Asya ülkesi Nepal’de 10 komünist parti tek bir çatı altında buluştu. Nepal Komünist Partisi (NCP)[1] ismini alan oluşumun hedefinde 5 Mart 2026’da düzenlenecek genel seçimler var.
Kasım başında imzalanan 18 maddelik anlaşmayla birlikte Marksist-Leninist prensiplerde uzlaşan parti, “Nepal koşullarına uygun bir sosyalizm anlayışını benimsediklerini” açıkladı. Fakat daha da önemlisi NCP, gençlerin yolsuzluk ve işsizlik şikâyetlerine alternatifler yaratacaklarını dile getiriyor.
Çin ve Hindistan arasında yer alan Nepal siyasetinde yaşanan bu gelişmeyi anlamak için, önce eylül ayında başlayan ve hükümetin istifasıyla sonuçlanan ayaklanmayı hatırlamamız gerekiyor.
Ne olmuştu?
Eylül ayında hükümetin sosyal medya yasakları, başkent Katmandu’da kitlesel protestolara sebep oldu. Gençlerin öne çıktığı eylemler; işsizlik, ekonomik kriz ve yolsuzluk gibi sorunların birikimiyle kısa süre içerisinde genişledi. Can kayıplarının yaşandığı, parlamento ve bakan konutları da dâhil olmak üzere idari birimlerin ateşe verildiği olayların ardından ordu sokağa indi. Dinmeyen tepkilerin ardından merkez-sol Nepal Kongresi ve Nepal Komünist Partisi (Birleşik Marksist-Leninist - CPN (UML)) gibi partilerin öncülüğünde kurulan hükümet istifa etti.[2]
Eylemler, ‘sol’ kanat siyasi partilerden bazılarının yıllar içerisinde yaşadıkları değişimi ve yozlaşmayı gözler önüne serdi. İçerisinde barındırdığı farklı toplumsal kimliklere rağmen kitlesel refleks, sokağın Nepal’de siyasilerin hesap verme meydanı olduğunu gösterdi. Öyle ki Nepal’de yaşananlar –biraz aceleci bir tavırla– “Z Kuşağı Eylemleri” olarak adlandırılan eylem dalgasına dâhil edilerek önemli bir durak olarak görüldü.
Nepal eylemlerine yakından bakmak
İki kutup
Nepal siyasetinde isminde ‘komünist’ geçen pek çok partiye rastlamak mümkün. Ancak hepsi aynı çizgide yer almıyor. Örneğin bir önceki hükümetin önemli ortaklarından CPN (UML), bugün kurulan NCP içerisinde yer almıyor.
NCP içerisinde daha önce muhalefette yer alan ve toplam üç dönem (2008-2009, 2016-2017, 2022-2024) başbakanlık yapmış Pushpa Kamal Dahal tarafından yönetilen Nepal Komünist Partisi (Maoist-Merkez) ya da Nepal Komünist Partisi (Birleşik Sosyalist) gibi örgütler başı çekiyor. Kasım başında varılan anlaşmanın ardından, son olarak CPN (UML) içerisinden kopan bir grup da NCP’ye katıldı.
‘Praçanda’ ismiyle bilinen Dahal, eski bir Maoist gerilla komutanı. Yeni partide de Praçanda’nın ‘koordinatör’ sıfatıyla öne çıktığını görüyoruz. Bir diğer koordinatör, CPN (Birleşik Sosyalist) lideri Madhav Kumar Nepal de Praçanda gibi geçmişte başbakanı olarak görev aldı.
Nepal’de 2000’lerin başında monarşi Maoist gerillaların öncülüğünde yıkılmıştı. O günden beri hemen hemen her dönem iktidarda –farklı kanatlardan da olsa– sol kanat hükümetler kuruldu. Ancak toplumsal dönüşüm, istikrarsız hükümet deneyimleriyle beklendiği şekilde gerçekleşmedi.
Gençlere yöneliş
Görüldüğü üzere NCP’nin liderliği, ülke siyasetinin yakından tanıdığı isimlerden kurulu. Ancak söylemlerinde protestoların etkisi net bir şekilde gözlemleniyor.
Demokratik halk devriminin kazanımlarını koruyup sosyalizm için gereken taban çalışmasını genişleteceklerini söyleyen NCP, partinin amaçlarını “ekonomik refaha ulaşmak, iyi bir yönetim ve yolsuzluğu kontrol altına almak” şeklinde sıraladı. Parti yönetimi ayrıca, gençlerin endişelerini dikkate alıp taleplerini karşılamaya çalışacakları yönünde söz veriyor.[3]
Hindistanlı Marksist yazar Vijay Prashad, NCP’nin kuruluşu hakkında yaptığı değerlendirmede gençlerin ilgisine dikkat çekiyor. Praçanda’ya atıfla, birkaç ay önceye kadar protestoların içerisinde yer almış pek çok gencin NCP saflarına katıldığını belirtiyor.[4]
Gençlerin tercihleri solda nasıl bir karşılık bulacak? Sağcılar ve monarşi yanlıları protestoları fırsat bilerek etki alanlarını genişletebilecekler mi? Düzen içine sıkışan solun yarattığı hayal kırıklığı nasıl sonuçlar verecek? Tüm bunlar, 2026’da yapılacak seçimlerle birlikte yorumlamayı biraz daha kolaylaştıracak. Dolayısıyla NCP’nin kuruluşunun sahadaki karşılığını tam anlamıyla yorumlayabilmek için şimdilik biraz daha beklemek gerekiyor.
Dipnotlar:
[1] “Nepal Komünist Partisi” (NCP) adı, daha önce 2018’de CPN-UML ile CPN (Maoist-Merkez) birleşmesiyle kurulan parti tarafından da kullanılmıştı. Ancak Nepal Yüksek Mahkemesi 8 Mart 2021 tarihli kararında, “Nepal Komünist Partisi” adının zaten Rishi Kattel liderliğindeki küçük bir partiye ait olduğuna hükmederek birleşik partinin bu adla tescilini geçersiz saydı; kararın sonucu olarak UML ve Maoist-Merkez birleşme öncesi statülerine döndü.
[2] https://bianet.org/haber/nepal-eylemlerine-yakindan-bakmak-311556
[3] https://peoplesdispatch.org/2025/11/05/left-groups-in-nepal-form-united-communist-party/
[4] https://x.com/vijayprashad/status/2001313759424295314
(KA/VC)
