Adalet Ve Kalkınma Partisi’nin aday gösterdiği İsmail Kahraman Meclis Başkanı seçildi.
Refah-Yol Hükümetinin Kültür Bakanı ve Milli Türk Talebe Birliği (MTTB) eski Başkanı İsmail Kahraman aynı zamanda Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) isminin de yaratıcısı olarak biliniyor.
Kahraman, iki kişinin öldürüldüğü yüzün üstünde kişinin yaralandığı 16 Şubat 1969’daki Kanlı Pazar’ın yaşandığı dönemde de Milli Türk Talebe Birliği başkanlığını yürütüyordu.
Peki, Milli Türk Talebe Birliği nedir?
bianet proje danışmanı Nadire Mater’in yazdığı “Sokak Güzeldir” kitabından MTTB bölümünü sizlerle paylaşıyoruz… (“Sokak Güzeldir, 68’de Ne Oldu?”, Nadire Mater, Metis yayınları, 2009, syf. 360-364)
Milli Türk Talebe Birliği (MTTB)
MTTB'nin hemen hemen bütün kaynaklarda 1916'da kurulduğu yazılmakla birlikte, Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele yıllarında ne yaptığı üzerine bilgilere rastlanmıyor. Adı 1924'te üniversite öğrencilerince tramvaylarda yarım biletle seyahat talebiyle tramvay şirketinin basılması olayında duyuldu.(1) Örgütün yayın organı Birlik tek parti rejiminin konseptine uygun şekilde düşman olarak "misyonerleri", "komünistleri" ve "eroinmanları" görüyordu. (2)
MTTB'nin "Çanakkale Şehitlerine Abide" ile kirli ve yırtık bayrak asanları teşhir kampanyalarını 1933'te başlatılan "Vatandaş Türkçe Konuş!" kampanyası izledi.(3) Böylece, Güneş Dil Teorisi ile başlayan "Türkçeleşme" kampanyasına MTTB de katılmış oldu.(4) Örgüt üyeleri Devlet Demiryolları yataklı vagon işletmesini yürüten Vagon-lits şirketinde resmi dilin Fransızca olduğu haberi üzerine şirket binasına saldırdı, aynı hafta Taksim-Tünel arasında protesto gösterisi düzenledi.(5) Bu dönemde Türkçe konuşmayanlara müdahale edildi, özellikle Beyoğlu'nda Türkçe olmayan dükkân isimleri zorunlu olarak değiştirildi. Rıfat N. Bali İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi ve çok partili dönemin başlamasıyla birlikte "Vatandaş Türkçe konuş!" meselesinin 27 Mayıs 1960 darbesini takip eden Ağustos ayma kadar gündemde kaldığını yazıyor.(6)
Bulgaristan'da Türk mezarlığının yeri değiştirilirken bazı kemiklerin açıkta kaldığı haberleri üzerine İstanbul'daki Bulgar mezarlığına yapılan saldırı, Hatay'da (7) "Türklere zulüm" yapıldığı gerekçesiyle, izin verilmediği halde ve yetkililerin karşı çıkmasına rağmen miting yapılması örgütün sonu oldu, MTTB 1936'da süresiz olarak kapatıldı. Rejim desteğiyle hareket eden MTTB Kemalist, Türkçü, laik ve antikomünist de olsa sınırları aşmıştı.
1946-60 dönemi
MTTB'liler, örgütün yeniden faaliyete geçmediği 3 Aralık 1945'te, Tan matbaasını (8) basanlar arasındaydı;(9) 1946'da Türk Talebe Birliği adıyla kurulacak, Bakanlar Kurulu kararıyla "Milli"liği kazanarak yeniden MTTB olacaktı.
Bu dönemde, Irak'taki Türkmenler, Batı Trakya'daki Türkler MTTB'nin ilgi alanındaydı. Atatürk haftaları yapıldı, İstanbul Üniversitesi bahçesine konacak Atatürk anıtına katkı için futbol turnuvası düzenlendi, "irtica"ya karşı çıkıldı. İstanbul'un fethinin 500. yılı törenlerine katılındı.
