Ölüye Saygı Sözleşmesi oluşturulamaz mı?

Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi ‘Ölüye Saygı ve Adalet Panelleri III kapsamında “Hukukçular Ölüye Saygı ve Adaleti Konuşuyor" paneli, 22 Haziran 2021'de gerçekleştirdi. Gulan Çağın Kaleli kolaylaştırıcılığında gerçekleşen webinar formatlı panelde İHD Eş Başkanı avukat Eren Keskin, Akademisyen-hukukçu Dilek Kurban, avukat Serhad Çakmak konuştular. Bu dosyada üçüncü panelin kayıt çözümlerinden yayımlıyoruz. Kayıttan da dinlemek mümkün. 

Türkiye’de uzun yıllardır ölülere yönelik farklı biçimde şiddet türlerine rastlıyoruz. Özellikle son yıllarda bu kötülük ve eziyetlerin daha da arttığına tanıklık etmeye başladık. Bu duruma karşı ortak bir mücadele vermenin de çok kıymetli olduğunu biliyoruz. Dolayısıyla bir mücadele hattı örebilmek için inisiyatif oluşturma kararı alındı.

İnisiyatif Kasım 2020'de yola çıktı ve halen de büyümeye devam ediyor. Giderek genişlemek, dayanışmayı artırmak en büyük amaçlarımız arasında.

Paneller serimiz, mücadeleyi büyütebilmenin bir aracı. İnisiyatifimiz; sivil toplum kuruluşları (STK), aileler, akademisyenler, hukukçular, gazeteciler, yazarlar, siyasetçiler ve hak savunucularının biraraya gelebildiği  çatı.

Çalışmalar komisyonlar bazından devam ediyor. Bir yandan bugün üçüncüsünü düzenlediğimiz bir paneller serisini önüne koydu. Bugüne kadar Türkiye’de ölülere yönelik şiddet başlıklı ilk panelimizi ardından Farklı inançlar cenazelere ve mezarlıklara yönelik saldırıları konuşuyor başlıklı ikinci panelimiz gerçekleşti.

Konuşmacılar

İlk konuşmacımız  90’lı yıllardan bugüne kadar tüm hak alanlarında mücadele etmiş, yıllarını insan hakları mücadelesine adamış hepimize omuz vermiş ve aynı zamanda İnsan Hakları Derneği (İHD) eş genel başkanlığını da yürüten avukat Eren Keskin.

Dilek Kurban Hertie School University'de akademisyen ve hukukçu. 

Üçüncü panelistimiz ise özgürlükçü demokratik değerleriyle alternatif bir hukuk mücadelesinin savunucusu olarak kurulan Özgürlük İçin Hukukçular Derneği Genel Merkez Yöneticisi, aynı zamanda da mücadele arkadaşım Serhad Çakmak.

Katılımcılardan katkılar

Ölüye Saygı Sözleşmesi/ Fatma Yavuz: Şu anda ne kadar manipüle edilip yara aldıysa da ben İstanbul Sözleşmesi'nin geri geleceğine inanıyorum. Çünkü doğal bir süreç değil sözleşmenin feshi. Ölüye saygı konusunda da uzun yıllardır biriken bir ihtiyaç var. Yaşanmışlıkların paylaşılması kamuoyuna yaşananları anlatmak için önemli, tıpkı İstanbul Sözleşmesi gibi Ölüye Saygı Sözleşmesi oluşturulamaz mI? 

Taybet İnan'ı mesela, bir milat kabul edip yine aynı süreçler işletilip uluslararası diğer ülkelerde de aynı ihlalleri yaşayan insanlarla birlikte ortaklaşıp bu inisiyatif bir sözleşmeye dönüşmeli diye düşünüyorum. En azından öneriye dönüşmeli yani bu sözleşme kabul edilir edilmez ama bir başlangıç olur. Böyle bir şey yapalım diye çıkarsınız, bir süre bunu zorlarsınız. Yarın belki atmosfer değişir bir iktidar buna sahip çıkar. Türkiye'de her şey değişebiliyor biliyorsunuz. Bu çalışmaların bir somut çıktısı olacağını düşünüyorum. Doğrusu çok isterim. 

BM Mekanızması/ Avukat Mahmut Erol: 1992'den beri Birleşmiş Milletler'de bir mekanizma var; Zorla Kaybettirmelere Karşı Çalışma grubu. Kurulduğundan bu yana Türkiye'den 92 başvuru yapılmış. Bu da Türkiye'yi bu konuda Birleşmış Milletler'de en az tartışılan ülke yapıyor, maalesef.

