Beton bloklar, fabrika bacaları, dikenli teller, liman vinçleri…
Alçak bulutların altında grinin hâkim olduğu karanlık bir coğrafya, çirkinlik ve kasvet...
Atmosferin kirliliğini, havadaki kurum parçacıklarını, ruhlara hâkim olan laneti hissetmek hiç de zor değil…
Bir zamanların şanlı imparatorluk kenti Trieste’nin sık sık karşınıza çıkabilecek bu yüzünü inkâr etmek ne mümkün!
Kenar mahallelerin birinde, etrafı ufak bir bostanla çevrili küçük bir evde acılı bir ailenin dramına şahit oluyoruz.
Yaşlı anne, baba ve kız kardeş yıllar önce kaybettikleri Riki’lerinin yasına boğulmuş vaziyette, duvarda gencin boy boy resimleri.
Adaletin yerini bir türlü bulamaması yüzünden aynı acı azalmadan devam ediyor; çalınmadık kapı, başvurulmadık mahkeme kalmamasına rağmen suçlu polisler beklenen cezaya bir türlü çarptırılmıyor.
Bu işte İtalya’nın derin devleti Gladio’nun parmağı mı vardı yoksa?
Emlak mafyası yeni inşaatlar için mülklerine gayrimeşru şekilde el koymaya çalışırken Riki’nin bildikleri tehlikeli mi addedilmişti?
Görünmez Düşman (Nemico invisibile/An invisible enemy) adlı belgesel, senaryosu, montajı, görüntü yönetimi ve daha birçok yanıyla, Rasman ailesinin dünyasına derinden nüfuz etmememizi sağlıyor.
Riccardo Campagna ile Federico Savonitto ikilisinin başarıyla kotardığı 75 dakikalık İtalya yapımı film geçtiğimiz haftalarda Venedik Film Festivali çerçevesindeki Giornate degli Autori’de seyirciyle buluştu.
Coğrafyanın çalkantılı mazisinin izlerini de rahatlıkla bulabileceğimiz belgesel, sıradan bir araştırmacı-gazetecilik örneği olabilecekken bölge insanının bilhassa hüzünlü çehresini, estetik olduğu kadar psikolojik ve sosyolojik açılımlarla birebir yansıtıyor.
İki demet çiçek
Ailesinin Riki diye seslendiği Riccardo Rasman’ın çocukluk hallerine, filmde duygu sömürüsüne kaçmadan kullanılmış ailenin arşiv filmlerinde şahit oluyoruz.
Çok hassas ve ince bir oğlan olduğunu aile fertleri belirttiği gibi grenli görüntülerde iki ayrı elinde iki demet sarı çiçekle ormandan dönüşü de bunu ispatlıyor. Riki’nin perdeden taşan canlılığı, neşesi ve mutluluğu, biri annesine, biri kız kardeşine vereceği buketlerle taçlanmıştır.
Fakat Riki’nin askerlik günlerinin o kadar da parlak geçmediğini öğreniyoruz. Özellikle üstlerinin sözel tacizlerine maruz kalmış, içine kapanmış ve depresyona girmiştir. Akabinde otoriteyi temsil edenlere karşı fobi geliştirmiş, üniformalılardan korkar olmuştur.
Trieste’deki apartman dairesinde komşularına verdiği rahatsızlık sonucunda kapısına dayanan polislere aşırı tepkisi büyük bir olasılıkla bundan kaynaklanmıştır. Fakat ruhsal problemleri olduğu zaten malum bir kişiye dört polisin birden saldırıp ortalığı kan gölüne çevirmesi ve ardından Riki’nin boğulmak suretiyle öldürülmesi, güvenlik kuvvetlerinin hunharlığından başka bir şey değildir.
Zaten filmin başında, olay yerindeki memurlarla polis merkezi arasındaki telsiz konuşmaları, hadisenin nasıl geliştiğiyle alakalı ipuçlarını yeterince vermektedir.
Bu kaza değil, düpedüz cinayettir!
Buna rağmen, en başta Riki’nin kız kardeşi Giuliana olmak üzere, aile yıllar boyunca cinayetin açıklığa kavuşması, suçluların layıkıyla cezalandırılması ve kaybedilenlerin tazmin edilmesi için çabalayacaktır…
İtalya’nın derin devleti
ABD istihbarat teşkilatı CIA’nın İtalyan devletiyle yaptığı (Gladio’nun doğmasına da neden olan) gizli anlaşmalar 90’larda sağcı başbakan Andreotti tarafından itiraf edilmişti. Trieste bu arada, Doğu Blokuna yakınlığı sebebiyle Batının uç karakolu misyonunu yüklenmiş, Amerikancı ve milliyetçi propagandaya boğulmuştu.
Savaş sonrası Yugoslavya’ya verilen topraklardan Trieste’ye sürülmüş İtalya kökenlilerden olmalarına rağmen Rasman ailesi fertlerinin damardan Gladio karşıtı olduğunu görüyoruz.
Rasman’lar Riki’nin başına gelenlerin bir cezalandırma süreci olduğuna inanıyorlar.
Ne de olsa mobinge maruz kaldığı askerliğini Gladio’nun kontrolündeki Macerata Füze Bilimi okulunda yapmıştı. Mahallelerinde, hatta aynı sokakta yaşayan ve yıllar önce isminin Gladio listelerine tesadüfen yazıldığını iddia eden komşuları onların deyimiyle yakalarından bir türlü düşmüyordu.
Rasman ailesine ait mülkün, devletin karanlık güçleriyle işbirliğindeki inşaat mafyasınca ellerinden alınacağına dair gizli malumata ulaşmış olması Riki’nin sonunu mu getirmişti?
Trieste’nin arka mahalleleri
Bir kez daha fiyakalı İtalya (ve Trieste) imajından uzak, gayet gerçekçi bir tabloyla karşı karşıyayız. Kenar mahalleden, mağdur edilmiş, kendi halindeki ailenin acısı bir türlü telafi edilemiyor; gerçek anlamda muhatap bulunamayınca suçlamalar paranoyadan beslenir hale gelebiliyor, aklın ve mantığın dışına çıkılır gibi oluyor.
Televizyondaki bilumum programlarda boy gösterilip adalet oralarda aranır hale geliyor; polislerin şu veya bu nedenden dolayı işledikleri cinayeti devlet hafife alıp memurlarını adeta aklamaya girişiyor.
Mütevazı Rasman ailesinin sığındıkları arasında tabii ki din de var. Yehova Şahitlerinin öğretilerinden güç almaya çalışan ailenin ümitsiz çırpınışları size de derinlemesine tesir edecektir.
Üstelik tıpkı onlar gibi, doğduğu kenti, İstria yarımadasındaki Pula’yı terk ederek bir şekilde tüm hayatını sürgündeymiş gibi yaşayan Sergio Endrigo’nun 1947 adlı manidar şarkısını jenerikte dinlerken bilhassa etkilenebilirsiniz…
(MT/EMK)
