Mehmet Bey'den Mehtap Hanım'a...

Seksenli yılların sonları... Sinemacı olma düşüyle kanatlanan gençlik ha­valarım Sokak Dergisi'nde stajyer mu­habirlik durağında soluk alıyor. Sine­macılık zor, seksenlerde çok daha zor; belki bir sinema yazarı olurum ama değil mi? Deklanşöre yabancı olma­dığım için olsa gerek ekseri yedek foto muhabir olarak da çalışıyorum.

Der­ken, yedek kulübesinde fazla kalma­dan foto muhabirliğe terfi ediyorum. Fotoğrafçılığa yatkın olduğum da ayan beyan ortaya çıkıyor. Tek başına çalı­şabildiğim için sinema tutkumun da ötesine geçiyor.

Fotoğraf tutkumu besleyen en önemli olgulardan birisi o dönemlerde dergilerde, gazetelerde sıkça yer ve­rilen ve ele alınan konuyu uzun soluklu ve derinlemesine çalışabilmenize izin veren foto röportajlar ya da yazı dizileri. Kendimi bu çalışmaların içinde giderek daha fazla bulacağım günler gelecekti. Ama münhasıran erkeklerin egemen­liğinde olan bir alanda uzun süre ayakta kalma mücadelesi vermem ge­rekecekti.

Mehmet Bey'in maaşı

İster grizu faciasını görüntülemek için gittiğim Çeltek'te, ister medeniyetin be­şiği Avustralya rallisinde olsun, varolu­şumu yadırgayan ve varlığım nedeniyle küfürlü konuşma da dâhil olmak üzere olağan erkek ritüellerini icra eyleyemediği için pek bir sıkıntılı erkek foto muhabirleri arasından iş çıkarmam ge­rekti.

Foto muhabirliği bir erkek mes­leği ne de olsa. Doksanlı yıllarda çalış­tığım bir gazetede maaşım ilk aylar Mehmet Bey diye gelirdi söz gelimi.

Bir kadına foto muhabiri olarak itibar edilmediği dönemlerdi. Kadın foto muhabirlere yalnızca erkeklerin gi­remediği yerlerde ihtiyaç duyulurdu; bu yüzden de her kuruma bir tanesi yetiyor da artıyordu bile.

Erkek işi yaptığınız için sadece kurumunuzda değil, haber kaynaklarınızda da güven eksikliği ya­şanırdı. Hep bir ön yargı vardı. Sizi ga­zeteci değil kadın olarak görme eğili­minde olurlardı.

Medyada tutunmak için ya erkek olmak ya da erkeğe tahammül etmek gerekiyor

Kadın foto muhabir erkeklere kıyasla iki kat fazla çalışmalı. Kendini göster­meli. Gevşeme lüksü yok. Elinizde şu, şu konularla ilgili bir fotoğrafınız var mı dendi, değil mi?

Gün boyu arayıp ta­rayıp, bulup buluşturup, olmadı çekip çekiştirip götürmeniz gerek diye his­sederdiniz. Metin yazan kadınlar için durum biraz daha farklıydı; belki de muhabirlik farklı bir geleneğe dayandığındandır.

Bugün daha geniş bir kitle fotoğraf çektiği için durum biraz daha farklı ola­bilir. Önceleri, iki kat fazla çalışmak, iki kat fazla uzmanlık sahibi olmak bir ka­dının medyada ayakta durabilmesi için olmazsa olmaz bir şeydi.

Yine de bu ka­dınların karar alma süreçlerinde yer almasını garanti etmezdi; hâlâ da et­miyor. İçimizde ana akım medya kuru­luşlarında çalışıp da bir kadın genel yayın yönetmen ile teşrikimesaisi olan kimse yoktur söz gelimi. Yetki sahibi olmak İçin "Bey" olmak gerekli. Kadın­ların da "Bey" olması, "Bey" gibi dav­ranması gerekli. Kadın kendi kimli­ğinden ziyade erkeklere uyum sağla­malı.

Yaşlanınca, deneyimleriniz, yaptık­larınız ve ürünleriniz arttıkça ciddiye alınmaya ve kendinizi daha eşit his­setmeye başlıyorsunuz. Ama her du­rumda ayakta kalma mücadele süreci erkeklere göre daha sancılı geçiyor. Daha çok mücadele ediyorsunuz. Ka­dınlar genellikle ayrıntı diye nitelendi­rilebilecek konularda çalıştırılır. Moda, kültür-sanat, ekonomi... Öte yandan haber müdürleri genelde erkektir.

Medya toplumun hem aynası hem de mürşidi

Medyada kadına bakışın toplumun ka­dına bakışından çok farkı yok. Öte yandan medyanın toplumun kadına ba­kışı konusunda ağırlıklı bir rolünün ol­duğu da söylenebilir. Basında çok sayıda kadın olmasına rağmen bu süreci, söz gelimi kadına çarpık bakışın temel göstergelerinden olan 3. sayfa haber­lerini sorgulama ve değiştirme şansı pek yok.

Basında ciddi bir erkek egemen hiyerarşi var. Hedef kitle çoğu kez erkekler olarak görülürdü. Şimdi­lerde kadın da keşfedildi ama mantık çok değişmedi. Bugün malum sayfalar verili güzel kadın tipini belletmek için kullanılıyor.

Medyada kadın tartışması çoğu zaman popüler yüzler üzerinden yürütülüyor. Oysa işin mutfağında hem daha fazla emekle yoğun çalışan kadın var hem de popüler kadınlara kıyasla çok daha zor koşullarda çalışmak zorunda kalı­yorlar.

Popüler yüzler arasında rastla­dığımız arıza ve dobra kadınlar esasen erkek tavırları geliştiriyorlar. Güzellikleri ön planda olanlar ise sistemin ideal kadın temsilleri olarak ortaya çıkıyorlar.

Ana akım medyada tutunabilmek hem Mehmet Bey olmak, hem Mehmet Bey'lere tahammül etmekle mümkün. Yine de dergilerde ve sair mecralarda kadınların kendi kimlikleriyle var olabilecekleri alanlar yok değil. Fotoğraf bu konuda bir fırsat veriyor.

Şayet za­manında Mehmet Bey'ler arasından sıyrılabildiyseniz konunuzu derinleme­sine çalışabileceğiniz bir ortama kavu­şabiliyorsunuz. Mehmet Bey'den Meh­tap Hanım'a terfi etmek de işte böyle uzun bir süreçten sonra mümkün ola­biliyor. (MY/IC)

*Fotoğrafsız Dergisi'nin bahar/yaz 3-4. sayısında yayımlanmıştır.