MTTB, 27 Mayıs 1960'ta Türk Silahlı Kuvvetleri'ni selamladı, Ankara ve İstanbul'da sıkıyönetim komutanlarının katılıp konuştuğu destek mitingleri ve toplantıları düzenledi. Darbeyi yapan Milli Birlik Komitesi'nden öğrenci yurtlarının sayısının artırılması, harçların artırılmaması, üniversitelilere iş imkânı sağlanması ve bir öğrenci bankası kurulmasını talep etti.
1960'ların en önemli konusu Kıbrıs'tı. Hatta "Millet Yapar" kampanyasıyla Deniz Kuvvetleri'ne destek için öğrencilere gemi inşasında gönüllü çalışma çağrısı yapıldı. Soğuk Savaş dönemiyle birlikte antikomünizm güçlenmeye başlayınca, MTTB, Nâzım Hikmet'in affı kampanyasına karşı topladığı imzaları Başbakanlığa sundu.(10) Türk Ceza Kanunu'nun "komünizm" ve "bölücülük'le ilgili 141. ve 142. maddelerinin kaldırılması kampanyası da MTTB'nin karşı kampanyasına yol açtı. Çoğu zaman dönemin hükümetlerince cesaretlendirilen MTTB komünizmle ilgili söylemini daha da sertleştirdi. Üstelik antikomünizm örgütün ideolojik yaklaşımını da etkiledi. Bu değişimde, milliyetçi muhafazakâr söylemin ilk izlerini de bulmak mümkündü. (11)
1960-67 dönemi
Yüksel Çengel yönetimi devlet politikalarına ters düşmeksizin gündeme dair sürekli fikir belirtildiği bir dönem olarak görülüyor. (12) Ki, Kemalizmin milliyetçi yorumlarıyla yüklü bu dönemde, "rejimi koruyan ve kollayan" bir misyonu sahiplenmişti. (13)
1961 ile 1965 arasında Türkiye Milli Talebe Federasyonu (TMTF) ile kısa bir süre birleşildi, Rasim Cinisli'nin genel başkanlığıyla birlikte üniversitelerdeki sol eğilimli öğrenci dernekleri MTTB bünyesine dahil edilmeyerek örgüt "milliyetçi ve muhafazakâr" yapıya büründü. MTTB, kendisine üye olan öğrenci derneklerinin temsil ettikleri fakültelerden diledikleri öğrenciyi üye yapan bir işleyişe sahipti. (14 )1966'da MTTB öncülüğünde çok sayıda kuruluşun katılımıyla pek çok yerde "Komünizmi Tel'in" mitingleri yapıldı.
1967'de İsmail Kahraman'ın (15) başkanlığında İslami unsurlar öne çıkmaya başlayacak, Atatürkçülük konusundaki duyarlılık da azalacaktı. (16)
MTTB’nin hedefi "ikinci Çanakkale zaferi"ydi; Fetih geceleri, Kıbrıs mitingi, Mehmet Akif Ersoy’u anma geceleri yapıldı. 1967 Nisanında İstanbul'da açılan Sovyetler Birliği çağdaş resim heykel sergisindeki Lenin heykeli protesto edildi, Temmuzda Papa VI. Paul'un Ayasofya'da diz çökerek dua etmesi üzerine bir grup MTTB'Ii de Ayasofya'da namaz kıldı. (17)
1968'de MTTB
MTTB'nin 1968'de İstanbul, Ankara, İzmir, Erzurum, Sakarya gibi şehirlerde düzenlediği "Şahlanış" mitinglerinde solcuların katliyle ilgili sloganlar öne çıktı. Pankartlara göre, "MTTB Komünizmi ezecek, Türkistan'a geçecekti". Kimi kaynaklara göre; "Şahlanış" mitingleri 1967'de Kürtlerin çoğunlukta olduğu Doğu ve Güneydoğu illerinde düzenlenen "Doğu uyanış", kimilerine göre Şubat 1968'de Ankara ve İstanbul'da yapılan "Uyanış" mitinglerine karşı yapıldı.
