Müzakereci Demokrasiye Neden İhtiyacımız Var?

Türkiye'de anayasal düzenlemelerin meşruiyeti üzerine olan tartışmalar, çoğu zaman bir kısır döngüye tabidir. Zira yasama organları ve bu organların eylemleri, çoğunlukçu bir demokrasi anlayışından beslenirler. Mahkeme sistemi, anayasal gözden geçirmenin olası tek kurumsal odağı olarak görülmektedir; dolayısıyla burada karşı karşıya olduğumuz mesele, meşruiyet meselesidir. Anayasal-adli yargı sistemi üzerinden oluşturulan üstenci bakış, demokrasi ve halk egemenliğiyle çelişmektedir. Anayasal gözden geçirmenin, ötekileştirilmiş insanların demokratikleşme yolundaki isteklerine karşı korunarak gerçekleştirilmesi, sorunun başka bir boyutudur. Bu durumda, karar mekanizmasını baskın politik söylemin prosedürüne uyduran anayasacılık değil, müzakereci bir demokrasi anlayışından desteğini alan bir anayasalcılıktan feyz alınması gerekmektedir.

Böylelikle anayasal yargı sistemi, müzakere demokrasisinden doğan haklar sistemini korur hale gelecektir. Dolayısıyla, anayasal gözden geçirme sadece demokratik siyasetin seçim boyutunun adil olmasını sağlamakla kalmayacak, sivil toplumun gayri resmi kamusal alanından devletin resmi kurumsal alanına argüman akışını da sağlayacaktır. Çoğulcu demokrasiden beslenecek bu sistem, katılım haklarının korunmasıyla ve vatandaşların bireysel özgürlüğünü ve de yasal statüsünü güvence altına alan haklarla sınırlı değildir. Bireysel haklar, bireysel özgürlükler ve popüler egemenlik arasındaki çatışmalar, ancak ve ancak yasal olarak bireysel haklar ve yasal olarak siyasi katılım için oluşturulmuş hakların birbirini gerektirdiği anlaşıldığında çözümlenecektir. Popüler egemenlik, ancak öznelerin bağımsızlıklarının yasal statülerine saygı duyulması halinde meşrudur, bu yüzden yasal düzenlemelerin zorlamalara değil özerk rızalara dayanması gerekir.

Anayasal gözden geçirme gücüne sahip bir organ, sadece yasal hakları korumakla kalmayacak, aynı zamanda anayasal normlar oluşturacaktır. Bu süreçte, bağımsız anayasa mahkemelerinin kurulması, yasama organlarında kendi kendini denetleme panellerinin ve tartışma mekanizmalarının oluşturulması, var olan normların değişme ve gelişmesi gerekliliklerinin tartışılması, sivil anayasal forumlarının oluşturulması gerekmektedir. Bu sayede anayasal inceleme, daha katılımcı ve demokratik hale gelecektir. Vatandaşların kurucu güçlerini üstlenmeleri, demokratik açığı azaltacak niteliktedir.

Mesele, doğru yargı kategorilerinin geliştirilmesidir; bu sayede, çoğulcu siyasal muhakeme üretme ve kullanma konusunda daha kapsayıcı olunacaktır. Çoğulcu-kapsayıcı yargı kategorilerinin geliştirilmesi, müzakereci demokrasiyi geliştirip müzakereci demokrasiden beslenecek bir alan oluşturacaktır. Demokratik bir karar alma sürecinde bu karardan etkilenen herkesin tartışma ve karar verme sürecine dâhil edilmesi durumunda, işleyiş adil ve hesap verebilir olma açısından olumlu seyrediyor demektir. Aksi takdirde, ''etkilenen" taraf, eylem seçeneklerinin önemli ölçüde şartlandırıldığı taraftır. Söylemsel eşitlik koşulu, demokratik sürece dâhil olan vatandaşlar arasında, her katılımcının herhangi bir iddiayı tanıtmasını ve sorgulamasını; tutum, arzu ve ihtiyaçları doğrultusunda bunları ifade edebilmesi için eşit fırsatlara sahip olmasını gerektirir.

Türkiye, müzakereci demokrasinin işlevsel hale gelmesi gereken bir ülkedir. Söylemleri susturulan ve anayasal gözden geçirme süreçlerinde karar alma mekanizmalarının dışarısında bırakılan, çoğunluk içerisinde yer almayan kitle, kendisini kıstırılmış hissetmektedir. Hâlihazırda demokrasiye ve söylemde çoğulluğa zarar veren bu durum, ileriki aşamalarda artan travmalara, aidiyet hissinde daha da fazla aşınmalara, toplumsal huzursuzluklara neden olacaktır. (GY/AÖ)