Bir zamanlar dünyanın en büyük ve en karlı şirketi olarak bilinen General Motors (GM), pazartesi sabahı, bir New York mahkemesine iflas ilanı için başvurdu. 101 yaşındaki Detroitli otomobil üreticisinin çöküşü ABD sanayi tarihinin bildiği en büyük ve ABD tarihinin üçüncü en büyük iflası.
Amerikan sanayisinin gücünün simgesi sayılan GM'nin iflası sadece şirketin değil Amerikan kapitalizminin başarısızlığını da gösteriyor. Bu, dünya kapitalizmin buhranı ve ABD kapitalizminin küresel konumunun gerileyişinde bir kilometre taşı.
ABD Başkanı Barack Obama ve General Motors CEO'su Fritz Henderson'un açıklaması beklenen "hızlı" ve " düzenli" tasfiye ve "yeni bir başlangıç" güvencelerine karşın iflas işlemi bütün dünyadaki 230 bin GM çalışanını yıkıma uğratırken, iflasın ardından duracak işletmeler, kapanan bini aşkın satış temsilciliği ve yedek parçacılar da milyonlarca başka insanın darbe yemesine neden olacak.
Hâlihazırda bütün dünyada aralarında saat ücretlilerden geriye kalan 62 bin işçinin 23 bininin de olduğu 47 bin kişiyi işten çıkarmayı planladığını açıklayan GM'nin 12 ile 20 arasında fabrikayı da kapatması bekleniyor.
Amerikan kapitalizminin model şirketi
GM'nin iflası tarihsel bir olay. Bu otomobil üreticisi firmanın 20. yüzyıl başlarındaki çıkışı Amerikan kapitalizminin yükselişi ve ABD sanayisinin küresel egemenliğini kuruşuyla el ele gitmişti. Muazzam büyüklüğü, yaratıcı iş idaresi yöntemleri ve küresel ölçekteki varlığıyla GM modern Amerikan şirketinin örneğiydi. 500 bini ABD'de istihdam edilen 850 bin saat ücretli ve maaşlı çalışanıyla dünyanın en büyük özel işvereniydi, Sovyetler Birliği'nin devlet kuruluşlarının ardından dünyanın en çok işçi çalıştıran sanayi kuruluşuydu.
Geçtiğimiz 30 yıl boyunca çok büyük değişiklikler oldu. 1970'lerin sonunda dış rekabetle, temel imalat sanayisinde kar oranlarının düşüşüyle ve geçmiş mücadelelerde elde ettikleri kazanımları korumakta kararlı işçilerin militan direnişiyle yüz yüze kalan Amerikan'nın yönetici seçkinleri kasıtlı bir sanayisizleştirme politikasına yöneldiler.
Yeterince karlı bulunmayan sanayi sektörleri yatırımdan yoksun bırakılıp kapatılmaya mahkûm edildi ve serbest kalan sermayenin giderek asalaklaşan mali spekülasyona akması sağlandı. İşçi sınıfının militanlığını bastırmak ve ücretlerle kazanımları geriletmeyi hedefleyen sendikasızlaştırma, grev kırıcılık, tensikat, işyeri kapatma ve işten atmalarla el ele yürütüldü.
Başarının anahtarı 1980'ler boyunca sendika-işveren "ortaklığı" ve ekonomik milliyetçilik politikalarını savunarak bir dizi zorlu greve ihanet eden ve her türlü işçi direnişini bastırmak için çaba gösteren Birleşik Otomotiv İşçileri (Sendikası) ile AFL-CIO'nun işbirliğindeydi. Bu ihanet siyasi ifadesini işçi sınıfının Demokrat Parti'ye ve ABD seçkinlerinin iki partili sistemine sürekli boyun eğişinde buluyordu.