MTTB, 1968 işgallerine önce olumlu yaklaştı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde Hatice Babacan'ın başörtüsü nedeniyle okuldan uzaklaştırılması üzerine yılın ilk işgalini gerçekleştiren öğrencilerin yanında MTTB de vardı. Genel Başkan İsmail Kahraman Haziran 1968 işgalleri sırasında düzenlediği basın toplantısında yükseköğrenim gençliğinin "okumak, yatmak, yemek ve istikbal” olmak üzere dört temel sorununun bulunduğunu, bu nedenle de meşru ve haklı isteklerin müdafaa edilmesinin gayet doğal olduğunu, gençliği "menfur ideolojilerin" kullanabileceği konusunda uyararak, açıkladı. (18)
Kanlı Pazar
11 Şubat 1969'da Beyazıt Kulesine, gelmesi beklenen 6. Filo'nun Temmuz 1968'deki gelişinde öldürülen Vedat Demircioğlu için "Vedat Demircioğlu bayrağı" asılmıştı. Sağ basın bayrağı "kızıl bayrak diye niteleyince üç gün sonra cuma namazından çıkan kitleyle yapılan "Bayrağa Saygı" mitinginde Komünizmle Mücadele Dernekleri Başkanı İlhan Darendelioğlu (19) "Memlekete ihanet eden bu hainleri toprağa gömme zamanı gelmiştir" diye haykırıyordu.
"Din elden gidiyor" diye seslenilen kitle, "Komünistlere ölüm" sloganını tekrarlıyordu. O akşam Albay Celal Küçük İzmit, Bursa, Sakarya'dan Komünizmle Mücadele Dernekleri üyelerinin de geldiği MTTB'nin Cağaloğlu'ndaki merkezinde İlhan Darendelioğlu'nun "Pazar günü komünistler miting yapacak Biz bu mitingde savaşacağız. Silahı olan silahıyla, olmayan baltasıyla gelsin" şeklinde konuştuğunu 18 yıl sonra 1987'de Nokta dergisine anlattı. (20) Mehmet Şevket Eygi'nin de 16 Şubatta, Bugün gazetesindeki yazısının başlığı "Cihada Hazır Olunuz" idi.
16 Şubat 1969'da, iki gün önce planlandığı üzere "emperyalizme ve sömürüye karşı" yapılan mitingde 6. Filo'yu protesto edenlere "Müslüman Türkiye" sloganlarıyla saldırıldı; Ali Turgut Aytaç ve Duran Erdoğan öldü, yaklaşık iki yüz kişi yaralandı.
"Türk-İslam" MTTB
MTTB, 1970'lerde Türk-İslam vurgusuyla var oldu; komünistlere, Yahudilere, masonlara karşıydılar. İmam Hatip Lisesi mezunlarının üniversiteye giriş hakkı MTTB'nin başlıca konuları arasında yer aldı.
1975'te kurt başı (bozkurt) olan amblemi "Hilal içinde kitap" ile değiştirildi. Bu değişiklik MTTB'nin milliyetçilik anlayışını iyice netleştirdiği, milli kimliğin asli unsuru olarak İslâmı benimsediği, ”Bozkurt"un İslamiyet öncesine ait olması nedeniyle değiştirildiği şeklinde yorumlandı. Yeni semboldeki "Kitap" ise "Kuran" demekti.
3 Ocak 1976'da yapılan mitingde, "İmam Hatipli neden iktisatçı olmasın" diye soruldu. (21) MTTB'nin İslami vurgusunun artması Milliyetçi Hareket Partisi bağlantılı Ülkü Ocakları ve komandoların, yani milliyetçi/ırkçı hareketin örgütten uzaklaşmasına yol açtı. MHP'nin Ülkü Ocakları ve komandolarıyla MTTB ilişkisi genellikle gerilimli oldu. MTTB kapatıldığı 1980'e kadar memlekette olup bitenlere pek karışmadan, Osmanlı tarihine hayranlık ve özlemle kendi belirlediği gündemler üzerinden faaliyetini sürdürdü. Rehberlik büroları, faizsiz bankacılık, milli sinema, milli tiyatro öne çıkan çalışma alanları arasında yer aldı. Milli Selamet Partisi'yle (MSP) aynı görüşlerin paylaşılır hale gelmesini "iktidar günleri" izledi. MSP ilk kez liderleri Necmettin Erbakan'ın başbakan yardımcılığını üstlendiği Bülent Ecevit başbakanlığındaki on aylık (22) CHP-MSP koalisyonuyla hükümette oldu.
