Referandum sonucuna ilişkin her ne kadar kamuoyu yüzde 58 'Evet', yüzde 42 'Hayır' şeklinde manipüle ediliyorsa da, Yüksek Seçim Kurulu verilerine göre Referandumdaki gerçek oy dağılımında 'Evet' oranı yüzde 42,66, 'Hayır' ise yüzde 31,4'tür. Çünkü yine aynı veriye göre katılım oranı yüzde 73,71, katılmayanlar ise yüzde 27,29'dur. (Bkz. Mustafa Sütlaş, Bianet, 14 Eylül)
Daha önemlisi bu sefer 'katılmayan' hanesinde görünenlerin önemli bir kısmı, apolitik bir tutumla sandığa gitmeyenlerden değil, aksine Evet-Hayır ikilemine karşı üçüncü bir talebi dillendirenlerden oluşuyor.
Bu gerçeklik ışığında özellikle belirginleştirilmeli ki, 'sivilleşme' ve 'demokratikleşme' adına bugün azınlığın belirlediği bir anayasal düzenlemenin vesayetine sokulmuş bulunmaktayız. Paketin içeriğinin anti demokratik muhtevası bir yana, sadece yüzde 42,66'lık onayıyla bu paket, anayasal bir düzenlemenin almak zorunda olduğu çoğunluk desteğinden yoksundur. Diğer yandan kamuoyu yoklamalarında da açıkça belirlendiği gibi söz konusu bu yüzde 42,66'nın çoğunluğu da, onay verdiği paketin içeriğini bilmediğini belirtmiştir.
Bu durumda, paketin yüzde 58'lik bir oranla 'onaylandığı' söylemi, Rejimin meşruiyet dayanaklarını güçlü tutmak açısından kullanılan manipülatif bir söylemden ibarettir; işin trajik yanı bu meşrulaştırma söyleminin, rejimin, pakete karşı olan taraflarınca da yinelenmesidir. Gerçek sonuç, yüzde 57,34'lük bir oranla yurttaşın pakete onay vermediği, dolayısıyla burjuva demokratik ölçekte bile düzenlemenin meşruiyetinden söz edilemeyeceğidir.
Boykot ve Kürt Sorunu
Başından beri boykot kampanyasına karşı yürütülen para cezası da dahil fiili tehdit, rüşvet ve manipülasyon anımsanırsa, Kürt yerleşimlerinde Boykotun ulaştığı oranlar gerçekten çarpıcıdır. Bu gerçekliğe rağmen rejimin birbiriyle kavgalı tarafları ve siyasal ikbalini onlara bağlamış 'sol' ve liberallerin, boykotu "tehditle elde edilmiş bir sonuç" olarak gösterme çabaları, gerçek demokrasi dinamiklerinin nasıl geniş bir cephe ile karşı karşıya olduğunu gösteriyor.
Kürt yerleşim birimleri dışında kalan bölgelerdeki katılmamada Boykot oranını bire bir ölçme olanağımız olmamakla birlikte bu referandum, Türkiye'nin tüm önceki seçimlerine kıyasla Boykot tavrının en etkin olduğu seçimi olduğu açıktır. (Analitik bir gözlem için bkz. Ahmet Kardam, Bianet, 14 Eylül)
Bu vesileyle hemen belirtilmeli ki, Kürt halkının tüm maddi ve manevi baskılara rağmen ortaya koyduğu bu sonuç, hem Kürt sorunu ve çözüm zorunluluğunu, hem de Kürt kimliğinin temsili, dolayısıyla muhataplık sorununu bir kez daha belirginleştirmiştir. Tabii bu durum sadece sorunu ve temsilcisini belirginleştirmekle kalmamış, aynı zamanda sorunun çözümünden yana asgari bir niyete sahip siyasal öznelerin adım atması için de büyük bir olanak sağlamıştır.
Boykot iradesinin, sorunun meşruiyetini ve barışçıl çözüm olasılığını güçlendiren demokratik işlevi üzerinden belirtilmesi gereken diğer bir gerçek de, sandığa giden Kürtlerin, Kürt ulusal iradesini kıran ve Hükümetin keyfiliğini ödüllendiren bir misyon yüklenmiş olmasıdır. Kürtleri Hükümete yedekleyemeyen kimi Kürt aydınlarının hırçınlığı ise, Barış ve Demokrasi Partisi'ni (BDP) 'Türkiye demokrasisini' boykot eden ve değişimi engelleyen güç ilan edebilecek denli ölçüsüzleşebilmesi ayrıca hüzün verici.