Biz bir süredir bu konuda bir çalışma hazırlığındayız yapacağız. Şahsen takip ettiğim dokuz dosya da var şu anda. Ama bu sadece bir bireyin veya bir iki derneğin yapabileceği çalışma değil. Konuyla ilgili dosyası olan avukat arkadaşların Birleşmiş Milletler'in bu mekanizmasını da açıkçası kullanmasının çok önemli olduğunu düşünüyorum.

Birleşmiş Milletler'in bu çalışma grubunun sonuç alabilmesi için her harikulade ilgili devletin kooperatife etmesi gerekiyor. Yani Birleşmiş Milletler'in çalışma grubunun taleplerini yerine getirmek için gerçekten samimi bir şekilde hareket etmesi gerekiyor. Bugün yapacağımız başvurular hemen sonuçlanır mı? Yok. Ama, mesela, Sri Lanka'dan 1992'den 2004'e kadar yaklaşık 5bin başvuru yapılıyor. Sri Lanka'da o sırada bizim 2013'de yaşadığımız gibi bir barış süreci yaşıyorlar. Dolayısıyla koopere ediyor ve yapılan 5bin başvurunun 4bini sonuçlandırılıyor.

Yani 4 bin zorla kaybettirilmiş insanın akıbeti netleşiyor. Bu kadar çok avukat arkadaş görmüşken, rica edeyim, bu mekanizmayı kullanın. Benimle iletişime geçerseniz, yardımcı da olabilirim. 

Ayhan Işık: Onur ve insan onuru kavramı üzerinde belli bir oydaşma sağlanmış hukuksal bir kaynağı  var mı? Buna bağlı olarak kapsamı ve sınırlarını çerçeveleyen hukuksal bir referans da var mı? Yoksa kavram hukuksal bir kavram olmanın ötesinde bir siyasal mücadele alanı olarak mı kavranıyor?  

Sevda: Sadece toplu mezarlar, zorla kaybettirmeler ve tahrip edilen mezarlıklar değil çatışmada yaşamını yitiren her bir gerillanın cenazesini almak çok problemli ve yıpratıcı bir süreç. Bu olumsuz süreçler sadece yargı mensupları değil bazen yerel yönetimlerden kaynaklı Kimsesizler Mezarlığı'na defnedilme sorunları yaşanıyor. 

Biz avukatların da bu sürece ilişkin cenazeyi aldıktan sonra amacımıza ulaştığımızı düşündüğümüz için önceki süreçte yaşanılan ıstıraba ilişkin bir hukuk prosedürü devreye sokma kültürümüz oluşmadı. Yine bu cenazelerin alınması sürecinde medyanın da dili çok belirleyici olmakta. İnisiyatifin yerel yönetimlere, hak savunucusu avukatlara yönelik bir bilinç oluşturma bağlamında bir programı olacak mı?

Gulan Çağın Kaleli: Ölüye Saygı Sözleşmesi neden olmasın? Belki de bu inisiyatif bunun öncüsü olur. Belki tam da bu sorularla birlikte, mesela bu panelimize katılan avukat arkadaşlarla birlikte bir beyin fırtınası yapabileceğimiz oturumlar düzenleyebiliriz. Mesela "medyanın dili" de çok önemli bir konu, söylendiği üzere. Basın komisyonumuzda yeni bir soru sorma ve buna dair bir tavır belirleme gibi çalışmalar hedeflediğimiz başlıklardan sadece bir kaçı. (Lİ/GÇK/APK/KU)

* 22 Haziran2021'de webinar olarak gerçekleşen “Hukukçular  Ölüye Saygı ve Adaleti Konuşuyor" paneli  kayıtlarını Leyla İşbilir yazıya döktü, İnisiyatif 'ten Gulan Çağın Kaleli yayına hazır hale getirdi. Metindeki arabaşlıklamayı bianet yaptı. Manşet görseli ve metin görsellerini Korcan Uğur düzenledi. Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi'ne çalışmayı yayımlama imkanı verdikleri için teşekkür ediyoruz. e-posta: [email protected]

Ölüye Saygı  ve Adalet Panelleri III

Ölüye saygı ve uluslararası mekanizmalar/ Dilek Kurban

Garzan Mezarlığı ve sonuçsuz suç duyuruları/ Serhad Çakmak

Levon Ekmekçiyan, Dargeçit, Nahide Opuz, Buse, Maritsa Küçük, Ekin Van/ Eren Keskin

Ölüye Saygı Sözleşmesi oluşturulamaz mı?/ Gulan Çağın Kaleli