"İktidar", Demirel'in başbakan olarak söylediği "Bana milliyetçiler/sağcılar adam öldürüyor dedirtemezsiniz" cümlesinde ifadesini bulan, ölümlerin, saldırıların, İslamcı/milliyetçi/faşist kadrolaşmanın yaşandığı dönemde, Birinci ve İkinci Milliyetçi Cephe (MC) hükümetleriyle sürdü.
Demirel'in başbakanlığında Erbakan ile Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Alpaslan Türkeş'in başbakan yardımcılığındaki Birinci ve İkinci MC hükümetleri neredeyse üç yıl (23) sürdü. Dolayısıyla MTTB günlük politikanın içinde değilmiş gibi göründüğü yıllarda bir yandan iktidardaydı, bir yandan da şimdilerde söylendiği gibi neredeyse ikinci Başkan Tevfik İleri'den (24) bugüne ülkeyi yönetecekleri yetiştiren bir “okul”du. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Yeni Şafak gazetesi yazarı Fehmi Koru, Meclis başkanlarından Bülent Arınç da MTTB geleneğinden (25) gelenler arasında yer alıyor.
Komünizm düşmanlığını hiçbir dönem terk etmeyen MTTB milliyetçi, Türkçü, mukaddesatçı, İslamcı kimlikleriyle her zaman rejimin bekçisi oldu, 1980'de kapatıldı. Eski Kültür Bakanı ve MTTB başkanlarından İsmail Kahraman'ın öncülüğünde MTTB(’)nin Aralık 2006'da yeniden kurulduğu açıklandı. Törende konuşan MTTB'li dönemin Meclis Başkanı Bülent Arınç, "Bizi şiddet kullanmadığımız için eleştirdiler" derken; dönemin İçişleri Bakanı Abdulkadir Aksu ise, "Bu birlik milli değerlere sahip gençleri tek çatı altında toplamıştır. MTTB adeta üniversite olmuştur ve gençlere hizmet etmiştir" diye konuştu. (26 ) (NM/EKN)
--------------------------------------------------------------------------------
1. Doğan Duman ve Serkan Yorgancılar, Türkçülükten İslamcılığa Milli Türk Talebe Birliği, Ankara: Vadi, 2008, s. 36.
2. A.g.y., s. 39
3. Rıfat N. Bali, "Dâr-ül-fünûn Hukuk Fakültesi Talebe Cemiyeti'nin 13 Ocak 1928 tarihinde düzenlediği yıllık kongresinde Türkçe konuşturma kampanyası kararının alındığı"nı yazıyor ("Vatandaş Türkçe Konuş!").
4. M. Çağatay Okutan, Bozkurt'tan Kur'an'a: Milli Türk Talebe Birliği (MTTB) 1916-1980, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2004.
5. 22 Şubat 1933'teki bu eylem için bkz. Duman, Yorgancılar,
a.g.y., s. 48.
6. Rıfat N. Bali, dönemin İstanbul Valisi Tuğgeneral Refik Tulga'nın öğrenci liderleriyle görüşüp, mevsimin yaz olması ve turistlerin fazlalığı nedeniyle böylesi bir kampanyanın çığrından çıkıp turistleri rahatsız eder bir şekle bürünmesinin Türk ekonomisini zarara uğratacağı konusunda öğrencileri ikna etmesiyle bu kampanyanın sona erdiğini yazıyor (bkz. "Vatandaş Türkçe Konuş!", a.g.y.).
7. 1936'da Türkiye Suriye topraklarında yer alan Hatay'ın Türkiye topraklarına dahil edilmesi için diplomatik girişimler çerçevesinde Birleşmiş Milletler'e başvurmuştu. Hatay 1939'da Türkiye'ye dahil edildi.
