IPS İletişim Vakfı/bianet’in paydaşı olduğu Our Media (Bizim Medyamız) projesinin Genç Liderler için Medya Okuryazarlığı ve Aktivizm Akademisi kapsamında, 11-13 Kasım tarihleri arasında Çekya’nın başkenti Prag’a bir çalışma ziyareti gerçekleştirdik.
Genç Liderler için Medya Okuryazarlığı ve Aktivizm Akademisi gerçekleşti
Birinci gün
Prag’daki ilk durağımız, Orta, Doğu ve Güneydoğu Avrupa’da kaliteli gazeteciliğin geliştirilmesine adanmış bağımsız bir medya kuruluşu olan Transitions’ın Prag’ın eski kent bölgesinin göbeğinde, Dům U Minuty’deki ofisi oldu. Bugünlerde Transitions ve Europeum’un yanı sıra pek çok sivil toplum bileşenine ev sahipliği yapan ve Prag Astronomik Saati’nin hemen yanında konumlanan, Geç Rönesans dönemine ait bu binada 1889’dan 1896’ya kadar Franz Kafka ve ebeveynleri yaşamış.
Eski kentin tarihi dokusu, Dům U Minuty’nin içine girdiğimizde hâlâ bizimleydi. Kamulaştırılmış, büyüleyici bir avluya sahip olan yapıda Transitions ofisine girene kadar yirmi birinci yüzyılda olduğumuz izlenimine kapılmadıysak da Transitions ekibinin bizi karşılamasıyla gerçekliğe geri döndük.
Yayınlar, eğitimler ve projeler aracılığıyla medya okuryazarlığını, mesleki standartları ve bağımsız medyanın dayanıklılığını güçlendirmeyi hedefleyen kurumun sunumu sırasında dikkat çeken tespitler vardı.
Özellikle şu vurgu, Türkiye’deki gazetecilik deneyimimizle derin bir ortaklık kurdu: Hükümet değişikliklerinde ilk saldırının medya kurumlarına, özellikle de bağımsız olanlara yapılacağı gerçeği. Bu durumun Türkiye bağlamında ne denli sürekli ve gündelik bir gerçeklik olduğu, kurumun bu tespitiyle bir kez daha pekişti ve çalışma arkadaşlarımız arasında otoriter bir rejim altında gazetecilik yapmaya çalışan kişiler olarak konumumuzu güçlendirdi.
Kurumun sunumu esnasında dikkatimizi debunking kelimesi çekti. Türkçedeki karşılığı olarak “yalanları ortaya çıkartmak” diyebiliriz. Kurum, debunking stratejisini kamusal alanda mesajları yumuşatarak ve medya okuryazarlığı aracılığıyla yaşça büyük bir hedef kitlesini bu sürece dâhil ederek yürütüyor.
Özellikle yaş odaklı çalışan grup, kuşaklar arası çalışma gruplarıyla yanlış bilgilere karşı koymayı hedefleyen etkinlikler düzenliyor ve akran öğrenmesini teşvik ediyor. “Sosyal gazetecilik” mottosuyla farklı kuşaklardan gazetecileri bir araya getirerek, onların endişelerini anlamak ve hikâyelerini anlatmaları için alan açıyorlar.
Kurum, genellikle çözüm odaklı gazetecilik anlayışıyla “zehirli” veya ayrıştırıcı olarak algılanan konuları güçlendirici ve yapıcı bir anlayışa dönüştürme çabasında. Bunu yaparken halkın bakış açısını çerçevelemek için doğrudan anlatının kendisine odaklanıyorlar. Stratejilerinin temelini “dinle, yansıt ve derine in” ilkeleri oluşturuyor. Bu üçlü yaklaşım sayesinde dirençli topluluklar (resilient communities) oluşturmayı ve sınır ötesi iletişim kurmayı önceliklendiriyorlar.
📌 IPS İletişim Vakfı/bianet’in paydaşı olduğu Our Media (Bizim Medyamız) projesinin Regional Academy (Bölgesel Akademi) etkinliği kapsamında Prag’da çalışma ziyaretindeyiz.
— bianet (@bianet_org) November 12, 2025
👉🏻 İlk gün (11 Kasım), Prag merkezli bağımsız medya kuruluşu @TransitionsMag ve Orta Avrupa Dijital Medya… pic.twitter.com/2KA6zeDW2a
Günün devamında, eski kent meydanındaki Transitions ofisinden çıktıktan sonra Charles Üniversitesi’nde bulunan dijital medya gözlemevi olan CEDMO’yu ziyaret ettik.
