Sade’ı Öldürmeli mi?

Doug Wright’in yazdığı Erdal Beşikçioğlu’nun yönetip Marquis de Sade’ı da oynadığı Tüy Kalemler “QUILLS” / Marquis de Sade, Tatbikat Sahnesi tarafından Uniq Hall’da sahneliyor.

Erdal Beşikçioğlu Tüy Kalemler’le, edebiyatta erotizmin sınırlarını zorlayan, çoğu zaman edebiyatı aşarak pratiğe de aktaran, Sadizm’in kurucusu, yaratıcısı, isim babası, Marquis de Sade’ın Charenton Akıl Hastanesi’nde geçen, bu kez 11 yıl süren ve ölümüyle son bulan dönemini sahneye taşıyor.

Akıl hastanesindeki düzen

Sade, Charenton Akıl Hastanesi’nde yatarken, hastanenin yöneticisi aynı zamanda bir pederdir. Peder Abbé de Coulmier, Marquis için mümkün olduğunca özgürlük alanı yaratır. Yazması için kâğıt kalem, oyununu sahnelemesi için hastanedeki hastaları kullanmasına izin verir. Bu anlamda bir din insanı için liberal bir bakış açısına sahip olduğu söylenebilir. Özgürlük alanının Marquis için iyileştirici olduğuna inanır. Yazılar hastane dışında çıkıp, topluma yayılmadığı sürece.

Hastanenin çamaşırcılarından Madeleine ise onun yazılarını annesi ile beraber okuyarak, hayatına renk kattığını düşünmektedir. Ayrıca yazıların hastane dışına çıkmasına ve basılmasına da yardım ediyordur. Her gün yazılarını okumak için Marquis ile pazarlık halindedir. Bu pazarlığın sonucu kimi zaman bir öpücük olur.

Engellenemez yazma tutkusu

Ancak günün birinde imparatorun görevlendirdiği Dr. Collard gelir ve Peder’e baskı yaparak Sade’ın yazı yazmasını engeller. Sade elbette kolay lokma değildir, kâğıt kalem olmadan da yazmayı başarır. Şarapla ve de çarşaflara. Bunu fark eden Doktor ve zorladığı Peder çarşaflarını da alır. Ama Sade’ı yıldırmak kolay değildir. Yazmak için yeni yollar bulur.

Peder’imiz Marquis’e söz dinletememekle, Doktor ’un zorlaması arasında kalmanın sonucu kendi inanç ve ahlak sınırlarını zorlar. Sonuç herkes için yıkıcı olur.

Sade “Bir ateist kutsal değerlere saygısızlık etmez, bu kitabında yazmaz. O din tüccarlarının işidir” derken ikiyüzlülüğe vurgu yapar.

Duvarlarla çevrili bir ömür

Fırtınalı bir hayat dediğimizde bu gerçekten Sade’ı anlatıyor. Aristokrat bir aileden gelmesine, askeri ve dini eğitim almasına karşın birçok kez gözaltına alınma, tutuklanma, hapisten kaçma, cinsel taciz ve kötü muamele suçlamaları, ölüm cezasına mahkûm olma, tekrar kaçış, yakalanma ve akıl hastanelerinde tamamlanan, 19 yılı hapishane, 13 yılı akıl hastanesinde geçen 74 yıllık bir hayat: Marquis de Sade.

Dâhilikle delilik arasında gidip gelen, tüm bu “normal olmayan” hayata karşın, birçok ünlü yazar ve filozofun yazıları ve eserleri tartışma kaynağı olur. Dönemin aristokratik ahlakına karşı duruşu, iktidar ve sistemle olan kavgası hayatı boyunca sürer.

Karısına yazdığı bir mektupta “Yalnızca saf ve katıksız bir şehvet düşkünlüğünden suçlu sayılırım, doğalarından gelen o mizaç ve tutkunun düzeyine bağlı olarak, tüm erkekler tarafından farklı oranlarda hayata geçirilen şehvet düşkünlüğünden. Herkesin hataları vardır, karşılaştırma yapmayalım: Cellatlarım da benden farksızdır belki” der.

İlerleyen satırlarda da “Başka bir deyişle, bugün yüreğimin dolu olduğu söylenen karanlıkları ele veren bir şey yaptım mı gençliğimde? Sevmem gereken her şeyi sevmedim mi? Kıymetli olan her şeye itina etmedim mi?” diye devam eder.

Sinemadan tiyatroya

Doug Wright’ın yazdığı oyun 2000 yılında Düşlerin Efendisi adı ile Philip Kaufman yönetmenliğinde sinemaya uyarlanmıştı. Marquis de Sade olarak Geoffrey Rush’ı gerçek bir keyif, yer yer karakterin rahatsız ediciliğinden öfkeyle izlemiştik.

Erdal Beşikçioğlu, aklımızdaki Marquis de Sade görüntüsünü Geoffrey Rush’ın elinden almaya aday bir performansla karşımıza çıkıyor. Marquis’in rahatsız edici ve aynı zamanda kafa karıştırıcı karakterini Beşikçioğlu’nda görebiliyoruz.
Bunun yanı sıra Saygın Soysal’ın Peder Coulmier’deki performansı, Peder’in oyun boyunca geçirdiği değişimi de yansıtması açısından çok başarılı.

Oyunun dekorunun görkemi, müziğinin oyuna uyumu da eklendiğinde beklentilere çok uzak olmayan bir oyun izliyoruz.

Künye

Tüy Kalemler “QUILLS” / Marquis de Sade

Yazan: Doug Wright
Yönetmen: Erdal Beşikçioğlu
Koreograf: Binnaz Dorkip
Müzik: Onur Yüce-Cem Deliormanlı
Oyuncular: Erdal Beşikçioğlu, Gökhan Soylu, Saygın Soysal, Melisa Şenolsun, Işık Erdoğan, Diren Yurtseven, Onur Eroluş, Buğra Orhan, Beril Öztarakçı, Sena Kelahmet, Metehan Aktaş, Ceren Aydın
Işık Tasarım: Mustafa Bal
Dekor Tasarımı: Barış Dinçel
Kostüm Tasarımı: Aslı Filinta (BY/AS)