Bu referandumun bir diğer sonucu geleneksel vesayet odağının son dayanaklarını da ortadan kaldırması, dolayısıyla Adalet ve Kalkınma Partisi'ni (AKP) Türkiye'nin biricik muktediri ve eğer niyeti varsa sorunu çözebilecek bircik güç konumuna yükseltmesidir. Ne ki bu durum, sorunun çözümünden yana iyimser olmamızı sağlamıyor.
Çünkü bugüne kadar AKP, esas olarak, İslamizasyon, operasyon ve sadaka araçlarıyla Kürt hareketinin güç ve toplumsal hegemonyasını kırmaya, korucular, feodaller, işbirlikçi Kürt aydınları ve Kürt burjuvazisini de kullanarak kendine bağlı naylon bir Kürt dinamiği yaratma çabası içinde olmuştur. Diğer yandan Referandumu kazanmak için Türk milliyetçiliğini daha da pekiştiren bir propaganda yolunu seçmiş olması, AKP'nin önümüzdeki seçime de bu çizgi üzerinden gitmesi olasılığını büyütmektedir.
Bununla birlikte AKP'nin "Kürt açılımını" gündeme getirmesine neden olan dış dinamiklerin [Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa Birliği'nin (AB)] Referandum sonuçları ışığında yeniden çözüm baskısına girmeleri ciddi bir olasılıktır.
Diğer yandan Kürt halkının Referandumda daha da görünür hale gelen çözüm iradesinin, AKP ve Cumhuriyet Halk Partis (CHP) kadrolarında, barışçıl çözüm yönünde ciddi bir basınç nedeni oluşturması beklenmelidir. Bu gerçeklikte, barışçıl bir çizgide ısrar etmesi halinde Kürt hareketinin süreç üzerindeki etkisinin daha da artacağı kesin görünmektedir.
Referandum sonucu gerçekte kimin zaferi
Ortada bir zafer varsa, sol olmanın alamet-i farikası olarak bunun ekonomik arka planını da saptamak gerek. Bunu yapmazsak sivil toplumcu darbe tahlillerindeki içeriksizliğe teslim olmuş oluruz.
Buradan ilerlendiğinde açıklıkla görüleceği gibi, Hükümetin kimi sol imzaları da kullanarak '12 Eylül karşıtlığıyla' yarattığı tozduman ortamında elde ettiği zafer, gerçekte Referandum kampanyasının başından beri Borsa tarafından 'satın alınmış' olan seçeneğin zaferidir.
Borsa'nın bu Referandum üzerinden satın aldığı şeyin ise, 1) yerindelik denetiminin Anayasada yasaklanmasıyla her şeyin piyasanın insafına terki, 2) çokuluslu sermayenin güvenle dolaşabileceği bir Türkiye ve 3) yeni-liberal ekonomi politikanın güvencesi olan AKP iktidarını güçlendirme ve uzatma hedefi olduğu açık.
Esasen Sovyetler Birliği'nin dağılması ve sermayenin küreselleşmesi sonrası dönemin, darbeler yerine 'Turuncu devrim'ler, sosyal hak ve hukuksal güvencelerden soyundurulmuş bir özgürlükçülük, Anayasa tadilatları, vb. araçlarla yürütülen sermayenin yeniden dolaşımı önündeki engellerin temizlenmesi yöneliminin yeni bir zaferi ile karşı karşıyayız.
Özetle yapılan şey (kapitalizmin yeniden üretimi) ve yapan (uluslararası güç ve onun yerel işbirlikçileri) aynı kalmakla birlikte, dün sola dair her şeyi tasfiye etmeye çalışanların bugün soldan kavramlar, şahıs ve örgütler devşirerek yollarına devam ettiklerini görüyoruz.