Dezenformasyon ve yanlış bilgi gibi problemlere odaklanan CEDMO, Orta Avrupa’da (özellikle Çekya, Slovakya ve Polonya’da) bu sorunların temel kaynaklarını ve nedenlerini inceleyen ve önceliklendiren bağımsız, tarafsız ve merkezî bir yapı olarak; sivil toplumun, kamu kurumlarının ve özel sektörün güven sorununu ele alması ve yanlış bilgi ile dezenformasyonun etkilerine karşı koyması için kısa ve uzun vadeli eylemler ve öneriler geliştiriyor.
CEDMO çalışmalarını dört alana bölüyor: Araştırma, teyitçilik, yapay zekâ çözümleri ve medya okuryazarlığı. Ana amaçları, bu alanlarda dijital dönüşümler yaratmak ve bunu yaparken medyada öz yansıtmayı teşvik etmek, kamuoyunun farkındalığını desteklemek ve kendini ifade etmeyi güçlendirmek. Sesli bir iletişim aracı olan podcast’i bilişsel bir araç olarak düşünerek medyanın nasıl işlediğine dair temel bilgi sağladıklarını aktaran CEDMO, bunun yanı sıra iletişim ve yaygınlaştırma pratikleriyle, “iletişimden öte koordinasyon” yöntemiyle halkı medya konusunda eğitmeyi amaçlıyor.
İkinci gün
Programın ikinci günü, Transitions ile aynı binada bir ofis paylaştığını öğrendiğimiz Europeum’un yolunu tuttuk.
Avrupa entegrasyonu ve politika geliştirme üzerine çalışan bir sivil toplum kurumu olan Europeum’da bizi Global Europe program koordinatörü Oszkár Roginer-Hofmeister karşıladı ve kurumun faaliyet alanlarını ve Green Europe, Global Europe ve Just Europe isimli ana projelerini anlattı. Avrupa Birliği (AB) entegrasyonu misyonlarına yönelik projeleri kapsamında düzenledikleri etkinlikleri ve Çekya’daki politik iklimi aktardıktan sonra katılımcıların sorularını cevaplayan Roginer-Hofmeister, Europeum’un Avrupa Birliği’nin entegrasyon çalışmaları kapsamında genişleme bölgelerinde de faaliyet gösterdiğini belirterek Gürcistan’daki iklime de değindi. Bu doğrultuda, Ermenistan’daki AB algısına yönelik yeni bir kamuoyu araştırmasına başlayacaklarını not etti.
Yoğun güvenlik önlemlerinden geçerek gerçekleştirilen Radio Free Europe ziyaretinde Jakub Tesar, Soğuk Savaş döneminde kurulan radyonun faaliyet gösterdiği ülkelerdeki geçmişinden bahsetti. 27 dilde 23 ülkeye yayın yapan radyonun zaman içinde çalışma yöntemlerini nasıl değiştirdiğini anlatan Tesar, Trump yönetiminin kuruma finansal desteği kesme girişimlerini aktardıktan sonra, dava sürecinin lehlerine sonuçlandığını belirtti. Programın Radio Free Europe kısmı, haber merkezi ve reji odası turu ile son buldu.
📌 IPS İletişim Vakfı/bianet’in paydaşı olduğu Our Media (Bizim Medyamız) projesinin Regional Academy (Bölgesel Akademi) etkinliği kapsamında Prag’da çalışma ziyaretindeyiz.
— bianet (@bianet_org) November 12, 2025
👉🏻 Ziyaretimizin ikinci ve son gününde, Avrupa Politikaları Enstitüsü @EUROPEUMPrague ve Avrupa Özgür… pic.twitter.com/go4LhFTFeF
Tüm kurumlarda gözlemlediğimiz başlıca etken, Transitions ziyaretinde haberdar olduğumuz hükümet değişimine yönelik kaygılardı. Her kurumda yeni kurulacak hükümeti tanımlamak için farklı kalıplar kullanılsa da ortaklaşılan kelime “popülist” oldu ve yine medyayı baskılama üzerine ortak kaygılar dile getirildi.
