"Kuşların dilini konuşuyorlar, kuşlar gibi gökten aşağıya bakıp tüm ülkeyi görebiliyorlardı…"
Uzun kış gecelerinde köy ahalisi büyük şöminenin etrafında toplanıp şarkılar söylüyor, nesilden nesle aktarılan destanları yaşılıların anlatımı aracılığıyla adeta yaşıyordu. Ana dil olarak İrlandaca'nın (Gaeilge) konuşulduğu bölgelerde köylülerin, ataları olan ilk yerleşimcilerle bağlarını bu şekilde sürdürmeleri adettendi.
İrlanda halk müziğinin sonradan en meşhur temsilcisi olacak Joe Heaney de küçük balıkçı köyünde büyürken bilhassa babasından duyduğu geleneksel şarkıları özümsemişti. Ayakları çıplak, otların, toprağın, liken tutmuş yaşlı kayaların üzerinde gezinirken ıslık çalıyor, dere kenarlarında kendi dilinde şarkılar söylerken yurduyla adeta bütünleşiyordu.
İngilizce öğrendiği ilkokulda öğretmeninin de dikkatini çektiğinden, utangaç doğasına rağmen kendisinden ısrarla beklenen vokal performansları sınıf arkadaşları için de sergiliyordu. Bu arada akordeon eşliğinde halk oyunlarıyla haşır neşir oluyor, babasıyla tarım yapmayı, tekneyle açılıp sepetlerden ıstakoz çıkarmayı da öğreniyordu. Fakat hayat onu büyük şehirlere sürüklemekle kalmadı, ömrünün sonlanacağı Okyanus ötesine kadar taşıdı.
37.İstanbul Film Festivalinin Musikişinas bölümünde yer alan, yönetmenliğini Pat Collins'in üstlendiği Sağlam Şarkı'nın ödüllü sinematografisi olağanüstü. Sırtınızı koltuğa rahatça yaslamak suretiyle, İrlanda'nın muhteşem dağları, vadileri ve nehirlerinin siyah-beyaz karelerinden müteşekkil görsel bir overdoz yaşarken, kendine has İrlanda halk müziğine de doyacaksınız…
Köyden kente
Gerçeklerden yola çıkarak çekilmiş bir kurmaca veya yaşanmışlıkların tekrar canlandırıldığı bir belgesel denilebilir Sağlam Şarkı için. Filmde Joe'ya ait bazı değerli arşiv görüntüleri de kullanılmış.
2017 İrlanda yapımı 104 dakikalık filmde Joe'nun muhtelif yaşlarını üç ayrı aktör canlandırıyor: Çocukluğu Colm Seoighe, 40'lı yaşları Michael O'Chonfhlaola, 60'lı yaşları ise Macdara Ó Fátharta'nın oyunculuklarıyla temsil edilmiş.
Başından beri içe dönük, düşünceli ve hassas bir yapıya sahipmiş gibi görünen filmin kahramanı her ne kadar günün birinde onu köye bağlayan hiçbir şeyin kalmadığını belirtse de yurdunu daima içinde taşımışa benziyor. New York gibi betonlaşmış bir şehrin göbeğindeki lüks bir otelin önünde teşrifatçılık yaparken izlediğimiz Joe'nun gözleri hep uzaklarda, yalnız çocukluğunda değil, sanki atalarının doğayla bütünleşen dünyasındadır.
Filme hakim olan duygu hüzün diyemeyeceğim, çünkü filmin kahramanı daha çok hayatı sorgulamaya yoğunlaşmış gibi duruyor. İlkokul öğretmeni "Tanrı her yerde ve her şeyi görüyor" cümlelerini sınıftaki çocuklara ezberletirken düşüncelere dalması ve mevzubahis sözleri tekrarlamıyor olması bile çocukluğundan itibaren nasıl biri olduğu hakkında fikir veriyor.
Halk müziği
Dünyanın çeşitli film festivallerinde boy göstermiş estetik yapım için pastoral bir rapsodi demek mümkün. Fakat aynı zamanda İrlanda'da sadece belirli bir kesimin ana dil olarak kullanmaya devam ettiği İrlandaca'ya susamış insanlar için de bir sebil. Sık sık duymaya alışkın olmadığımız bu yerel dilin müziği kulaklarınızı okşayacaktır.
Fakat esas mevzu tabii ki kült bir figür haline gelmiş, İrlandaca adı Seosamh Ó hÉanaí olan Joe Heaney. Herhangi bir enstrüman eşliği olmadan tek bir kişi tarafından icra edilen Sean-nós müziğinde çok mühim bir yer tutan Heaney filmde saygıyla anılıyor, hakkında mümkün olduğunca ayrıntılı bir karakter analizi de yapılmaya çalışılıyor. İrlanda'daki köyünden çıkıp İngiltere, İskoçya ve ABD'de yaşamış olan kahramanımızın repertuarındaki yüzlerce halk şarkısı kayıtlarda yer alıyor, ilgilenenlere duyurulur!
The Ballad Of Shirley Collins: TRAILER from Tim Plester on Vimeo.
Yine bir halk müziği ikonu hakkındaki The Ballad of Shirley Collins adlı belgeseli de, festivalde yer almamasına rağmen bu vesileyle anmayı uygun görüyorum. Rob Curry ile Tim Plester'ın beraber kotardığı, nispeten daha eğlenceli 2017 yılı yapımı film, İngiltere folk müziğinin halen hayatta olan kült temsilcisi Shirley Collins'e zarafetle eğilmiş; 30 sene boyunca şarkı söylemekten kendisini men eden nedenler tek tek deşifre edilirken, belgesel bizi kahramanının sevimli dünyasına ve eşsiz müzik hazinesine dahil ediyor. (MT/BK)