Bu gerçeklik, burjuva demokratik reformlara destek olma sanısıyla soldan iktidar bloğuna yedeklenenleri, yeni egemen politikaların sol meşrulaştırıcıları konumuna düşürmektedir. Nitekim Borsanın keskin sınıf güdüsüyle satın aldığı şeye destek vermiş olanların içine savrulduğu bu talihsiz konum, hem sol iddialar adına konuşma tekelini elden kaptırmama kaygısını yükseltmekte hem de solun mücadele tarihine provokatif bir saldırganlık sergileyen bir yeni solcu tipi ortaya çıkarmaktadır.
Bu kapsamda, bunca 'demokrasi' ve 'darbe karşıtlığı' söyleminde sol aklını kaybetmiş olanlara anımsatılmalı ki, bu referandumla halka onaylatılan şey, dün 12 Eylül darbesi ile halka onaylatılan şeyin ta kendisidir. Dün sermayenin sınırsız dolaşımı önünde fiili engel sol ve sendikal hareketti, bugün ise derin devletin re-organizasyonuyla uyum sağlayamayan eski muktedirlerin bir kesimi.
Dün kendi 'çocuklarına' darbe yaptıranlar bugün kendi 'çocuklarını' darbe karşıtı bir söylemde tutuyorlar. Ama dün darbeyi hangi ekonomi politikası adına yapıyorlarsa bugün darbe karşıtı dille kendini meşrulaştıranlar da aynı ekonomi politikayı uyguluyorlar. Bu kapsamda dün başların baş ayakların ayak kalmasını sağlama kaygısı ne denli belirleyiciyse bugün de aynı; dün tarafları olmayanları bertaraf etme iradesi ne denli baskınsa bugün de aynı.
Kuşkusuz bu basit gerçekliği saptamakla sınırlı kalacak bir tahlil, kaba bir solculuğa, reformlar için mücadelenin yaşamsal önemini küçümsemeye savurucu bir risk de içerir, ama bu Referandum özgülünde asıl belirginleştirmemiz gereken bu değil.
Bu özgülde sol kalabilmenin, sol kalarak ittifak veya reformlar için mücadele geliştirebilmenin anahtarı, sadece dünün egemenlik aygıtı ve yöntemlerine karşı değil, bugünün egemenlik aygıtı ve yöntemlerine de karşı durma, onlardan bağımsız bir siyasal hatta hareket etme becerisinde düğümlenmektedir.
Referandum sonrası Türkiye
Dün darbe yapanlar nasıl ABD'nin organik parçasıysa bugün darbe karşıtı odak da aynı küresel gücün organik parçası. Ve tabii dünküler nasıl ki amaçlarına uygun toplumsal destekler üreterek kendilerini 'cennetlik' ilan ettirdilerse, bugünküler de aynı amaca uygun toplumsal destekler üreterek kendilerini 'yetersiz ama demokrat' ilan ettirmektedirler.
Bu noktada reformlar için mücadele arayışımızda nitelik belirleyen şey, demokrasiyi kurumsal olarak geliştirme mücadelesi ile, sadece vesayetin odağını değiştirmekten ibaret gelişmelere yedeklenmek arasındaki yapısal farkta düğümleniyor.
Bu bağlamda 12 Eylül Referandumuyla elde edilen sonuç, 12 Eylül'ün temel haklara yönelik saldırısının (kimi makyajları bir yana) derinleştirilmesi olmuştur. Onun aklına gelmeyen 'Kamu Görevlileri Hakem Kurulu'nu, kamu emekçisi ile sermaye/devlet arasındaki uyuşmazlıkların son karar vericisi kılmak bunlardan biri. 125. Maddedeki düzenleme, onun bıraktığı boşluğun yamanmasının bir diğer örneği.
Söz konusu değişimde püf noktası, Darbe'nin darbe sonrası için Yürütme'ye verdiği ve esasen demokrasi açısından kabul edilemez genişlikteki yetkilerin bile yetersiz bulunup genişletilmesidir. Bunun ise Montesquieu'dan beri demokratikleşmenin olmazsa olmazı olan ilkenin, asker postalına ek bir de sivil ayakkabılarla paspas edilmesi olduğu açık.