GM'yi spekülatüf yatırımlar batırdı
GM'nin hükümet emriyle iflasa götürülmesi egemen sınıfın işçi sınıfına karşı yürüttüğü saldırıda yeni bir aşama. Yeniden yapılanma evresinin ardından GM'nin ABD içinde yalnızca 38 bin saat ücretli çalışanının ve 34 fabrikasının kalması planlanıyor. Çalışan sayısının zirvede olduğu 1979'da GM'nin ABD içinde 150 fabrikası ve 350 bin saat ücretli çalışanı vardı. 1980'lerin başından bu yana işçi ücretleri ve primlerin kısılmasından sağlanan milyarlarca dolar şirketin uzun vadeli sürdürülebilirliğine yatırım için değil, "hisse senetlerinin değeri" yükselsin diye borsada yapılan alımlar ve öteki işlemlerin finansmanı, yani Wall Street yatırımcılarıyla GM yöneticilerini zengin etmek için kullanıldı.
Pazar payının onlarca yıl boyunca süren gerilemesi ve 2005'ten bu yana uğranılan 90 milyar dolar zararın ardından gelen 2008'deki mali çöküntü ve kredi kaynaklarının kuruması tabutun son çivisini çaktı. Bu ABD'de ve bütün dünyada araba satışlarının durmasına ve birçok yorumcunun üzerinde birleştiği gibi önümüzdeki yıllarda birbirini izleyecek iflas ve birleşmelerden sonra geriye beş ya da altı küresel otomotiv firması dışında bir şey kalmamasına yol açtı.
Demokrat Parti ve sendikalar sermayeye köleliği meşrulaştırıyor
Obama yönetimi, önce Chrysler ve ardından GM'yi iflasa sürükleyerek ekonomik bunalımı ABD'deki sınıf mevzilenmesinde esaslı bir değişiklik gerçekleştirmek amacıyla istismar ediyor. Bu değişiklik temel sanayilerin daha daraltılması ve Amerikan ekonomisinin her sektöründeki işçilerin yaşam standartlarında kalıcı bir düşüş yaratılmasını kapsıyor.
Büyük çıkar grupları adına harekete geçen Obama yönetimi iflas mahkemelerinin GM'nin kar getirmeyen markalarını, satış temsilciliklerini ve fabrikalarını tasfiye için kullanmayı tasarlıyor. Büyük sahibi hükümet olan "yeni GM" bugünkü büyüklüğünün onda birine daralırken adil ücret, emeklilik ve sağlık imkânları sağlama zorunluluğundan da kurtarılmış olacak. Şirket yeniden bol karlı hale getirilir getirilmez de hükümet GM'yi yok pahasına yeni sahiplerine satmış olacak. New York Times web sayfasında Pazar akşamı verilen habere göre GM hisselerinin yüzde 60'ına sahip olması beklenen hükümet, şirketin yönetimini özel ellere bırakmayı planlıyor.
Wall Street'e kamu kaynaklarından trilyonlarca dolar aktaran Demokrat Parti yönetimi otomotiv işçilerinin on yıllar boyunca zorlu mücadelelerle kazanılmış haklarından vaz geçmelerini istiyor.
Otomotiv işçilerine Birleşik Otomotiv İşçileri (UAW) Sendikasının doğrudan işbirliğiyle dayatılan ücret ve prim politikası ücretleri donduracak, enflasyon farkı ödemelerini kaldıracak, iş arası ve tatil sürelerini önemli ölçüde kısaltacak, emeklilerin sağlık, özellikle diş ve göz sağlığı hizmetlerinden yararlanmasına son verecek. Şirketler işe başlayanlara düşük ücret ve geçici çalıştırma uygulamasını genişletecek ve işçiler grev hakkı ve toplu sözleşmeleri oylama haklarından 2015'e kadar yoksun bırakılacaklar.
"Yeni GM" hisselerinin yüzde 17,5'una sahip olacak olan UAW sefalet ücretleri ve vahşi sömürüye yöenelik her türlü direnişi bastırmak için emek polisi görevini sürdürecek. Milyarlarca dolarlık hisseleri ve şirket yönetim kurulunda sahip olduğu koltuğuyla UAW aygıtının emek maliyetlerinin aşağı çekilmesi konusunda Obama yönetimiyle işbirliği yapmak için dolaysız mali çıkar ortaklığı olacak. (JW/EK)
______________________________
Jerry White'ın World Socialist Website'taki makalesini Ertuğrul Kürkçü kısaltarak Türkçeleştirdi.
