstelik seyircilerin “vatan aşkı” üzerine süren tiradlarda kahkahalarını tutamaması, dramaturjinin ve rejinin başarısını gösteriyor.
Oyunda rol alan ve tümü kadın olan oyuncuların büyük çoğunluğu ilk kez sahneye çıkan amatör oyuncular: Ebru Yavuz, Esma Anitaş, Fatma Nur İldokuz, Gül Ersürmeli Yılmaz, Kıymet Yıldırımer, Nelin Dükkancı, Semiha Gürlevik ve Yıldız Yaman. Tiyatro Boyalı Kuş profesyonel bir tiyatro topluluğu olduğu halde, başta Augusto Boal’ın “Ezilenlerin Tiyatrosu” çalışmalarında olmak üzere, özellikle kadınları sahneyle tanıştırmakta oldukça deneyimli. Amatör ve yarı-amatör oyuncuların oyunu son derece başarılı bir şekilde sürüklemeyi başarmalarında, oyunu kolektif bir anlayışla ele almalarının ve bu deneyimlerin de payı olsa gerek.
Oyunda rol alan Nelin Dükkancı’nın şu anda Bulgaristan sınırları içinde bulunan Silistre’ye giderek çektiği özgün fotoğraflar, seçilen müziklerdeki geleneksel tını ve oyunun sahnelendiği Rengahenk Sanat Evi’nin klasik bir tiyatro salonunun kalıplarından uzak ve sıcak havası yaklaşık bir saat süren oyunun akılda kalan diğer artıları.
Tiyatro Boyalı Kuş tarafından sahneye konan Vayan Yahut Silistre’nin tek olumsuz yanı, sadece 4 gösteri için hazırlanmış olması. Yani ilk göstermi 13 Ocak’ta yapılan bu sıradışı sahnelemeyi kaçırmak istemeyenlerin sadece 3 hafta daha şansı var.(ÜŞ/EÜ)
* Tiyatro Boyalı Kuş’un feminist ve savaş karşıtı Namık Kemal yorumu Rengahenk Sanat Evi’nde, Salı akşamları (20, 27 Ocak ve 3 Şubat) 20:00’de izlenebilir. Rengahenk Sanat Evi - İstiklal Caddesi Olivio han geçidi Sokak Olivio Han Kat:2 No: 5 Galatasaray Beyoğlu - İstanbul Tel: 212 292 32 47-8
** Vatan Yahut Silistre – Namık Kemal. Tiyatro Boyalı Kuş: Feminist dramatujiyle okuma tiyatrosu – 1, hazırlayan: Jale Karabekir, Osmanlıca’dan karşılaştırmalı redaksiyon: Fatma Nur İldokuz.