Türkiyeli gazeteciler olarak Çekya’daki otoriterleşme tehdidine dair basın kuruluşlarından görüş almak bizim için önemli bir deneyimdi. Avrupalı gazetecilerin, otoriter rejimlere dair tecrübe aktarımlarımızı dinlerken aktardığımız gerçekliği “otoriterleşmenin sonuçları” ya da “demokrasinin sonu” olarak gördüklerini sürekli hissettik. Meslektaşlarımızın tecrübelerimize yaklaşımlarında gördüğümüz sempatiye karşılık, Türkiyeli gazeteciler olarak bugün buraya gelmemizin, özgür basın mücadelemize devam ettiğimizin bir göstergesi olduğunun altını çizdik.
Prag’da geçirdiğimiz üç gün boyunca, şehrin tarihi ve tarihe tanıklığı içinde büyülenirken diğer yandan da Avrupa’da Türkiyeli bir gazeteci olmayı deneyimledik. Tutuklanan ya da yurt dışı yasakları sebebiyle seyahat hakkı engellenen meslektaşlarımızın sözünü taşımak için çabaladık ve Türkiye tecrübemizi Avrupalı kurumlarda paylaştık. Prag’dan, ziyaretimizin Avrupalı meslektaşlarımızın dönüşmekten korktukları gerçekliğin içinden gelen grubumuz için olduğu kadar kendileri için de dönüştürücü bir karşılaşma alanı olması umuduyla ayrıldık.
Bizim Medyamız (Our Media)
AB tarafından finanse edilen ve 2023-2025 yıllarını kapsayacak "Bizim Medyamız" (Our Media) projesinin partnerleri arasında IPS İletişim Vakfı/bianet de var.
"Bizim Medyamız: Medya Okuryazarlığının ve Aktivizminin Çoğaltılması, Kutuplaşmanın Önlenmesi ve Diyalogun Teşvik Edilmesi için Sivil Toplum Hareketi" projesi üç yıl sürecek.
Projenin ilk odağı, Balkanlar ve Türkiye'de, STK'lerin, medya profesyonellerinin, genç aktivistlerin ve kamunun; medya özgürlüğünün yanında medyanın gelişimine ve sürdürülebilirliğine dair eğilimler ve zorluklar hakkında kapasite geliştirmelerini sağlamak olacak.
AB tarafından finanse edilen ve 2023 – 2025 yıllarını kapsayacak "Bizim Medyamız" projesinin partnerleri şöyle:
- Güney Doğu Avrupa Medya Profesyonelleşmesi Ağı (SEENPM)
- Arnavutluk Medya Enstitüsü (Tiran)
- Mediacentar Vakfı (Sarajevo)
- Kosova Basın Konseyi
- Karadağ Medya Enstitüsü (Podgorica)
- Makedonya Medya Enstitüsü (Üsküp)
- Novi Sad Gazetecilik Okulu (Novi Sad)
- Barış Ensitüsü (Ljubljana)
- bianet (Türkiye).
"Bizim Medyamız" projesinin IPS İletişim Vakfı/bianet adına araştırmacısı vakfın araştırma koordinatörü Sinem Aydınlı.
Yeni bir sivil toplum hareketi: Bizim Medyamız
Projenin kapsamı
Proje, medyanın sürdürülebilirliğine yönelik ana eğilimleri, riskleri ve fırsatları belirlemek ve medya özgürlüğü ile medya ve bilgi okuryazarlığını (MIL) desteklemek için medya aktivizmi çalışmalarındaki iyi uygulamaları haritalandırabilmeye yönelik bir araştırmayla başlıyor. Araştırma bulguları, medyadaki zorlukları ele alabilmek için medya alanındaki STK'lerin ve diğer paydaşların kapasitelerini güçlendirmek için kullanılacak.
"Bizim Medyamız" kapsamında gazetecilerin, medya kuruluşlarının ve medya kurumlarının kapasitesilerini anlamaya yönelik savunuculuk faaliyetleri yapılacak. Yerel ve ulusal medya ve diğer aktörlerin, medyadaki toplumsal cinsiyet eşitsizliklerine yönelik medya aktivizmi çalışmaları yapması teşvik edilecek. Proje kapsamında ayrımcılığa ve cinsiyetçi kalıp yargılara karşı çıkma ve yapılacak çeşitli aktiviteler aracılığıyla toplumsal cinsiyet eşitliğini destekleme konusunda genç liderler güçlendirilecek.
Proje, kentsel ve kırsal alanlardaki STK'lere verilen mali destekle, yurttaşların MIL becerilerini geliştirmek, medya özgürlüğü ve bütünlüğünü desteklemek ve propaganda, nefret söylemi ve dezenformasyondan kaynaklanan kutuplaşmaya karşı koymak amacıyla yerel topluluklara ulaşacak.
(IE/NK/VC)