8. Tan gazetesini eşi Zekeriya Sertel'le birlikte çıkaran Sabiha Sertel anılarında şöyle yazıyor: "Partinin [Cumhuriyet Halk Partisi] ve Başbakan [Şükrü] Saraçoğlu'nun, İstanbul Parti teşkilatına ve polise verdiği emirle Tan matbaası yıktırıldı. Parti, gizli polis vasıtasıyla İstanbul Üniversitesi'ndeki bazı faşist, ırkçı gençleri, bir kısım da nereye, niçin gittiğini bilmeyen saf gençleri teşkilatlandırarak Tan ve ilerici yayın yapan La Turquie ve Yeni Dünya gazetelerinin basıldıkları matbaalar üzerine saldırttı" (Sabiha Sertel, Roman Gibi, Demokrasi Mücadelesinde Bir Kadın, İstanbul: Belge, 1987, s. 308).
9. Duman ve Yorgancılar, a.g.y., s. 67.
10. Duman ve Yorgancılar, a.g.y., s. 75.
11. M. Çağatay Okutan, a.g.y., s. 124.
12. Duman ve Yorgancılar, a.g.y., s. 97.
13. Fahri Aral "Sunuş", M. Çağatay Okutan, a.g.y., s. ix.
14. A.g.y., s. viii.
15. İsmail Kahraman (Rize, 1940) Hukukçu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Talebe Cemiyeti ve MTTB Genel Başkanlıklarında bulundu. Refah Partisi milletvekili olarak Necmettin Erbakan'ın başbakanlığındaki Refah Partisi-Doğru Yol Partisi koalisyonunda Kültür Bakanlığı yaptı.
16. M. Çağatay Okutan, a.g.y., s. 133-7.
17. Duman ve Yorgancılar, a.g.y., s.109-11.
18. M. Çağatay Okutan, a.g.y., s. 176.
19- İlhan Darendelioğlu (1921-1979) İstanbul Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümü mezunu. Türkiye Komünizmle Mücadele Derneği genel başkanlarındandı, 1969'da Adalet Partisi İstanbul Milletvekili seçildi, daha sonra istifa etti, MHP il yöneticiliği yaptı. Sahibi olduğu Toprak dergisinden çıkıp otomobiline binerken açılan ateş sonucu öldü.
20. Güldal Kızıldemir, Nadire Mater, Ayşenur Arslan, Cengiz Kuşçuoğlu, "Kanlı Pazar dosyası", Nokta dergisi, ı Şubat 1987.
21. M. Çağatay Okutan Milli Gençlik dergisinden aktarıyor (Okutan, a.g.y., s. 180).
22. 26 Ocak 1974-17 Kasım 1974.
23. Birinci Milliyetçi Cephe 31 Mart 1975-21 Haziran 1977; ikinci Milliyetçi Cephe 21 Temmuz 1977-5 Ocak 1978 arasında Adalet Partisi, Milli Selamet Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi koalisyonlarıydı.
24. Tevfik İleri (1912 Hemşin, Rize-1961, Kayseri) i95o'de Demokrat Parti (DP) Samsun Milletvekili olarak Meclise girdi. DP döneminde (1950-60) Milli Eğitim Bakanlığı, Devlet Bakanlığı, Başbakan Yardımcılığı ve Bayındırlık Bakanlığı görevlerinde bulundu. 27 Mayıs askeri darbesinden sonra kurulan Yassıada Mahkemelerinde yargılandı, idama mahkûm edildi, Kayseri Cezaevinden kaldırıldığı hastanede öldü.
25. MTTB genel başkanları sırasıyla şöyle: Tevfik İleri, Reha İslam, Suphi Baykam, Kamuran Evliyaoğlu, Nejat Çerman, Orhan Sakarya, Vehbi Ünal, Yaşar Özdemir, Faruk Narin, Yüksel Çengel, Rasim Cinisli, İsmail Kahraman, Burhanettin Kayhan, Ömer Öztürk, Raşit Ürper, Abit Özmen, Rüştü Ecevit, Cemalettin Tayla, Kasım Yapıcı, Haşmet Oğuzalp (Duman ve Yorgancılar, a.g.y., s. 81, vd.).