Bu anlamda Referandumla onaylanan şey, 12 Eylül'ün Yürütme'ye sağladığı olağanüstü yetkileri daha da arttırıp, bununla ters orantılı olan demokratikleşme olanaklarını daha da daraltılmasıdır. Bu noktada Yargı'dan yana sorunun, onun yasal altyapısını değiştirerek evrensel hukukun denetimine sokulmasıyla gidrilmesi gerekirken, AKP hakim atama tekelini ele geçirmekle yetinmiştir.
Kısa zaman sonra daha da net görüleceği gibi Türkiye'de Yargı, tıpkı Yükseköğretim Kurulu (YÖK) örneğinde görüldüğü gibi, Yürütme'nin vesayetine sokulmuş olacağından, artık yekpare hale gelen hükümet/iktidarın uygulamalarına karşı kullanılamayacaktır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) başvurma hakkı, Anayasa Mahkemesi'nin denetim turnikesinde olabildiğince çürütülüp imkansızlaştırılacaktır. Bundan sonraki Anayasa değişim beklentisi başkanlık rejimi yönünde manipüle edilecektir.
Yarım kalan özelleştirmeler daha da pervasız yapılacak, hidroelektrik santrallerinde patlama yaşanacak, nükleer santral yönelimi engellerinden kurtulacak, taşeronlaştırma kamu yararı, çevre koruma, iş güvenliği, vb. tüm engellerden kurtulacaktır.
Bunların sonucu piyasa artan oranda tanrılaşırken, buna karşı toplumsal tepkiler de Türk-İslamcı hegemonyanın derinleştirilmesiyle massedilecek, karşı çıkanların 'vatan hainliği'nden 'dinsiz'liğine uzanan suçlamalarla etkisizleştirilmesinin yaygın örnekleriyle karşılaşacağız.
Özetle Yürütme'nin Yargıyı da kontrol altına almasını sağlayan bu Referandum sonuçlarıyla birlikte, Meclis'in tepesine asıldığı 1920'lerden beri sistematik olarak ihlal edilen "egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu" sözünün, daha da genişleyen ihlali ve içeriksizleştirilmesiyle karşı karşıya kalacağız.
Sol kalabilmenin erdemi
Sosyalist anlayış, 12 Eylül standartlarının tasfiyesine yönelik demokratikleştirici adımları kendisi yapamıyorsa, yapanın ardına geçerek onu iteleyerek desteklemekte beis duymaz. Demokratikleşme seçim barajını ortadan kaldırarak adil bir temsil sağlamaktır, Yasama'yı Yürütme'nin denetiminden kurtararak demokrasinin kurumlaşabileceği bir odak haline getirmektir, Siyasi Partiler Yasası'nı değiştirerek başkanların krallaşmasına ve muhalif partilerin vesayet altında tutulmasına son vermektir, YÖK'ü, zorunlu din dersini, Diyanet vesayetini, Terörle Mücadele Yasası'nı kaldırmaktır, Yargı'yı rejimin hassasiyetlerinden bağımsızlaştıracak bir yasal değişim yapmaktır, Uluslararsı Çalışma Örgütü (İLO) standartlarını yasallaştırmaktır, vb...
Oysa son Referandumla onaylanan pakette bunların kırıntısı bile bulunmamaktadır; ki tam da bu nedenle pakete soldan destek verenler, tarihsel bir vebal altına girmişlerdir.
Bu gerçeklikte, Türkiye'nin demokratikleşme güvencesi, kendini vesayet odaklarının manipülasyonundan uzak kurabilen (ve tabii kendi grupçu, sekter, zamanın dil ve yöntemlerini geliştiremeyen ayak bağlarından kurtarmış) etkili bir sol muhalefetin örgütlenebilmesinde aranmalıdır.
Bunu başarmanın gereklerini yerine getirmeyen, geride kalan zamanda bunun niçin başarılamamış olduğunun muhasebesini yapmayan, bu muhasebenin gereği yeniden yapılanma iradesi gösteremeyen bir sol, memleketi bölen her yeni tartışmada kendisinden koparak rejimin iki büyük güç odağından birine yedeklenen kayıplardan kurtulamayacak, gidenlerin karşısına birer ulusalcı veya liberal olarak dikilmesini engelleyemeyecek, daha da önemlisi yeni toplumsal dinamiklerle ilişkilenmekten yoksun kalırken, memleketin de kendisinden yoksun kalmasının vebali altında kalacaktır. (EA/EK)
